Denversaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
| (Nie pokazano 4 wersji utworzonych przez jednego użytkownika) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE: ''Denversaurus''}} | {{DISPLAYTITLE: ''Denversaurus''}} | ||
{{Opis | {{Opis | ||
| − | |Autor = [[Kamil Kamiński]] | + | |Autor = [[Kamil Kamiński]], [[Maciej Ziegler]] |
| − | |Korekta = | + | |Korekta = |
|nazwa = ''Denversaurus'' (denverzaur) | |nazwa = ''Denversaurus'' (denverzaur) | ||
|długość = ok. 6<ref name="Paul">Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs", wyd. Princeton University.</ref> m | |długość = ok. 6<ref name="Paul">Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs", wyd. Princeton University.</ref> m | ||
|wysokość = | |wysokość = | ||
| − | |masa = 2-3<ref name="Paul"></ref><ref>Stein | + | |masa = 2-3<ref name="Paul"></ref><ref>Stein (2019)</ref> t |
|dieta = roślinożerny | |dieta = roślinożerny | ||
| − | |miejsce = [[USA]]: Dakota Południowa, Montana, Wyoming | + | |miejsce = [[USA]]: Dakota Południowa, Montana?, Wyoming? |
| − | <small>([[formacja]] [[Hell Creek]])</small> | + | <small>([[formacja|formacje]] [[Hell Creek]] i ?[[Lance]])</small> |
|czas = {{Występowanie|68|67}} | |czas = {{Występowanie|68|67}} | ||
ok. 68-67<ref>Carpenter i Breithaupp (1986) wskazują, że holotyp oraz pozostały materiał [[Nodosauridae]] z formacji Hell Creek i Lance pochodzi z ich dolnych warstw. Materiał Steina (2021) pochodzi z dolnej środkowej części formacji Hell Creek. Zob. przypis do czasu występowania w haśle ''[[Triceratops]]''.</ref> [[Ma]]<br> | ok. 68-67<ref>Carpenter i Breithaupp (1986) wskazują, że holotyp oraz pozostały materiał [[Nodosauridae]] z formacji Hell Creek i Lance pochodzi z ich dolnych warstw. Materiał Steina (2021) pochodzi z dolnej środkowej części formacji Hell Creek. Zob. przypis do czasu występowania w haśle ''[[Triceratops]]''.</ref> [[Ma]]<br> | ||
| Linia 28: | Linia 28: | ||
[[Panoplosaurini]]<ref>Rivera-Sylva, H. E., Frey, E., Stinnesbeck, W., Carbot-Chanona, G., Sanchez-Uribe, I. E., & Guzmán-Gutiérrez, J. R. (2018) "Paleodiversity of Late Cretaceous Ankylosauria from Mexico and their phylogenetic significance" Swiss Journal of Palaeontology, 137(1), 83-93. [[doi:10.1007/s13358-018-0153-1]]</ref><ref>Brown C.M., Henderson D.M., Vinther J., Fletcher I., Sistiaga A., Herrera J., Summons R.E. (2017) "An exceptionally preserved three-dimensional armored dinosaur reveals insights into coloration and Cretaceous predator-prey dynamics" Current Biology, 27, 2514-2521. [[doi:10.1016/j.cub.2017.06.071]]</ref> | [[Panoplosaurini]]<ref>Rivera-Sylva, H. E., Frey, E., Stinnesbeck, W., Carbot-Chanona, G., Sanchez-Uribe, I. E., & Guzmán-Gutiérrez, J. R. (2018) "Paleodiversity of Late Cretaceous Ankylosauria from Mexico and their phylogenetic significance" Swiss Journal of Palaeontology, 137(1), 83-93. [[doi:10.1007/s13358-018-0153-1]]</ref><ref>Brown C.M., Henderson D.M., Vinther J., Fletcher I., Sistiaga A., Herrera J., Summons R.E. (2017) "An exceptionally preserved three-dimensional armored dinosaur reveals insights into coloration and Cretaceous predator-prey dynamics" Current Biology, 27, 2514-2521. [[doi:10.1016/j.cub.2017.06.071]]</ref> | ||
|grafika = Denversaurus.jpg | |grafika = Denversaurus.jpg | ||
| − | |podpis = Zrekonstruowana czaszka/odlew (BHI 127327?) i osteodermy denwerzaura. Autor zdjęcia: Ghedo [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Denversaurus.jpg]. | + | |podpis = Zrekonstruowana czaszka/odlew (BHI 6225?/127327?) i osteodermy denwerzaura. Autor zdjęcia: Ghedo [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Denversaurus.jpg]. |
|PorównanieGrupa = | |PorównanieGrupa = | ||
|PorównanieDługość = | |PorównanieDługość = | ||
| Linia 41: | Linia 41: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] (DMNH 468) to czaszka bez żuchwy. Zachowało się kilka zębów i część osteodermów. | + | [[Holotyp]] (DMNH 468) to czaszka bez żuchwy. Zachowało się kilka zębów i część osteodermów. Pochodzi z Dakoty Południowej (hrabstwo Corson) (Carpenter i Breithaupp, 1986). |
| − | Materiał przypisany to okaz BHI 6225 (co najmniej dach czaszki i osteodermy) ( | + | Materiał przypisany to okaz BHI 6225 (co najmniej dach czaszki i osteodermy). Burns (2015b) zaliczył go jako drugi okaz ''Denversaurus schlessmani'' i jako miejsce występowania gatunku podał również Montanę, zatem należy sądzić, że BHI 6225 pochodzi z tego stanu. |
| − | Carpenter i in. (2013) | + | Carpenter i in. (2013) podali okaz BHI 127327 z osadów formacji Lance (hrabstwo Niobrara, Wyoming), który zawiera elementy kręgosłupa (co najmniej wyrostki kolczyste kręgów krzyżowych). Według BHI (online 2022) BHI 127327 zawiera co najmniej żuchwę i 100 osteodermów. Okaz identycznie wyglądający do zilustrowanego w BHI (online 2022) (zapewne odlew) znajduje się w Houston Museum of Natural Science (por. fot. obok i BHI, online 2022). BHI 127327 i BHI 6225 są podobne (por. Burns, 2015b, ryc. 4.9 i 4.10 oraz BHI, online 2022) i w żadnym źródle nie ma mowy o dwóch okazach z BHI (np. Stein, 2021), mogą zatem być tym samym a pochodzenie z różnych stanów jest pomyłką. |
| + | |||
| + | Istnieją też inne okazy mogące należeć do ''Denversaurus'', głównie zęby i osteodermy (Carpenter i Breithaupp, 1986; Carpenter i Young, 2002; Stein, 2021). | ||
==Historia taksonu== | ==Historia taksonu== | ||
| − | [[Plik: Denversaurus_by_arvalis-pre.jpg|thumb|300px|Rekonstrukcja ''Denversaurus''. Autor: arvalis. [https://www.deviantart.com/arvalis/art/Saurian-Denversaurus-584275102].]] | + | [[Plik: Denversaurus_by_arvalis-pre.jpg|thumb|300px|Rekonstrukcja ''Denversaurus''. Autor: RJ Palmer (arvalis). [https://www.deviantart.com/arvalis/art/Saurian-Denversaurus-584275102].]] |
| + | |||
| + | [[Plik:Denversaurus_in_Houston_Museum.jpg|thumb|300px|BHI 127327 w Houston Museum of Natural Science. Fot.: RABaker96. [https://wiki.pathfindersonline.org/w/File:Denversaurus_1047_W.jpg].]] | ||
| + | |||
W 1986 r. [[Kenneth Carpenter|Carpenter]] i Breithaupp opisali szczątki nodozaurydów z formacji [[Hell Creek]] i [[Lance]], klasyfikując je jako ''Edmontonia'' [[sp.]]. Dwa lata później [[Robert Bakker]] przeniósł czaszkę pochodzącą z Dakoty Południowej do nowego rodzaju ''Denversaurus''. W 1990 r. Carpenter podtrzymał swoje zdanie na temat klasyfikacji tych okazów w ramach rodzaju ''Edmontonia''. Twierdził on, że różnice wskazane przez Bakkera oparte były na zgniecionym materiale i jego niezupełnie poprawnej rekonstrukcji czaszki w stanie sprzed uszkodzenia. Dlatego według Carpentera lepszym rozwiązaniem jest ich klasyfikacja jako ''Edmontonia'' sp. Według niepublikowanych badań Burnsa (2015a; 2015b) ''Denversaurus'' jest ważnym taksonem, bliższym ''[[Panoplosaurus]]'' niż edmontonii. Od tej drugiej różnił się proporcjami czaszki oraz budową osteodermów, pokrywających dach czaszki. Na odrębność tych taksonów wskazywałaby także różnica stratygraficzna, sięgająca co najmniej kilku milionów lat. | W 1986 r. [[Kenneth Carpenter|Carpenter]] i Breithaupp opisali szczątki nodozaurydów z formacji [[Hell Creek]] i [[Lance]], klasyfikując je jako ''Edmontonia'' [[sp.]]. Dwa lata później [[Robert Bakker]] przeniósł czaszkę pochodzącą z Dakoty Południowej do nowego rodzaju ''Denversaurus''. W 1990 r. Carpenter podtrzymał swoje zdanie na temat klasyfikacji tych okazów w ramach rodzaju ''Edmontonia''. Twierdził on, że różnice wskazane przez Bakkera oparte były na zgniecionym materiale i jego niezupełnie poprawnej rekonstrukcji czaszki w stanie sprzed uszkodzenia. Dlatego według Carpentera lepszym rozwiązaniem jest ich klasyfikacja jako ''Edmontonia'' sp. Według niepublikowanych badań Burnsa (2015a; 2015b) ''Denversaurus'' jest ważnym taksonem, bliższym ''[[Panoplosaurus]]'' niż edmontonii. Od tej drugiej różnił się proporcjami czaszki oraz budową osteodermów, pokrywających dach czaszki. Na odrębność tych taksonów wskazywałaby także różnica stratygraficzna, sięgająca co najmniej kilku milionów lat. | ||
| − | |||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 67: | Linia 71: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> Bakker, R.T. (1988). "Review of the Late Cretaceous nodosauroid Dinosauria: ''Denversaurus schlessmani'', a new armor-plated dinosaur from the Latest Cretaceous of South Dakota, the last survivor of the nodosaurians, with comments on Stegosaur-Nodosaur relationships" Hunteria 1(3):1-23.(1988). | <small> Bakker, R.T. (1988). "Review of the Late Cretaceous nodosauroid Dinosauria: ''Denversaurus schlessmani'', a new armor-plated dinosaur from the Latest Cretaceous of South Dakota, the last survivor of the nodosaurians, with comments on Stegosaur-Nodosaur relationships" Hunteria 1(3):1-23.(1988). | ||
| + | |||
| + | BHI (online 2022) http://www.bhigr.com/store/product.php?productid=486&cat=113&page=1 | ||
Burns, ME (2015a). "Intraspecific Variation in Late Cretaceous Nodosaurids (Ankylosauria: Dinosauria)" Journal of Vertebrate Paleontology, Program and Abstracts, 2015, 99–100. [http://vertpaleo.org/PDFS/a9/a987ca97-54e1-408a-b65d-b0d3e1507868.pdf]. | Burns, ME (2015a). "Intraspecific Variation in Late Cretaceous Nodosaurids (Ankylosauria: Dinosauria)" Journal of Vertebrate Paleontology, Program and Abstracts, 2015, 99–100. [http://vertpaleo.org/PDFS/a9/a987ca97-54e1-408a-b65d-b0d3e1507868.pdf]. | ||
| Linia 75: | Linia 81: | ||
Carpenter, K., & Breithaupt, B. (1986). "Latest Cretaceous occurrence of nodosaurid ankylosaurs (Dinosauria, Ornithischia) in western North America and the gradual extinction of the dinosaurs". Journal of Vertebrate Paleontology, 6(3), 251-257. | Carpenter, K., & Breithaupt, B. (1986). "Latest Cretaceous occurrence of nodosaurid ankylosaurs (Dinosauria, Ornithischia) in western North America and the gradual extinction of the dinosaurs". Journal of Vertebrate Paleontology, 6(3), 251-257. | ||
| + | |||
| + | Carpenter, K. & Young, B. (2002) "Late Cretaceous dinosaurs from the Denver Basin, Colorado" [w:] Johnson, K.R., Raynolds, R.G. & Reynolds, M.L. (red.) "Paleontology and Stratigraphy of Laramide Strata in the Denver Basin, Pt. I." Rocky Mountain Geology, 37, 237-254. [[doi:10.2113/gsrocky.37.2.237]] | ||
Carpenter, K., DiCroce, T., Kinneer, B. & Simon R (2013) "Pelvis of Gargoyleosaurus (Dinosauria: Ankylosauria) and the Origin and Evolution of the Ankylosaur Pelvis" PLoS ONE, 8(11), e79887. [[doi:10.1371/journal.pone.0079887]] | Carpenter, K., DiCroce, T., Kinneer, B. & Simon R (2013) "Pelvis of Gargoyleosaurus (Dinosauria: Ankylosauria) and the Origin and Evolution of the Ankylosaur Pelvis" PLoS ONE, 8(11), e79887. [[doi:10.1371/journal.pone.0079887]] | ||
| + | |||
| + | Stein, W.W. (2019) "TAKING COUNT: A Census of Dinosaur Fossils Recovered From the Hell Creek and Lance Formations (Maastrichtian)." The Journal of Paleontological Sciences, 8, JPS.C.2019.01a [https://www.aaps-journal.org/pdf/JPS.C.2019.01a.pdf] | ||
Stein, W.W. (2021) "The Paleontology, Geology and Taphonomy of the Tooth Draw Deposit; Hell Creek Formation (Maastrictian), Butte County, South Dakota." The Journal of Paleontological Sciences, 9, JPS.C.21.0001. [https://www.aaps-journal.org/pdf/JPS.C.2021.0001.pdf] | Stein, W.W. (2021) "The Paleontology, Geology and Taphonomy of the Tooth Draw Deposit; Hell Creek Formation (Maastrictian), Butte County, South Dakota." The Journal of Paleontological Sciences, 9, JPS.C.21.0001. [https://www.aaps-journal.org/pdf/JPS.C.2021.0001.pdf] | ||
Aktualna wersja na dzień 09:48, 7 sie 2022
| Autor: | Kamil Kamiński, Maciej Ziegler |
| Denversaurus (denverzaur) | |
|---|---|
| Długość | ok. 6[1] m |
| Masa | 2-3[1][2] t |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | USA: Dakota Południowa, Montana?, Wyoming?
(formacje Hell Creek i ?Lance) |
| Czas |
ok. 68-67[3] Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Zrekonstruowana czaszka/odlew (BHI 6225?/127327?) i osteodermy denwerzaura. Autor zdjęcia: Ghedo [3]. | |
Wstęp
Denversaurus to rodzaj roślinożernego dinozaura z grupy Ankylosauria, żyjącego w późnej kredzie na obszarach Stanów Zjednoczonych. Jest to jeden z najpóźniejszych znanych nodozaurydów. Często jest on uważany za synonim rodzaju Edmontonia, jednak ostatnie badania wskazują, że jest to najprawdopodobniej odrębny takson.
Etymologia
Nazwa Denversaurus pochodzi od miasta Denver oraz greckiego sauros („gad”, „jaszczur”). Epitet gatunkowy honoruje Fundację Rodziny Schlessmanów (The Schlessman Family Foundation), hojnie wspierającą pracę nad dinozaurami w Muzeum Historii Naturalnej we wspomnianym Denver.
Materiał kopalny
Holotyp (DMNH 468) to czaszka bez żuchwy. Zachowało się kilka zębów i część osteodermów. Pochodzi z Dakoty Południowej (hrabstwo Corson) (Carpenter i Breithaupp, 1986).
Materiał przypisany to okaz BHI 6225 (co najmniej dach czaszki i osteodermy). Burns (2015b) zaliczył go jako drugi okaz Denversaurus schlessmani i jako miejsce występowania gatunku podał również Montanę, zatem należy sądzić, że BHI 6225 pochodzi z tego stanu.
Carpenter i in. (2013) podali okaz BHI 127327 z osadów formacji Lance (hrabstwo Niobrara, Wyoming), który zawiera elementy kręgosłupa (co najmniej wyrostki kolczyste kręgów krzyżowych). Według BHI (online 2022) BHI 127327 zawiera co najmniej żuchwę i 100 osteodermów. Okaz identycznie wyglądający do zilustrowanego w BHI (online 2022) (zapewne odlew) znajduje się w Houston Museum of Natural Science (por. fot. obok i BHI, online 2022). BHI 127327 i BHI 6225 są podobne (por. Burns, 2015b, ryc. 4.9 i 4.10 oraz BHI, online 2022) i w żadnym źródle nie ma mowy o dwóch okazach z BHI (np. Stein, 2021), mogą zatem być tym samym a pochodzenie z różnych stanów jest pomyłką.
Istnieją też inne okazy mogące należeć do Denversaurus, głównie zęby i osteodermy (Carpenter i Breithaupp, 1986; Carpenter i Young, 2002; Stein, 2021).
Historia taksonu
W 1986 r. Carpenter i Breithaupp opisali szczątki nodozaurydów z formacji Hell Creek i Lance, klasyfikując je jako Edmontonia sp.. Dwa lata później Robert Bakker przeniósł czaszkę pochodzącą z Dakoty Południowej do nowego rodzaju Denversaurus. W 1990 r. Carpenter podtrzymał swoje zdanie na temat klasyfikacji tych okazów w ramach rodzaju Edmontonia. Twierdził on, że różnice wskazane przez Bakkera oparte były na zgniecionym materiale i jego niezupełnie poprawnej rekonstrukcji czaszki w stanie sprzed uszkodzenia. Dlatego według Carpentera lepszym rozwiązaniem jest ich klasyfikacja jako Edmontonia sp. Według niepublikowanych badań Burnsa (2015a; 2015b) Denversaurus jest ważnym taksonem, bliższym Panoplosaurus niż edmontonii. Od tej drugiej różnił się proporcjami czaszki oraz budową osteodermów, pokrywających dach czaszki. Na odrębność tych taksonów wskazywałaby także różnica stratygraficzna, sięgająca co najmniej kilku milionów lat.
Spis gatunków
| Denversaurus | Bakker, 1988 | ?=Edmontonia |
| D. schlessmani | Bakker, 1988 | |
| =Edmontonia schlessmani | (Bakker, 1988) Carpenter, DiCroce, Kinneer i Simon, 2013 |
Bibliografia
Bakker, R.T. (1988). "Review of the Late Cretaceous nodosauroid Dinosauria: Denversaurus schlessmani, a new armor-plated dinosaur from the Latest Cretaceous of South Dakota, the last survivor of the nodosaurians, with comments on Stegosaur-Nodosaur relationships" Hunteria 1(3):1-23.(1988).
BHI (online 2022) http://www.bhigr.com/store/product.php?productid=486&cat=113&page=1
Burns, ME (2015a). "Intraspecific Variation in Late Cretaceous Nodosaurids (Ankylosauria: Dinosauria)" Journal of Vertebrate Paleontology, Program and Abstracts, 2015, 99–100. [4].
Burns, ME (2015b). "Intraspecific Variation in the Armoured Dinosaurus (Dinosauria: Ankylosauria)" University of Alberta (dysertacja doktorska).
Carpenter, K. (1990). "Ankylosaur systematics: example using Panoplosaurus and Edmontonia (Ankylosauria: Nodosauridae)". W: Carpenter, K. & Currie, P.J. (red.) Dinosaur Systematics: Approaches and Perspectives, Cambridge University Press, Cambridge, 281-298.
Carpenter, K., & Breithaupt, B. (1986). "Latest Cretaceous occurrence of nodosaurid ankylosaurs (Dinosauria, Ornithischia) in western North America and the gradual extinction of the dinosaurs". Journal of Vertebrate Paleontology, 6(3), 251-257.
Carpenter, K. & Young, B. (2002) "Late Cretaceous dinosaurs from the Denver Basin, Colorado" [w:] Johnson, K.R., Raynolds, R.G. & Reynolds, M.L. (red.) "Paleontology and Stratigraphy of Laramide Strata in the Denver Basin, Pt. I." Rocky Mountain Geology, 37, 237-254. doi:10.2113/gsrocky.37.2.237
Carpenter, K., DiCroce, T., Kinneer, B. & Simon R (2013) "Pelvis of Gargoyleosaurus (Dinosauria: Ankylosauria) and the Origin and Evolution of the Ankylosaur Pelvis" PLoS ONE, 8(11), e79887. doi:10.1371/journal.pone.0079887
Stein, W.W. (2019) "TAKING COUNT: A Census of Dinosaur Fossils Recovered From the Hell Creek and Lance Formations (Maastrichtian)." The Journal of Paleontological Sciences, 8, JPS.C.2019.01a [5]
Stein, W.W. (2021) "The Paleontology, Geology and Taphonomy of the Tooth Draw Deposit; Hell Creek Formation (Maastrictian), Butte County, South Dakota." The Journal of Paleontological Sciences, 9, JPS.C.21.0001. [6]
- ↑ 1,0 1,1 Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs", wyd. Princeton University.
- ↑ Stein (2019)
- ↑ Carpenter i Breithaupp (1986) wskazują, że holotyp oraz pozostały materiał Nodosauridae z formacji Hell Creek i Lance pochodzi z ich dolnych warstw. Materiał Steina (2021) pochodzi z dolnej środkowej części formacji Hell Creek. Zob. przypis do czasu występowania w haśle Triceratops.
- ↑ Rivera-Sylva, H. E., Frey, E., Stinnesbeck, W., Carbot-Chanona, G., Sanchez-Uribe, I. E., & Guzmán-Gutiérrez, J. R. (2018) "Paleodiversity of Late Cretaceous Ankylosauria from Mexico and their phylogenetic significance" Swiss Journal of Palaeontology, 137(1), 83-93. doi:10.1007/s13358-018-0153-1
- ↑ Brown C.M., Henderson D.M., Vinther J., Fletcher I., Sistiaga A., Herrera J., Summons R.E. (2017) "An exceptionally preserved three-dimensional armored dinosaur reveals insights into coloration and Cretaceous predator-prey dynamics" Current Biology, 27, 2514-2521. doi:10.1016/j.cub.2017.06.071
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Denversaurus.jpg){kind=link}
![[2]](https://wiki.pathfindersonline.org/w/File:Denversaurus_1047_W.jpg){kind=link}