|
|
| (Nie pokazano 2 pośrednich wersji utworzonych przez tego samego użytkownika) |
| Linia 1: |
Linia 1: |
| − | {{DISPLAYTITLE:''Vagaceratops''}}
| + | #PATRZ [[Chasmosaurus#C. irvinensis]] |
| − | {{Opis
| |
| − | |Autor = [[Maciej Ziegler]], [[Tomasz Sokołowski]], [[Tomasz Skawiński]], [[Marcin Szermański]]
| |
| − | |Korekta = [[Kamil Kamiński]], [[Paweł Konarzewski]]
| |
| − | |nazwa = ''Vagaceratops'' (wagaceratops)
| |
| − | |długość = 4,5 m <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref>
| |
| − | |wysokość =
| |
| − | |masa = 1,2 t <ref name=Paul2016>Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs: 2nd Edition" wyd. Princeton University.</ref>
| |
| − | |dieta = roślinożerny
| |
| − | |miejsce = [[Kanada]] - Alberta
| |
| − | <small>([[formacja]] [[Dinosaur Park]])</small>
| |
| − | |czas = {{Występowanie|76.2|76.1}}
| |
| − | 76,2-76,1 [[Ma]] <ref>Fowler, D.W. (2017). "Revised geochronology, correlation, and dinosaur stratigraphic ranges of the Santonian-Maastrichtian (Late Cretaceous) formations of the Western Interior of North America" PLoS ONE, 12(11), e0188426. [[doi:10.1371/journal.pone.0188426]]</ref><br>
| |
| − | <small>[[późna kreda]] ([[kampan]])</small>
| |
| − | |systematyka =
| |
| − | [[Dinosauria]]
| |
| − | | |
| − | [[Ornithischia]]
| |
| − | | |
| − | [[Ceratopsia]]
| |
| − | | |
| − | [[Ceratopsoidea]]
| |
| − | | |
| − | [[Ceratopsidae]]
| |
| − | | |
| − | [[Chasmosaurinae]]
| |
| − | |grafika = VagaceratopsCMNLife.jpg
| |
| − | |podpis = Model ''Vagaceratops'' znajdujący się w Canadian Museum of Nature (CMN) w Ottawie. Fot. LittleLazyLass [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:VagaceratopsCMNLife.jpg]
| |
| − | |PorównanieGrupa =
| |
| − | |PorównanieDługość =
| |
| − | |mapa =
| |
| − | <display_points type="terrain" zoom=3>
| |
| − | 50.0° N, 110.3° W~formacja [[Dinosaur Park]], Irvine, prowincja Alberta, [[Kanada]]|<small>''V. irvinensis'' - [[holotyp]] (CMN 41357) i(?) materiał przypisany.<br>
| |
| − | </display_points>
| |
| − | }}
| |
| − | ==Wstęp==
| |
| − | ''Vagaceratops'' jest [[rodzaj]]em ceratopsa żyjącego podczas późnej kredy, około 76,2 milionów lat temu, na terenie [[Laramidia|Laramidii]] (obecnej zachodniej Ameryki Północnej).
| |
| − | | |
| − | ==Odkrycie i materiał kopalny==
| |
| − | [[File:VagaceratopsCMN.jpg|thumb|300px|Holotyp ''Vagaceratops''. Fot. LittleLazyLass [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:VagaceratopsCMN.jpg]]]
| |
| − | [[Holotyp]] tego gatunku (CMN 41357), pochodzący z najmłodszych osadach formacji [[Dinosaurs Park]], składający się z dość kompletnej czaszki i szkieletu pozaczaszkowego (brakuje głównie ogona) odkrył Luke Lindoe i zebrała ekipa Wanna Langstona w [[1958]] roku. Jest to jeden z najbardziej kompletnych okazów zachowanych wśród [[Ceratopsidae]] (Holmes, 2014).
| |
| − | | |
| − | Przypisany materiał to TMP 87.45.1 (częściowa czaszka) i TMP 98.102.8 (fragmentaryczna czaszka). Przewiezione do ottawskiego Canadian Museum of Nature przeleżały kilkadziesiąt lat, czekając na formalny opis. Wg Campbella i in. (2019) do tego gatunku należy również okaz TMP 11.53.46 (niekompletna, rozczłonkowana czaszka).
| |
| − | | |
| − | ==Taksonomia==
| |
| − | ''Vagaceratops irvinensis'' został opisany w [[2001]] roku przez Holmesa, Forster, Ryana i Shepherda jako ''[[Chasmosaurus]] irvinensis''. Ich [[analiza kladystyczna]] wykazała, że jest on najbliżej spokrewniony z ''[[Chasmosaurus]] belli''. Później obszerna analiza Sampsona i in. ([[2010]]) wykazała, że ''Vagaceratops'' jest znacznie bardziej zaawansowanym chasmozaurynem, bliskim ''[[Kosmoceratops]]'', więc została utworzona dla niego nowa nazwa rodzajowa. Jednak Campbell i in. (2019) ponownie uznali, że jest jest to jedynie gatunek chasmozaura - ''[[Chasmosaurus]] irvinensis''.
| |
| − | | |
| − | ==Budowa==
| |
| − | ''Vagaceratops'' był niedużym ceratopsydem, ogólnie podobnym do swych krewniaków. Miał tylko róg nosowy. Od innych chasmozaurynów różni się ornamentacją kryzy (szeroko zaokrąglonym i otwartym wcięciem jarzmowym na kości łuskowej; prostym poprzecznym łukiem kości ciemieniowych; krótkimi, tworzącymi zakrzywione i płaskie płytki ''[[epiparietale|epiparietales]]'' 1-3 i ''[[epiparietosquamosal]]e'') oraz kością przedzębową długości połowy kości zębowej ([[autapomorfia|autapomorfie]] za [[Scott Sampson|Sampson]] i in., [[2010]]).
| |
| − | | |
| − | ==Paleopatologie==
| |
| − | Na [[holotyp|okazie typowym]] należącym do ''Vagaceratops'' odnaleziono różnego rodzaju nienaturalne uszkodzenia. Kręgi szyjne wraz z żebrami (od 5 do 9) oraz 4 paliczkek prawej tylej stopy wykazywał zmiany nowotworowe. Na prawym rogu naodczonym była głęboka, gładka i okrągła zmiana lityczna, prawdopodobnie wynikająca z naturalnego procesu starzenia się ceratopsydów. Pierwsza prawa kość śródręcza była zdeformowana przez kostne narośle. Prawa kość łuskowa miała zmianę na zewnętrznej i wewnętrznej powierzchni kości. Tanke i Farke (2007) uznali, że zmiana na kryzie była powszechna u [[Ceratopsidae]] i prawdopodobnie spowodowana ontogenezą, a nie gojeniem się ran (Rega i in., 2010).
| |
| − | | |
| − | ==Etymologia==
| |
| − | Nazwa ''Vagaceratops'' to połączenie łacińskiego ''vagus'' (wędrowiec) i greckiego ''ceratops'' (rogata twarz) i odnosi się do występowania "tego kladu" (''Vagaceratops''+''[[Kosmoceratops]]''? [[Chasmosaurinae]]? [[Ceratopsidae]]?) na północy (Alberta) i południu (Utah) Laramidii w późnym [[kampan]]ie. Pochodzenie nazwy gatunkowej (''irvinensis'') nie zostało wyjaśnione w publikacji opisującej nowy [[gatunek]], lecz zapewne pochodzi od miejscowości Irvine, niedaleko której odnaleziono [[holotyp]].
| |
| − | | |
| − | ==Spis gatunków==
| |
| − | {| class="wikitable"
| |
| − | |{{V|''Vagaceratops''}}
| |
| − | | {{Kpt|[[Scott Sampson|Samspon]], [[Mark Loewen|Loewen]], [[Andrew Farke|Farke]], [[Eric Roberts|Roberts]], [[Catherine Forster|Forster]], [[Joshua Smith|Smith]]}} i {{Kpt|[[Alan Titus|Titus]]}}, [[2010]]
| |
| − | |-
| |
| − | |{{V|''V. irvinensis''}}
| |
| − | | ({{Kpt|[[Robert Holmes|Holmes]], [[Catherine Forster|Forster]], [[Michael Ryan|Ryan]]}} i {{Kpt|[[Kieran Shepherd|Shepherd]]}}, [[2001]]) {{Kpt|[[Scott Sampson|Samspon]], [[Mark Loewen|Loewen]], [[Andrew Farke|Farke]], [[Eric Roberts|Roberts]], [[Catherine Forster|Forster]], [[Joshua Smith|Smith]]}} i {{Kpt|[[Alan Titus|Titus]]}}, [[2010]]
| |
| − | |-
| |
| − | | = ''[[Chasmosaurus]] irvinensis''
| |
| − | | {{Kpt|[[Robert Holmes|Holmes]], [[Catherine Forster|Forster]], [[Michael Ryan|Ryan]]}} i {{Kpt|[[Kieran Shepherd|Shepherd]]}}, [[2001]]
| |
| − | |}
| |
| − | | |
| − | ==Bibliografia==
| |
| − | <small>
| |
| − | Campbell, J.A., Ryan, M.J., Schroder-Adams, C.J., Holmes, R.B. & Evans, D.C. (2019) "Temporal range extension and evolution of the chasmosaurine ceratopsid '''Vagaceratops' irvinensis'' (Dinosauria: Ornithischia) in the Upper Cretaceous (Campanian) Dinosaur Park Formation of Alberta." Vertebrate Anatomy Morphology Palaeontology 7: 83-100. [[doi:10.18435/vamp29356]].
| |
| − | | |
| − | Holmes, R. B. (2014). "The postcranial skeleton of ''Vagaceratops irvinensis'' (Dinosauria, Ceratopsidae)". Vertebrate Anatomy Morphology Palaeontology, 1, 1-21 [[doi:10.18435/B5159V]]
| |
| − | | |
| − | Holmes, R.B., Forster, C., Ryan, M. & Shepherd, K.M. (2001) "A new species of ''Chasmosaurus'' (Dinosauria: Ceratopsia) from the Dinosaur Park Formation of southern Alberta" Canadian Journal of Earth Sciencies, 38(10), 1423–1438 [[doi:10.1139/cjes-38-10-1423]]
| |
| − | | |
| − | Rega, E., Holmes, R., Tirabasso, A. (2010) "Habitual locomotor behavior inferred from manual pathology in two Late Cretaceous chasmosaurine ceratopsid dinosaurs, Chasmosaurus irvinensis (CMN 41357) and Chasmosaurus belli (ROM 843)" New perspectives on horned dinosaurs, 340-354
| |
| − | | |
| − | Sampson, S.D., Loewen, M.A., Farke, A.A., Roberts, E.M., Forster, C.A., Smith, J.A. & Titus, A.L. (2010) "New Horned Dinosaurs from Utah Provide Evidence for Intracontinental Dinosaur Endemism" PLoS ONE, 5(9), e12292 [[doi:10.1371/journal.pone.0012292]]
| |
| − | <references/></small>
| |
| − | | |
| − | [[Kategoria:Dinosauria]]
| |
| − | [[Kategoria:Ornithischia]]
| |
| − | [[Kategoria:Ceratopsia]]
| |
| − | [[Kategoria:Ceratopsoidea]]
| |
| − | [[Kategoria:Ameryka Północna]]
| |
| − | [[Kategoria:Kanada]]
| |
| − | [[Kategoria:Mezozoik]]
| |
| − | [[Kategoria:Kreda]]
| |
| − | [[Kategoria:Kampan]]
| |
