Gobihadros: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 2: | Linia 2: | ||
{{Opis | {{Opis | ||
|Autor = [[Kamil Kamiński]] | |Autor = [[Kamil Kamiński]] | ||
| − | |Korekta = [[ | + | |Korekta = [[Mateusz Tałanda]] |
|nazwa = ''Gobihadros'' (gobihadros) | |nazwa = ''Gobihadros'' (gobihadros) | ||
| − | |długość = ok. | + | |długość = ok. 7,5 m |
|wysokość = | |wysokość = | ||
|masa = | |masa = | ||
| Linia 11: | Linia 11: | ||
<small>([[formacja]] [[Bayanshire]])</small> | <small>([[formacja]] [[Bayanshire]])</small> | ||
|czas = {{Występowanie|100|84}} | |czas = {{Występowanie|100|84}} | ||
| − | + | ||
| − | <small> | + | ok. 100-84 [[Ma]] |
| + | |||
| + | <small>[[późna kreda]] ([[cenoman]] – [[santon]])</small> | ||
|systematyka = | |systematyka = | ||
[[Dinosauria]] | [[Dinosauria]] | ||
| Linia 31: | Linia 33: | ||
|mapa = | |mapa = | ||
}} | }} | ||
| − | |||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Gobihadros'' to rodzaj niedużego roślinożernego dinozaura z [[klad]]u [[Hadrosauroidea]], żyjącego w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Mongolii. Jest to pierwszy nie[[Hadrosauridae|hadrozaurydowy]] przedstawiciel tej grupy z centralnej Azji, znany z tak kompletnych szczątków. Został on nazwany i opisany w 2019 r. przez grupę naukowców, której przewodził [[Khishigjav Tsogtbaatar]]. | + | ''Gobihadros'' to rodzaj niedużego roślinożernego dinozaura z [[klad]]u [[Hadrosauroidea]], żyjącego w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Mongolii. Jest to pierwszy nie[[Hadrosauridae|hadrozaurydowy]] przedstawiciel tej grupy z centralnej Azji, znany z tak kompletnych szczątków. Został on nazwany i opisany w 2019 r. przez grupę naukowców, której przewodził [[Khishigjav Tsogtbaatar]]<ref name="T2019">Tsogtbaatar, K., Weishampel, D.B., Evans, D.C., Watabe, M. 2019. A new hadrosauroid (Dinosauria: Ornithopoda) from the Late Cretaceous Baynshire Formation of the Gobi Desert (Mongolia). PLoS ONE, t. 14 (4): e0208480. [[doi:10.1371/journal.pone.0208480]].</ref>. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa ''Gobihadros'' oznacza „hadrozauroid z pustyni Gobi”. Epitet gatunkowy ''mongoliensis'' nawiązuje do | + | Nazwa ''Gobihadros'' oznacza „hadrozauroid z pustyni Gobi”. Epitet gatunkowy ''mongoliensis'' nawiązuje do kraju, gdzie znaleziono jego szczątki<ref name="T2019"></ref>. |
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] (MPC-D100/746) to kompletny artykułowany szkielet wraz z nieco rozczłonkowaną czaszką. | + | [[Holotyp]] (MPC-D100/746) to kompletny artykułowany szkielet wraz z nieco rozczłonkowaną czaszką<ref name="T2019"></ref>. |
| − | Materiał przypisany jest niezwykle bogaty i obejmuje m.in. okaz MPC-D100/763 (kompletna artykułowana czaszka i dłoń). Oprócz tego odkryto | + | Materiał przypisany jest niezwykle bogaty i obejmuje m.in. okaz MPC-D100/763 (kompletna artykułowana czaszka i dłoń). Oprócz tego odkryto wiele innych skamieniałości, należących do ''Gobihadros''<ref name="T2019"></ref>. Holotyp mierzy około 3 metry długości, ale są też kości znacznie większych osobników. Okaz ZPAL MgD‐III/3 obejmujący m.in. kość udową i piszczelową jest szacowany na 7,5 metra długości<ref>Słowiak, J., Szczygielski, T., Ginter, M., Fostowicz‐Frelik, Ł. 2020. Uninterrupted growth in a non‐polar hadrosaur explains the gigantism among duck‐billed dinosaurs. Palaeontology, w druku. [https://doi.org/10.1111/pala.12473]</ref>. Był to zapewne bardzo stary osobnik, któy osiągnął maksymalne rozmiary, o czym świadczą widoczne cechy zatrzymania wzrostu. |
==Budowa i filogeneza== | ==Budowa i filogeneza== | ||
[[Plik: Gobihadros_skull.PNG |300px|thumb|right|Czaszka okazu MPC-D100/763. Źródło: Źródło: Tsogtbaatar i in., 2019. [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0208480].]] | [[Plik: Gobihadros_skull.PNG |300px|thumb|right|Czaszka okazu MPC-D100/763. Źródło: Źródło: Tsogtbaatar i in., 2019. [https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0208480].]] | ||
| − | ''Gobihadros'' był stosunkowo | + | ''Gobihadros'' był stosunkowo dużym roślinożercą, mogącym poruszać się zarówno dwu- jak i czworonożnie. Ogólnym planem budowy ciała przypominał inne hadrozauroidy. Od swoich krewniaków (tzn. niehadrozaurydowych hadrozauroidów) różnił się budową kości przedszczękowej i obecnością trzech funkcjonalnych zębów w każdej z pozycji zębowych w żuchwie. Cechy te zbliżały go do przedstawicieli [[Hadrosauridae]], jednak zdaniem autorów opisu był to efekt konwergencji (ewolucji zbieżnej). Od hadrozaurydów, a także ''[[Tethyshadros]]'' i ''[[Plesiohadros]]'' różnił się przede wszystkim pierwszym palcem dłoni, przyjmującym u niego kształt kolca. Ponadto spośród większości hadrozauroidów spoza Hadrosauridae odróżniała go również budowa miednicy<ref name="T2019"></ref>. |
| + | |||
| + | Wg analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Tsogtbaatara i współpracowników, ''Gobihadros'' był przedstawicielem [[klad]]u Hadrosauromorpha w obrębie Hadrosauroidea<ref name="T2019"></ref>. Jego bliskimi krewniakami były prawdopodobnie takie dinozaury jak ''[[Bactrosaurus]]'', ''[[Gilmoreosaurus]]'' czy ''[[Claosaurus]]''. | ||
| − | + | ==Choroby== | |
| + | U wspomnianego okazu ZPAL MgD‐III/3 zdiagnozowano chorobę związaną z wiekiem, polegającą na odkładaniu się w stawach pirofosforanu wapnia. Jest to pierwszy taki przypadek odkryty u nieptasich dinozaurów. Prawdopodobnie zwierzę to cierpiało na bóle i ograniczoną ruchomość stawów <ref>Słowiak, J., Szczygielski, T., Rothschild, B.M. & Surmik, D. 2021. Dinosaur senescence: a hadrosauroid with age-related diseases brings a new perspective of “old” dinosaurs. Scientific Report 11, 11947. [https://doi.org/10.1038/s41598-021-91366-1]</ref> | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 59: | Linia 63: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small> | + | <small><references/></small> |
| − | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 66: | Linia 69: | ||
[[Kategoria:Ornithopoda]] | [[Kategoria:Ornithopoda]] | ||
[[Kategoria:Iguanodontia]] | [[Kategoria:Iguanodontia]] | ||
| + | [[Kategoria:Iguanodontia bazalne]] | ||
[[Kategoria:Azja]] | [[Kategoria:Azja]] | ||
[[Kategoria:Mongolia]] | [[Kategoria:Mongolia]] | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
| + | [[Kategoria:Cenoman]] | ||
| + | [[Kategoria:Turon]] | ||
| + | [[Kategoria:Koniak]] | ||
| + | [[Kategoria:Santon]] | ||
Aktualna wersja na dzień 10:22, 16 sty 2024
| Autor: | Kamil Kamiński |
| Korekta: | Mateusz Tałanda |
| Gobihadros (gobihadros) | |
|---|---|
| Długość | ok. 7,5 m |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Mongolia, ajmak południowogobijski i wschodniogobijski |
| Czas |
ok. 100-84 Ma późna kreda (cenoman – santon) |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja szkieletu oraz czaszka w czterech rzutach. Źródło: Tsogtbaatar i in., 2019. [4]. | |
Wstęp
Gobihadros to rodzaj niedużego roślinożernego dinozaura z kladu Hadrosauroidea, żyjącego w późnej kredzie na terenie dzisiejszej Mongolii. Jest to pierwszy niehadrozaurydowy przedstawiciel tej grupy z centralnej Azji, znany z tak kompletnych szczątków. Został on nazwany i opisany w 2019 r. przez grupę naukowców, której przewodził Khishigjav Tsogtbaatar[1].
Etymologia
Nazwa Gobihadros oznacza „hadrozauroid z pustyni Gobi”. Epitet gatunkowy mongoliensis nawiązuje do kraju, gdzie znaleziono jego szczątki[1].
Materiał kopalny
Holotyp (MPC-D100/746) to kompletny artykułowany szkielet wraz z nieco rozczłonkowaną czaszką[1].
Materiał przypisany jest niezwykle bogaty i obejmuje m.in. okaz MPC-D100/763 (kompletna artykułowana czaszka i dłoń). Oprócz tego odkryto wiele innych skamieniałości, należących do Gobihadros[1]. Holotyp mierzy około 3 metry długości, ale są też kości znacznie większych osobników. Okaz ZPAL MgD‐III/3 obejmujący m.in. kość udową i piszczelową jest szacowany na 7,5 metra długości[2]. Był to zapewne bardzo stary osobnik, któy osiągnął maksymalne rozmiary, o czym świadczą widoczne cechy zatrzymania wzrostu.
Budowa i filogeneza
Gobihadros był stosunkowo dużym roślinożercą, mogącym poruszać się zarówno dwu- jak i czworonożnie. Ogólnym planem budowy ciała przypominał inne hadrozauroidy. Od swoich krewniaków (tzn. niehadrozaurydowych hadrozauroidów) różnił się budową kości przedszczękowej i obecnością trzech funkcjonalnych zębów w każdej z pozycji zębowych w żuchwie. Cechy te zbliżały go do przedstawicieli Hadrosauridae, jednak zdaniem autorów opisu był to efekt konwergencji (ewolucji zbieżnej). Od hadrozaurydów, a także Tethyshadros i Plesiohadros różnił się przede wszystkim pierwszym palcem dłoni, przyjmującym u niego kształt kolca. Ponadto spośród większości hadrozauroidów spoza Hadrosauridae odróżniała go również budowa miednicy[1].
Wg analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Tsogtbaatara i współpracowników, Gobihadros był przedstawicielem kladu Hadrosauromorpha w obrębie Hadrosauroidea[1]. Jego bliskimi krewniakami były prawdopodobnie takie dinozaury jak Bactrosaurus, Gilmoreosaurus czy Claosaurus.
Choroby
U wspomnianego okazu ZPAL MgD‐III/3 zdiagnozowano chorobę związaną z wiekiem, polegającą na odkładaniu się w stawach pirofosforanu wapnia. Jest to pierwszy taki przypadek odkryty u nieptasich dinozaurów. Prawdopodobnie zwierzę to cierpiało na bóle i ograniczoną ruchomość stawów [3]
Spis gatunków
| Gobihadros | Tsogtbaatar, Weishampel, Evans i Watabe, 2019 |
| G. mongoliensis | Tsogtbaatar, Weishampel, Evans i Watabe, 2019 |
Bibliografia
- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Tsogtbaatar, K., Weishampel, D.B., Evans, D.C., Watabe, M. 2019. A new hadrosauroid (Dinosauria: Ornithopoda) from the Late Cretaceous Baynshire Formation of the Gobi Desert (Mongolia). PLoS ONE, t. 14 (4): e0208480. doi:10.1371/journal.pone.0208480.
- ↑ Słowiak, J., Szczygielski, T., Ginter, M., Fostowicz‐Frelik, Ł. 2020. Uninterrupted growth in a non‐polar hadrosaur explains the gigantism among duck‐billed dinosaurs. Palaeontology, w druku. [1]
- ↑ Słowiak, J., Szczygielski, T., Rothschild, B.M. & Surmik, D. 2021. Dinosaur senescence: a hadrosauroid with age-related diseases brings a new perspective of “old” dinosaurs. Scientific Report 11, 11947. [2]
