Aviatyrannis

Autor:	Jakub Starzyński
Korekta:	Maciej Ziegler, Marcin Szermański, Michał Siedlecki

---

Aviatyrannis (awiatyran)
Długość	ok. 1 - 1,5 m
Wysokość	ok. 40 cm ( w biodrach)
Masa	ok. 5,5 kg
Dieta	mięsożerny
Miejsce	Portugalia - Guimarota (formacja Alcobaça)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 156,9 - 152,5 Ma późna jura (późny oksford - środkowy kimeryd)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Tyrannosauroidea\Ornithomimosauria?
Materiał kopalny awiatyrana. Autor: Conty. [1]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Elokalizacja formacji Alcoba\u00e7a \u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"lokalizacja formacji Alcoba\u00e7a \n","link":"","lat":39.60000000000000142108547152020037174224853515625,"lon":-9,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Aviatyrannis był rodzajem niewielkiego celurozaura żyjącego na terenie obecnej Portugalii w środku epoki późnej jury. Mógł być jednym z wczesnych tyranozauroidów lub jednym z najwcześniejszych znanych ornitomimozaurów.

Etymologia

Nazwa rodzajowa oznacza babcię tyrana (od łacińskich słów avia (babcia) oraz tyrannus (tyran)), co odnosi się do wstępnego uznania go za jednego z najstarszych znanych tyranozauroidów. Epitet gatunkowy odnosi się do okresu jurajskiego, pod koniec którego żył awiatyran.

Materiał kopalny

Holotyp (IPFUB Gui Th 1) - kość biodrowa (ok. 90 mm)

paratypy to okazy IPFUB Gui Th 2 (częściowa kość biodrowa), IPFUB GUI Th 3 (przednia część kości kulszowej) oraz prawdopodobnie IPFUB GUI D 89-91 ( 3 zęby z kości przedszczękowej należącej do młodocianego osobnika o długości ok. 6,19 mm; Zinke, 1998)

Materiał przypisany obejmuje IPFUB GUI D 174-186 - 13 zębów z kości szczękowej oraz 1 ząb z k. zębowej długości ok. 10,15 mm, które również należały do młodocianego osobnika (Zinke, 1998).

Zęby mogą ewentualnie należeć do innego niewielkiego teropoda, jako że nie znamy szczątków czaszki z zębami należącej do tego gatunku (komentarz własny - MS).

Historia taksonu i systematyka

Szczątki awiatyrana zostały odkryte na przełomie XX i XXI wieku przez Olivera Rauhuta w kopalni Guimarota (formacja Alcobaça). Wstępnie uznał je za pozostałości wczesnego tyranozauroida stokesozaura, znanego z kimerydu Stanów Zjednoczonych (Rauhut, 2000). Trzy lata później stwierdził jednak, że szczątki reprezentują nowy gatunek dinozaura, któremu nadał nazwę Aviatyrannis jurassica. Możliwe jest, że szczątki awiatyrana, należały do tego samego rodzaju co szczątki stokesozaura (wtedy Stokesosaurus, nazwany 29 lat przed Aviatyrannis byłby nazwą obowiązującą), jednakże fragmentaryczny charakter obu dinozaurów nie może do końca rozwiązać możliwość, że jeden jest synonimem drugiego. W analizie filogenetycznej Brusatte'a i Carra awiatyran jest najbardziej bazalnym tyranozauroidem spokrewnioym bliżej z tyranozaurydami, niż proceratozaurydami (Brussate i Carr, 2016). Najnowsze badania wskazują, że awiatyran mógł być wczesnym przedstawicielem ornitomimozaurów (Hattori i in., 2023), oraz zdają się zaprzeczać synonimice awiatyrana ze stokesozaurem - chyba, że ten ostatni w przyszłości również okaże się bazalnym ornitomimozaurem (komentarz własny - MS; mało prawdopodobne).

Spis gatunków

Aviatyrannis	Rauhut, 2003	??= Stokesosaurus
Aviatyrannis jurrasica	Rauhut, 2003	??= Stokesosaurus clevelandi

Bibliografia

Brusatte, S. & Carr, T. 2016. The phylogeny and evolutionary history of tyrannosauroid dinosaurs. Scientific Reports. 6, 20252.

Hattori, S.; Shibata, M.; Kawabe, S.; Imai, T.; Nishi, H.; Azuma, Y. (2023). "New theropod dinosaur from the Lower Cretaceous of Japan provides critical implications for the early evolution of ornithomimosaurs". Scientific Reports. 13. 13842. [2]

Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press.

Rauhut, O.W.M., 2000, "The dinosaur fauna from the Guimarota mine", pp 75-82 In: Martin and Krebs (eds.). Guimarota - A Jurassic Ecosystem Verlag Dr. Friedrich Pfeil, München

Rauhut, O.W.M.(2003). "A tyrannosauroid dinosaur from the Upper Jurassic of Portugal". Palaeontology 46 (5): 903–910. [3]

Zinke, J. 1998. Small theropod teeth from the Upper Jurassic coal mine of Guimarota (Portugal). Paläontologische Zeitschrift 72(1/2), 179-189.

http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Aviatyrannisjurassica

https://theropoddatabase.com/Tyrannosauroidea.html#Aviatyrannisjurassica