Albinykus: Różnice pomiędzy wersjami
m (ryc.) |
m |
||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE:''Albinykus''}} | |
| − | { | + | {{Opis |
| − | | Autor | + | |Autor = [[Tomasz Skawiński]] |
| − | + | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Michał Siedlecki]] | |
| − | + | |nazwa = ''Albinykus'' (albinyk) | |
| − | + | |długość = 60 cm <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R. & Larramendi, A. (2019). "Dinosaur Facts and Figures: The Theropods and Other Dinosauriformes". wyd. Princeton University Press. </ref> | |
| − | | [[Maciej Ziegler]] | + | |wysokość = 23 cm (w biodrach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref> |
| − | | | + | |masa = 355 g <ref name="Molina-Larramendi"></ref> |
| − | + | |dieta = ?wszystkożerny | |
| − | + | |miejsce = [[Mongolia]] - Ajmak wschodniogobijski | |
| − | + | <small>([[formacja]] [[Javkhlant]])</small> | |
| − | + | |czas = {{Występowanie|85.8|84.9}} | |
| − | |- | + | ok. 85,8-84,9 [[Ma]] <br> |
| − | + | <small>[[późna kreda]] (środkowy [[santon]])</small> | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | |||
| − | | | ||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | | [[Mongolia]] | ||
| − | |||
| − | <small>([[formacja Javkhlant]])</small> | ||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| − | <small> | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Saurischia]] | [[Saurischia]] | ||
| Linia 48: | Linia 34: | ||
[[Parvicursorinae]] | [[Parvicursorinae]] | ||
| − | + | ?[[Ceratonykini]] | |
| − | + | |grafika = Albinykus LM.png | |
| − | ? [[Ceratonykini]] | + | |podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Levi Martinez-Reza. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Albinykus_LM.png] |
| − | | | + | |PorówanieGrupa = Alvarezsauridae |
| − | | | + | |PorównanieDługość = 0.6 |
| − | + | |mapa = | |
| − | + | <display_points type="terrain" zoom=4> | |
| − | + | 44.4°N 109.4°E~lokalizacja typowa formacji Javkhlant. | |
| + | </display_points> | ||
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
''Albinykus'' to [[rodzaj]] teropoda z grupy [[Alvarezsauridae]] żyjącego w późnej kredzie na terenach Azji. Ważąc prawdopodobnie poniżej 1 kg był jednym z najmniejszych nieptasich dinozaurów. Jest jednym z najstarszych znanych azjatyckich alwarezzaurydów. | ''Albinykus'' to [[rodzaj]] teropoda z grupy [[Alvarezsauridae]] żyjącego w późnej kredzie na terenach Azji. Ważąc prawdopodobnie poniżej 1 kg był jednym z najmniejszych nieptasich dinozaurów. Jest jednym z najstarszych znanych azjatyckich alwarezzaurydów. | ||
| + | |||
| + | ==Materiał kopalny i lokalizacja typowa== | ||
| + | ''Albinykus'' został opisany w [[2011]] roku przez Sterlinga Nesbitta i współpracowników w oparciu o połączone stawowo kości kończyn tylnych (IGM 100/3004) obejmujące fragmenty prawej kości biodrowej, niekompletne: kość kulszową, prawą udową, proksymalne części kości strzałkowych, niemal kompletne piszczele oraz kompletne stopy. Skamieniałości te wydobyto w [[2004]] roku z piaskowca w formacji Javkhlant na wschodzie pustyni [[Gobi]] w Mongolii. Oprócz szczątków ''Albinykus'' wydobyto z niego również skorupki jaj dinozaurów oraz pozostałości juwenilnego ''[[Yamaceratops]]''. [[Formacja Javkhlant]] obejmuje najprawdopodobniej osady pochodzące z [[santon|santonu]]. | ||
==Budowa i biologia== | ==Budowa i biologia== | ||
| − | ''Albinykus'' osiągał niewielkie rozmiary – kość udowa holotypu mierzy około 6,5 cm długości, na podstawie której [[Nesbitt]] i współpracownicy oszacowali masę dinozaura na 700–1000 g, co czyniłoby z albinyka jednego z najmniejszych nieptasich dinozaurów. Z kolei [[Xu]] i | + | ''Albinykus'' osiągał niewielkie rozmiary – kość udowa holotypu mierzy około 6,5 cm długości, na podstawie której [[Nesbitt]] i współpracownicy oszacowali masę dinozaura na 700–1000 g, co czyniłoby z albinyka jednego z najmniejszych nieptasich dinozaurów. Z kolei [[Xu]] i współautorzy (2011) ocenili masę przedstawicieli pokrewnego rodzaju ''[[Linhenykus]]'' – o kości udowej mierzącej około 7 cm – na jedynie 450 g. Molina-Pérez i Larramendi (2019) oszacowali wymiary omawianego taksonu na znacznie niższe niż powyżej wymienieni badacze (patrz wymiary w tabelce), Mikrostruktura kości albinyka jest bardzo podobna do obecnej u innego [[alwarezzauryd]]a - ''[[Shuvuuia]]'' – analizy histologiczne sugerują, że ''[[Shuvuuia]]'' kończyła wzrost w wieku około trzech lat. Na podstawie pierścieni przyrostowych w kości udowej oraz podobieństw do ''[[Shuvuuia]]'' [[Nesbitt]] i in. zasugerowali, że prawdopodobnie również ''Albinykus'' osiągał maksymalne rozmiary nie później niż po trzech latach, prawdopodobnie gdy miał dwa lata. [[Holotyp]] odnaleziono z nogami podkurczonymi pod tułów, co jest pozycją spoczynkową typową dla [[Avialae|ptaków]]. Odnaleziono [[skamieniałość|skamieniałości]] [[troodontyd]]ów ''[[Mei]]'' i ''[[Sinornithoides]]'' oraz [[owiraptorozaur]]a ''[[Khaan]]'' w takiej pozycji; [[holotyp]] ''Albinykus'' jest pierwszym dowodem na jej występowanie również u [[Alvarezsauridae]]. Cechą odróżniającą albinyka od innych nieptasich teropodów jest całkowite zrośnięcie proksymalnych kości stępu ze sobą oraz z piszczelami bez widocznych szwów. Obecne u niego było również bardzo silnie wykształcone ''[[arctometatarsus]]''. |
==Systematyka== | ==Systematyka== | ||
| − | Według [[analiza filogenetyczna|analizy filogenetycznej]] przeprowadzonej przez [[Alvarezsauroidea#Nesbitt_i_in..2C_2011|Nesbitta i współpracowników]] ''Albinykus'' jest [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] dla ''[[Shuvuuia]]'' z formacji | + | Według [[analiza filogenetyczna|analizy filogenetycznej]] przeprowadzonej przez [[Alvarezsauroidea#Nesbitt_i_in..2C_2011|Nesbitta i współpracowników]] ''Albinykus'' jest [[takson siostrzany|taksonem siostrzanym]] dla ''[[Shuvuuia]]'' z formacji [[Djadokchta]]. Wg [[Alvarezsauroidea#Agnolin_i_in..2C_2012|Agnolina i in. (2012)]] jest przedstawicielem [[Ceratonykini]]. Najnowsze analizy filogenetyczne zazwyczaj umieszczają albinyka jako przedstawiciela [[Parvicursorinae]] ''[[incertae sedis]]'' (np: Fowler i in., 2020; Averianov i Sues, 2022), takson siostrzany [[Xixianykus|sisjanyka]] (np: Lee i in., 2019) , [[Ondogurvel|ondogurwela]] (Averianov i Lopatin, 2022) lub obu tych rodzajów (Kubo i in., 2023). |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 73: | Linia 61: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V|''Albinykus''}} | |
| − | | [[Nesbitt]], [[Clarke]], [[Turner]] i [[Norell]], [[2011]] | + | |{{Kpt|[[Nesbitt]], [[Clarke]], [[Turner]]}} i {{Kpt|[[Norell]]}}, [[2011]] |
|- | |- | ||
| − | + | |{{V|''A. baatar''}} | |
| − | | [[Nesbitt]], [[Clarke]], [[Turner]] i [[Norell]], [[2011]] | + | |{{Kpt|[[Nesbitt]], [[Clarke]], [[Turner]]}} i {{Kpt|[[Norell]]}}, [[2011]] |
|} | |} | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | <small>Agnolin | + | <small>Agnolin, F.L., Powell, J.E., Novas, F.E., Kundrát, M. (2012). "New alvarezsaurid (Dinosauria, Theropoda) from uppermost Cretaceous of north-western Patagonia with associated eggs". Cretaceous Research, [https://doi.org/10.1016%2Fj.cretres.2011.11.014] |
| + | |||
| + | Averianov, A.O., Lopatin, A.V. (2022). "A new alvarezsaurid theropod dinosaur from the Upper Cretaceous of Gobi Desert, Mongolia". Cretaceous Research. 134. [http://dx.doi.org/10.1016/j.cretres.2022.105168] | ||
| + | |||
| + | Averianov, A.O., Sues, H.-D. (2022). "New material and diagnosis of a new taxon of alvarezsaurid (Dinosauria, Theropoda) from the Upper Cretaceous Bissekty Formation of Uzbekistan". Journal of Vertebrate Paleontology. 41 (5): e2036174. doi:10.1080/02724634.2021.2036174. | ||
| + | |||
| + | Fowler, D.W., Wilson, J.P., Freedman Fowler, E.A., Noto, C.R., Anduza, D. & Horner, J.R. (2020). "Trierarchuncus prairiensis gen. et sp. nov., the last alvarezsaurid: Hell Creek Formation (uppermost Maastrichtian), Montana". Cretaceous Research. 116: Article 104560. [https://doi.org/10.1016%2Fj.cretres.2020.104560] | ||
| + | |||
| + | Kubo, K., Kobayashi, Y., Chinzorig, T. & Tsogtbaatar, K. (2023) "A new alvarezsaurid dinosaur (Theropoda, Alvarezsauria) from the Upper Cretaceous Baruungoyot Formation of Mongolia provides insights for bird-like sleeping behavior in non-avian dinosaurs". PLoS ONE 18(11): e0293801. [http://dx.doi.org/10.1371/journal.pone.0293801] | ||
| + | |||
| + | Lee, S., Park, J.-Y., Lee, Y.-N., Kim, S.-H., Lu, J., Barsbold, R., & Tsogtbaatar, K. (2019). “A new alvarezsaurid dinosaur from the Nemegt Formation of Mongolia" Scientific Reports, 9: 15493. [http://dx.doi.org/10.1038/s41598-019-52021-y] | ||
| − | Nesbitt | + | Nesbitt, S.J., Clarke, J.A., Hamilton, A.H., Norell, M.A. (2011). "A small alvarezsaurid from the eastern Gobi Desert offers insight into evolutionary patterns in the Alvarezsauroidea". Journal of Vertebrate Paleontology 31 (1): 144–153. doi:10.1080/02724634.2011.540053. |
| − | Xu X, Pittman M, Choiniere | + | Xu, X., Pittman, M., Choiniere, J.N., Hone, D., Upchurch, P., Tan, Q., Xiao, D., Tan, L., Han, F. (2011). "A monodactyl nonavian dinosaur and the complex evolution of the alvarezsauroid hand". Proceedings of the National Academy of Sciences 108 (6): 2338–2342. [https://doi.org/10.1073%2Fpnas.1011052108] |
| + | <references/></small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 98: | Linia 97: | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Santon]] | [[Kategoria:Santon]] | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 23:15, 8 lis 2024
| Autor: | Tomasz Skawiński |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Michał Siedlecki |
| Albinykus (albinyk) | |
|---|---|
| Długość | 60 cm [1] |
| Wysokość | 23 cm (w biodrach) [1] |
| Masa | 355 g [1] |
| Dieta | ?wszystkożerny |
| Miejsce | Mongolia - Ajmak wschodniogobijski |
| Czas |
ok. 85,8-84,9 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Levi Martinez-Reza. [1] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Albinykus to rodzaj teropoda z grupy Alvarezsauridae żyjącego w późnej kredzie na terenach Azji. Ważąc prawdopodobnie poniżej 1 kg był jednym z najmniejszych nieptasich dinozaurów. Jest jednym z najstarszych znanych azjatyckich alwarezzaurydów.
Materiał kopalny i lokalizacja typowa
Albinykus został opisany w 2011 roku przez Sterlinga Nesbitta i współpracowników w oparciu o połączone stawowo kości kończyn tylnych (IGM 100/3004) obejmujące fragmenty prawej kości biodrowej, niekompletne: kość kulszową, prawą udową, proksymalne części kości strzałkowych, niemal kompletne piszczele oraz kompletne stopy. Skamieniałości te wydobyto w 2004 roku z piaskowca w formacji Javkhlant na wschodzie pustyni Gobi w Mongolii. Oprócz szczątków Albinykus wydobyto z niego również skorupki jaj dinozaurów oraz pozostałości juwenilnego Yamaceratops. Formacja Javkhlant obejmuje najprawdopodobniej osady pochodzące z santonu.
Budowa i biologia
Albinykus osiągał niewielkie rozmiary – kość udowa holotypu mierzy około 6,5 cm długości, na podstawie której Nesbitt i współpracownicy oszacowali masę dinozaura na 700–1000 g, co czyniłoby z albinyka jednego z najmniejszych nieptasich dinozaurów. Z kolei Xu i współautorzy (2011) ocenili masę przedstawicieli pokrewnego rodzaju Linhenykus – o kości udowej mierzącej około 7 cm – na jedynie 450 g. Molina-Pérez i Larramendi (2019) oszacowali wymiary omawianego taksonu na znacznie niższe niż powyżej wymienieni badacze (patrz wymiary w tabelce), Mikrostruktura kości albinyka jest bardzo podobna do obecnej u innego alwarezzauryda - Shuvuuia – analizy histologiczne sugerują, że Shuvuuia kończyła wzrost w wieku około trzech lat. Na podstawie pierścieni przyrostowych w kości udowej oraz podobieństw do Shuvuuia Nesbitt i in. zasugerowali, że prawdopodobnie również Albinykus osiągał maksymalne rozmiary nie później niż po trzech latach, prawdopodobnie gdy miał dwa lata. Holotyp odnaleziono z nogami podkurczonymi pod tułów, co jest pozycją spoczynkową typową dla ptaków. Odnaleziono skamieniałości troodontydów Mei i Sinornithoides oraz owiraptorozaura Khaan w takiej pozycji; holotyp Albinykus jest pierwszym dowodem na jej występowanie również u Alvarezsauridae. Cechą odróżniającą albinyka od innych nieptasich teropodów jest całkowite zrośnięcie proksymalnych kości stępu ze sobą oraz z piszczelami bez widocznych szwów. Obecne u niego było również bardzo silnie wykształcone arctometatarsus.
Systematyka
Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Nesbitta i współpracowników Albinykus jest taksonem siostrzanym dla Shuvuuia z formacji Djadokchta. Wg Agnolina i in. (2012) jest przedstawicielem Ceratonykini. Najnowsze analizy filogenetyczne zazwyczaj umieszczają albinyka jako przedstawiciela Parvicursorinae incertae sedis (np: Fowler i in., 2020; Averianov i Sues, 2022), takson siostrzany sisjanyka (np: Lee i in., 2019) , ondogurwela (Averianov i Lopatin, 2022) lub obu tych rodzajów (Kubo i in., 2023).
Etymologia
Nazwa Albinykus pochodzi od słowa albin, używanego przez mongolskich szamanów do określenia „wędrujących świateł” – zjawisk świetlnych występujących na pustyni Gobi – oraz greckiego słowa onyx („pazur”). Nazwa gatunkowa gatunku typowego, baatar, w języku mongolskim oznacza „bohater”.
Spis gatunków
| Albinykus | Nesbitt, Clarke, Turner i Norell, 2011 |
| A. baatar | Nesbitt, Clarke, Turner i Norell, 2011 |
Bibliografia
Agnolin, F.L., Powell, J.E., Novas, F.E., Kundrát, M. (2012). "New alvarezsaurid (Dinosauria, Theropoda) from uppermost Cretaceous of north-western Patagonia with associated eggs". Cretaceous Research, [2]
Averianov, A.O., Lopatin, A.V. (2022). "A new alvarezsaurid theropod dinosaur from the Upper Cretaceous of Gobi Desert, Mongolia". Cretaceous Research. 134. [3]
Averianov, A.O., Sues, H.-D. (2022). "New material and diagnosis of a new taxon of alvarezsaurid (Dinosauria, Theropoda) from the Upper Cretaceous Bissekty Formation of Uzbekistan". Journal of Vertebrate Paleontology. 41 (5): e2036174. doi:10.1080/02724634.2021.2036174.
Fowler, D.W., Wilson, J.P., Freedman Fowler, E.A., Noto, C.R., Anduza, D. & Horner, J.R. (2020). "Trierarchuncus prairiensis gen. et sp. nov., the last alvarezsaurid: Hell Creek Formation (uppermost Maastrichtian), Montana". Cretaceous Research. 116: Article 104560. [4]
Kubo, K., Kobayashi, Y., Chinzorig, T. & Tsogtbaatar, K. (2023) "A new alvarezsaurid dinosaur (Theropoda, Alvarezsauria) from the Upper Cretaceous Baruungoyot Formation of Mongolia provides insights for bird-like sleeping behavior in non-avian dinosaurs". PLoS ONE 18(11): e0293801. [5]
Lee, S., Park, J.-Y., Lee, Y.-N., Kim, S.-H., Lu, J., Barsbold, R., & Tsogtbaatar, K. (2019). “A new alvarezsaurid dinosaur from the Nemegt Formation of Mongolia" Scientific Reports, 9: 15493. [6]
Nesbitt, S.J., Clarke, J.A., Hamilton, A.H., Norell, M.A. (2011). "A small alvarezsaurid from the eastern Gobi Desert offers insight into evolutionary patterns in the Alvarezsauroidea". Journal of Vertebrate Paleontology 31 (1): 144–153. doi:10.1080/02724634.2011.540053.
Xu, X., Pittman, M., Choiniere, J.N., Hone, D., Upchurch, P., Tan, Q., Xiao, D., Tan, L., Han, F. (2011). "A monodactyl nonavian dinosaur and the complex evolution of the alvarezsauroid hand". Proceedings of the National Academy of Sciences 108 (6): 2338–2342. [7]
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Albinykus_LM.png){kind=link}