Caenagnathus: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzył nową stronę „{{DISPLAYTITLE:''Caenagnathus''}} <small> {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | Autor: | Korekta: |- |Kamil Kamiński |} </small> ---- {| class...”) |
m (→Gatunki nienależące zapewne do Caenagnathus) |
||
| (Nie pokazano 9 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) | |||
| Linia 15: | Linia 15: | ||
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
| − | | ok. 2 m | + | | ok. 2-2,5 m |
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | 70-120 kg | + | | >70-120 kg |
|- | |- | ||
| Linia 62: | Linia 62: | ||
[[Holotyp]] (CMN 8776) to żuchwa (Sternberg, 1940). | [[Holotyp]] (CMN 8776) to żuchwa (Sternberg, 1940). | ||
| − | Materiał przypisany to kilka pojedynczych kości: TMP 1979.014.0001 (pazur dłoni), TMP 1982.019.0222 (pazur dłoni), TMP 1986.036.0323 (prawa kość udowa), TMP 1993.036.0197 (prawa k. śródstopia II), TMP 1993.036.0198, (prawa k. śródstopia II), TMP 1993.036.0475 (pazur dłoni), | + | Materiał przypisany to kilka pojedynczych kości: TMP 1979.014.0001 (pazur dłoni), TMP 1982.019.0222 (pazur dłoni), TMP 1986.036.0323 (prawa kość udowa), TMP 1993.036.0197 (prawa k. śródstopia II), TMP 1993.036.0198, (prawa k. śródstopia II), TMP 1993.036.0475 (pazur dłoni),), TMP 2009.003.0029 (pazur dłoni), UALVP 55725 (częściowy kręg ogonowy), UALVP 56638 (k. łonowa), UALVP 59791 (fragment k. biodrowej) oraz UALVP 59921 (paliczek dłoni) (Funston, 2020). |
| + | Longrich i in. (2013) przypisali również pazur dłoni (CMN 12322 = CMN 12372), który od pazurów chirostenota miał się różnić wielkością i masywniejszą budową. | ||
==Historia taksonu== | ==Historia taksonu== | ||
| − | ''Caenagnathus'' został nazwany i opisany w 1924 r. przez [[Charles Sternberg|Charlesa Sternberga]] na podstawie bezzębnej żuchwy znalezionej w formacji Dinosaur Park w Kanadzie. W 1988 r. [[Philip Currie|Currie]] i [[Dale Russell|Russell]] uznali, że może on być młodszym synonimem nazwanego kilkanaście lat wcześniej ''[[Chirostenotes]]''. Taki pogląd wsparł w 1997 r. [[Hans-Dieter Sues]]. Jednak nowsze analizy filogenetyczne z reguły wskazują na odrębność ''Chirostenotes'' i ''Caenagnathus''. Za taką interpretacją przemawiają też badania dokonane w 2015 r. przez Funstona i in. Wynika z nich, że ''Caenagnathus'' był większy, a ponadto różnił się cechami budowy pazurów dłoni i śródstopia. | + | ''Caenagnathus'' został nazwany i opisany w 1924 r. przez [[Charles Sternberg|Charlesa Sternberga]] na podstawie bezzębnej żuchwy znalezionej w formacji Dinosaur Park w Kanadzie. W 1988 r. [[Philip Currie|Currie]] i [[Dale Russell|Russell]] uznali, że może on być młodszym synonimem nazwanego kilkanaście lat wcześniej ''[[Chirostenotes]]''. Taki pogląd wsparł w 1997 r. [[Hans-Dieter Sues]]. Jednak nowsze analizy filogenetyczne z reguły wskazują na odrębność ''[[Chirostenotes]]'' i ''Caenagnathus''. Za taką interpretacją przemawiają też badania dokonane w 2015 r. przez Funstona i in. Wynika z nich, że ''Caenagnathus'' był większy, a ponadto różnił się cechami budowy pazurów dłoni i śródstopia. Nowy okaz chirostenota, opisany w 2020 r. potwierdził odrębność obu rodzajów, które dodatkowo różniły się jeszcze kształtem żuchwy (Funston i Currie, 2020). Taką interpretację wsparły też badania Funstona z 2020 r. |
W 2013 r. Longrich i in. zaproponowali, że ''Macrophalangia'' (kolejny owiraptorozaur za Dinosaur Park, opisany przez Sternberga w 1932 r.) może być [[synonim]]em cenagnata. Obecnie bardziej prawdopodobne wydaje się jednak, że makrofalangia jest synonimem chirostenota (Funston i in., 2015). Zob. też [[Chirostenotes#Historia odkryć i badań]]. | W 2013 r. Longrich i in. zaproponowali, że ''Macrophalangia'' (kolejny owiraptorozaur za Dinosaur Park, opisany przez Sternberga w 1932 r.) może być [[synonim]]em cenagnata. Obecnie bardziej prawdopodobne wydaje się jednak, że makrofalangia jest synonimem chirostenota (Funston i in., 2015). Zob. też [[Chirostenotes#Historia odkryć i badań]]. | ||
| − | [[Plik:Caenagnathus_dentaries-dorsal.jpg|300px|thumb|right|Żuchwy cenagantydów z formacji Dinosaur Park. A – holotyp ''C. collinsi'', | + | [[Plik:Caenagnathus_dentaries-dorsal.jpg|300px|thumb|right|Żuchwy cenagantydów z formacji Dinosaur Park. A – holotyp ''C. collinsi'', C - holotyp ''C. sternbergi''. Autor: Jaime A. Headden. [https://qilong.wordpress.com/2011/03/02/a-cretaceous-parrot/].]] |
| − | W 1971 r. Cracraft nazwał nowy gatunek ''Caenagnathus sternbergi'' - na podstawie fragmentu żuchwy (CMN 2690). Currie i Russell (1988) zaproponowali jego synonimizację z ''[[Elmisaurus]] elegans''. W 2013 r. został on przeniesiony do nowego rodzaju ''[[Leptorhynchos]]'' (Longrich i in.[2013]). Zob. też [[Chirostenotes#Historia odkryć i badań]]. | + | |
| + | ==”''Caenagnathus” sternbergi''== | ||
| + | W 1971 r. Cracraft nazwał nowy gatunek ''Caenagnathus sternbergi'' - na podstawie fragmentu żuchwy (CMN 2690). Currie i Russell (1988) zaproponowali jego synonimizację z ''[[Elmisaurus]] elegans''. W 2013 r. został on przeniesiony do nowego rodzaju ''[[Leptorhynchos]]'', lecz okaz CMN 2690 przypisano do ''[[Chirostenotes]] pergracilis'' (Longrich i in.[2013]). Mortimer (online) łączy go w jeden gatunek z ''[[Elmisaurus]] elegans'', którego przypisanie do rodzaju ''[[Leptorhynchos]]'' uważa za bezzasadne. Funston (2020) uznał go za młodszy synonim chirostenota. Zob. też [[Chirostenotes#Historia odkryć i badań]]. | ||
==Budowa i paleobiologia== | ==Budowa i paleobiologia== | ||
| − | ''Caenagnathus'' znany jest z | + | ''Caenagnathus'' znany jest z nielicznych kości, można jednak zakładać, że nie odbiegał zbytnio wyglądem od swoich kuzynów, będących dwunożnymi, ptakopodobnymi zwierzętami o krótkich, wysokich czaszkach i długich szyjach. Bezzębna żuchwa ''Caenagnathus'' była dość niska i przypominała wyglądem żuchwę ''[[Anzu]]''. Dziób był niski i wąski, kształtem przypominał łopatę (Longrich i in., 2013). Być może na szczycie czaszki znajdował się kostny grzebień, jak u wielu innych owiraptorozaurów, jednak nie ma na to żadnych dowodów, jako że większość czaszki cenagnata pozostaje nieznana. Jedyny znany kręg ogonowy miał trzon w kształcie szpuli, z dużymi pleurocelami (bocznymi otworami pneumatycznymi). Pazury dłoni mierzyły 85-91 mm i były silnie zakrzywione. Kość udowa była podobna jak u ''[[Anzu]]'', ''[[Chirostenotes]]'' i ''[[Microvenator]]''. Charakterystyczne cechy wykazywała II kość śródstopia, różniąca się od analogicznej kości chirostenota (Funston i in., 2015). Kość łonowa, opisana w 2020 r. jest zbliżona rozmiarami do ''[[Anzu]]'', co wskazuje, że ''Caenagnathus'' mógł być znacznie większy niż pierwotnie sądzono (Funston, 2020). |
| + | |||
| + | Dieta cenegnatydów pozostaje przedmiotem sporu (zob. [[Oviraptorosauria#Dieta]], jednak wydłużona, niska żuchwa ''Caenagnathus'' była prawdopodobnie lepiej przystosowana do roślinożerności niż np. u ''[[Chirostenotes]]'' (Funston, 2020). | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| + | ===Ważne gatunki=== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
|{{V|''Caenagnathus''}} | |{{V|''Caenagnathus''}} | ||
| Linia 83: | Linia 89: | ||
|{{Kpt|[[Charles Sternberg|Sternberg]]}}, [[1940]] | |{{Kpt|[[Charles Sternberg|Sternberg]]}}, [[1940]] | ||
|- | |- | ||
| − | | ''C. sternbergi'' | + | |} |
| − | | | + | |
| − | | = | + | ===Gatunki nienależące zapewne do ''Caenagnathus''=== |
| + | {| class="wikitable" | ||
| + | | "''C''." ''sternbergi'' | ||
| + | | {{Kpt|Cracraft}}, 1971 | ||
| + | |- | ||
| + | | =''[[Chirostenotes]] sternbergi'' | ||
| + | | ({{Kpt|Cracraft}}, 1971) {{Kpt|Snively, Currie, Brinkman, Ryan, Braman, Gardner, Lam, Spivak i Neuman}}, 2001 | ||
| + | |- | ||
| + | | =''[[Chirostenotes]] pergracilis'' | ||
| + | | ({{Kpt|Cracraft}}, 1971) {{Kpt|Funston}}, 2020 | ||
|- | |- | ||
|} | |} | ||
| Linia 96: | Linia 111: | ||
Currie, P.J., Russell, D.A. (1988). “Osteology and relationships of ''Chirostenotes pergracilis'' (Saurischia, Theropoda) from the Judith River (Oldman) Formation of Alberta, Canada.” Canadian Journal of Earth Sciences. 25, 972-986. (abstrakt). | Currie, P.J., Russell, D.A. (1988). “Osteology and relationships of ''Chirostenotes pergracilis'' (Saurischia, Theropoda) from the Judith River (Oldman) Formation of Alberta, Canada.” Canadian Journal of Earth Sciences. 25, 972-986. (abstrakt). | ||
| − | Funston, G.F., Persons, W.S., Bradley, G.J. & Currie, P.J. (2015). "New material of the large-bodied caenagnathid Caenagnathus collinsi from the Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada" Cretaceous Research, 54, 179-187. [[doi:10.1016/j.cretres.2014.12.002]]. | + | Funston, G.F., Persons, W.S., Bradley, G.J. & Currie, P.J. (2015). "New material of the large-bodied caenagnathid ''Caenagnathus collinsi'' from the Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada" Cretaceous Research, 54, 179-187. [[doi:10.1016/j.cretres.2014.12.002]]. |
| + | |||
| + | Funston, G.F. & Currie, P. J. (2020). "New material of ''Chirostenotes pergracilis'' (Theropoda, Oviraptorosauria) from the Campanian Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada." Historical Biology (advance online publication) [[doi: https://doi.org/10.1080/08912963.2020.1726908]]. | ||
| + | |||
| + | Funston, G.F (2020). “Caenagnathids of the Dinosaur Park Formation (Campanian) of Alberta, Canada: anatomy, osteohistology, taxonomy, and evolution.” Vertebrate Anatomy Morphology Palaeontology 8(1): 105-153. [https://journals.library.ualberta.ca/vamp/index.php/VAMP/article/view/29362]. | ||
Holtz, T. (2012) ''Dinosaurs'' (suplement) [[https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf]] | Holtz, T. (2012) ''Dinosaurs'' (suplement) [[https://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf]] | ||
| − | Longrich, N.R., Barnes, K., Clark, S. & Millar, S. (2013). "Caenagnathidae from the Upper Campanian Aguja Formation of West Texas, and a Revision of the Caenagnathinae" Bulletin of the Peabody Museum of Natural History, 54(1), 23-49. [[doi:10.3374/014.054.0102]] | + | Longrich, N.R., Barnes, K., Clark, S. & Millar, S. (2013). "Caenagnathidae from the Upper Campanian Aguja Formation of West Texas, and a Revision of the Caenagnathinae" Bulletin of the Peabody Museum of Natural History, 54(1), 23-49. [[doi:10.3374/014.054.0102]]. |
Mortimer, M. (2016 online) [http://theropoddatabase.com/Oviraptorosauria.htm#Chirostenotespergracilis]. | Mortimer, M. (2016 online) [http://theropoddatabase.com/Oviraptorosauria.htm#Chirostenotespergracilis]. | ||
Aktualna wersja na dzień 19:58, 2 sie 2020
| Autor: | Korekta: |
| Kamil Kamiński |
| Caenagnathus (cenagnat) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 2-2,5 m |
| Masa: | >70-120 kg |
| Miejsce występowania: | Kanada - prowincja Alberta |
| Czas występowania | ok. 76,5-75,3 Ma
późna kreda – (późny kampan) |
| Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja Anzu, który miał podobne proporcje ciała do cenagnata. Autor: Arthur Weasley. [2]. | |
Wstęp
Caenagnathus to rodzaj owiraptorozaura z późnej kredy Kanady. Przez pewien czas uważano go za synonim Chirostenotes, jednak w świetle najnowszych odkryć wydaje się, że był to jednak ważny rodzaj dinozaura.
Etymologia
Nazwa Caenagnathus pochodzi z połączenia greckich słów keine („ostatni”, „nowy”) oraz ganthos („szczęka”). Nawiązuje ona do bezzębnej żuchwy ze zrośniętym spojeniem, która autorowi nazwy przywodziła na myśl współczesne ptaki, stąd „nowa szczęka”. Epitet gatunkowy honoruje dr. W. H. Collinsa, wieloletniego dyrektora Geological Survey of Canada.
Materiał kopalny
Holotyp (CMN 8776) to żuchwa (Sternberg, 1940).
Materiał przypisany to kilka pojedynczych kości: TMP 1979.014.0001 (pazur dłoni), TMP 1982.019.0222 (pazur dłoni), TMP 1986.036.0323 (prawa kość udowa), TMP 1993.036.0197 (prawa k. śródstopia II), TMP 1993.036.0198, (prawa k. śródstopia II), TMP 1993.036.0475 (pazur dłoni),), TMP 2009.003.0029 (pazur dłoni), UALVP 55725 (częściowy kręg ogonowy), UALVP 56638 (k. łonowa), UALVP 59791 (fragment k. biodrowej) oraz UALVP 59921 (paliczek dłoni) (Funston, 2020).
Longrich i in. (2013) przypisali również pazur dłoni (CMN 12322 = CMN 12372), który od pazurów chirostenota miał się różnić wielkością i masywniejszą budową.
Historia taksonu
Caenagnathus został nazwany i opisany w 1924 r. przez Charlesa Sternberga na podstawie bezzębnej żuchwy znalezionej w formacji Dinosaur Park w Kanadzie. W 1988 r. Currie i Russell uznali, że może on być młodszym synonimem nazwanego kilkanaście lat wcześniej Chirostenotes. Taki pogląd wsparł w 1997 r. Hans-Dieter Sues. Jednak nowsze analizy filogenetyczne z reguły wskazują na odrębność Chirostenotes i Caenagnathus. Za taką interpretacją przemawiają też badania dokonane w 2015 r. przez Funstona i in. Wynika z nich, że Caenagnathus był większy, a ponadto różnił się cechami budowy pazurów dłoni i śródstopia. Nowy okaz chirostenota, opisany w 2020 r. potwierdził odrębność obu rodzajów, które dodatkowo różniły się jeszcze kształtem żuchwy (Funston i Currie, 2020). Taką interpretację wsparły też badania Funstona z 2020 r.
W 2013 r. Longrich i in. zaproponowali, że Macrophalangia (kolejny owiraptorozaur za Dinosaur Park, opisany przez Sternberga w 1932 r.) może być synonimem cenagnata. Obecnie bardziej prawdopodobne wydaje się jednak, że makrofalangia jest synonimem chirostenota (Funston i in., 2015). Zob. też Chirostenotes#Historia odkryć i badań.
”Caenagnathus” sternbergi
W 1971 r. Cracraft nazwał nowy gatunek Caenagnathus sternbergi - na podstawie fragmentu żuchwy (CMN 2690). Currie i Russell (1988) zaproponowali jego synonimizację z Elmisaurus elegans. W 2013 r. został on przeniesiony do nowego rodzaju Leptorhynchos, lecz okaz CMN 2690 przypisano do Chirostenotes pergracilis (Longrich i in.[2013]). Mortimer (online) łączy go w jeden gatunek z Elmisaurus elegans, którego przypisanie do rodzaju Leptorhynchos uważa za bezzasadne. Funston (2020) uznał go za młodszy synonim chirostenota. Zob. też Chirostenotes#Historia odkryć i badań.
Budowa i paleobiologia
Caenagnathus znany jest z nielicznych kości, można jednak zakładać, że nie odbiegał zbytnio wyglądem od swoich kuzynów, będących dwunożnymi, ptakopodobnymi zwierzętami o krótkich, wysokich czaszkach i długich szyjach. Bezzębna żuchwa Caenagnathus była dość niska i przypominała wyglądem żuchwę Anzu. Dziób był niski i wąski, kształtem przypominał łopatę (Longrich i in., 2013). Być może na szczycie czaszki znajdował się kostny grzebień, jak u wielu innych owiraptorozaurów, jednak nie ma na to żadnych dowodów, jako że większość czaszki cenagnata pozostaje nieznana. Jedyny znany kręg ogonowy miał trzon w kształcie szpuli, z dużymi pleurocelami (bocznymi otworami pneumatycznymi). Pazury dłoni mierzyły 85-91 mm i były silnie zakrzywione. Kość udowa była podobna jak u Anzu, Chirostenotes i Microvenator. Charakterystyczne cechy wykazywała II kość śródstopia, różniąca się od analogicznej kości chirostenota (Funston i in., 2015). Kość łonowa, opisana w 2020 r. jest zbliżona rozmiarami do Anzu, co wskazuje, że Caenagnathus mógł być znacznie większy niż pierwotnie sądzono (Funston, 2020).
Dieta cenegnatydów pozostaje przedmiotem sporu (zob. Oviraptorosauria#Dieta, jednak wydłużona, niska żuchwa Caenagnathus była prawdopodobnie lepiej przystosowana do roślinożerności niż np. u Chirostenotes (Funston, 2020).
Spis gatunków
Ważne gatunki
| Caenagnathus | Sternberg, 1940 |
| C. collinsi | Sternberg, 1940 |
Gatunki nienależące zapewne do Caenagnathus
| "C." sternbergi | Cracraft, 1971 |
| =Chirostenotes sternbergi | (Cracraft, 1971) Snively, Currie, Brinkman, Ryan, Braman, Gardner, Lam, Spivak i Neuman, 2001 |
| =Chirostenotes pergracilis | (Cracraft, 1971) Funston, 2020 |
Bibliografia
Colbert, E.H., Russell, D.A. (1969). The small Cretaceous dinosaur Dromaeosaurus. American Museum Novitiates. 2380, 1-49.
Cracraft,J. (1971). “Caenagnathiformes: Cretaceous birds convergent in jaw mechanism to dicynodont reptiles”. Journal of Paleontology. 45(5), 805-809.
Currie, P.J., Russell, D.A. (1988). “Osteology and relationships of Chirostenotes pergracilis (Saurischia, Theropoda) from the Judith River (Oldman) Formation of Alberta, Canada.” Canadian Journal of Earth Sciences. 25, 972-986. (abstrakt).
Funston, G.F., Persons, W.S., Bradley, G.J. & Currie, P.J. (2015). "New material of the large-bodied caenagnathid Caenagnathus collinsi from the Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada" Cretaceous Research, 54, 179-187. doi:10.1016/j.cretres.2014.12.002.
Funston, G.F. & Currie, P. J. (2020). "New material of Chirostenotes pergracilis (Theropoda, Oviraptorosauria) from the Campanian Dinosaur Park Formation of Alberta, Canada." Historical Biology (advance online publication) doi: https://doi.org/10.1080/08912963.2020.1726908.
Funston, G.F (2020). “Caenagnathids of the Dinosaur Park Formation (Campanian) of Alberta, Canada: anatomy, osteohistology, taxonomy, and evolution.” Vertebrate Anatomy Morphology Palaeontology 8(1): 105-153. [3].
Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [[4]]
Longrich, N.R., Barnes, K., Clark, S. & Millar, S. (2013). "Caenagnathidae from the Upper Campanian Aguja Formation of West Texas, and a Revision of the Caenagnathinae" Bulletin of the Peabody Museum of Natural History, 54(1), 23-49. doi:10.3374/014.054.0102.
Mortimer, M. (2016 online) [5].
Sternberg, C.M. (1940). “A toothless bird from the Cretaceous of Alberta”. Journal of Paleontology. 14(1), 81-85.
Sues, D.H.(1997). “On Chirostenotes, a Late Cretaceous oviraptorosaur (Dinosauria: Theropoda) from western North America. „Journal of Vertebrate Paleontology”. 17 (4), s. 698–716. DOI: 10.1080/02724634.1997.10011018.
