Aralosaurus

Autor:	Marcin Szermański
Korekta:	Maciej Ziegler, Michał Siedlecki

---

Aralosaurus (aralozaur)
Długość	>?6,5 m (?osobnik młodociany)
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Kazachstan - Kyzyłorda ( formacja Bostobe)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 83,6-83,5 Ma późna kreda (najpóźniejszy santon - najwcześniejszy kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauroidea Hadrosauridae Lambeosaurinae Aralosaurini
Rekonstrukcja przyżyciowa aralozaura. Autor: Connor Ashbridge. [2]

Wstęp

Aralosaurus to rodzaj słabo poznanego hadrozauryda z grupy lambeozaurynów. Żył na terenie dzisiejszego Kazachstanu w drugiej połowie późnej kredy.

Materiał kopalny i historia odkryć

Holotyp (PIN 2229) to artykułowana niekompletna czaszka. Znane jej elementy to większość dachu czaszki, puszka mózgowa oraz lewa strona trzewioczaszki. Rożdestwienski w swym opisie wspominał również o innych elementach szkieletu (cała kość udowa i k. śródstopia, fragmentaryczne kości kończyn przednich i tylnych oraz kompletna żuchwa, środkowa część łuku nosowego i zęby) lecz obecnie uznawane są one za zaginione (Godefroit, Alifanov i Bolotsky, 2004). Wg Paula osobnik ten w chwili śmierci był dużym osobnikiem młodocianym (Paul, 2016).

Okaz typowy został znaleziony w pokładach santońsko-kampańskiej formacji Bostobe (znanej również pod nazwą formacji Beleuta) w lokalizacji Sakh-Sakh podczas wypraw paleontologicznych radzieckich badaczy w głąb południowo-wschodnich części ZSRR. Został opisany w 1968 roku przez słynnego radzieckiego paleontologa Anatolija Rożdestwienskiego, który zaliczył go do Hadrosaurinae (dzisiejsze Saurolophinae). Jakiś czas później większość szczątków przypisywanych temu gatunkowi zaginęła. W 2004 roku zespół prowadzony przez Pascala Godefroita na nowo opisał pozostałe szczątki tego dinozaura kaczodziobego.

Budowa

Anatomia

Hipotetyczna rekonstrukcja czaszki aralozaura. Autor: Levi bernardo [1].

Cechą charakterystyczną aralozaura była wysoka narośl na jego nosie. Przypominała ona twór występujący u Kritosaurus, a przede wszystkim Gryposaurus (o ile nie jest on młodszym synonimem kritozaura). Kości nosowe mocno wznosiły się ku górze zasłaniając orbity, tworząc podstawę dla pustego w środku tworu, zapewne przypominającego grzebień. Obecnie wiemy też, że kości nosowe są złamane, przez co trudno zrekonstruować kształt oraz wielkość tej struktury. Zachowała się jednak wielka szczelina z tylnej części kości nosowych prowadząca do dróg oddechowych pod grzebieniem (cecha charakterystyczna lambeozaurynów). Kość łzowa zaś z boku miała budowę trapezoidalną. Od innych lambeozaurynów różnił się pierwotną, niezmodyfikowaną budową kości ciemieniowych i brakiem udziału k. przednosowych skierowanych poziomo w budowę grzebienia. W czaszce tkwiły tzw. baterie zębowe, składające się z ok. 1000 małych ząbków ułożonych w 30 rzędach. Takie uzębienie było wysoce efektywne w spożywaniu pokarmu roślinnego.

Rozmiary

Nie znamy całego szkieletu tego zwierzęcia, lecz jedynie jego czaszkę. Prawdopodobnie za życia jej właściciel miał 6-9 metrów długości i odpowiednio ok. 0,5-4 ton, ale są to szacunki niepewne i nieoficjalne.

Pozycja systematyczna

Hadrozaur ten został początkowo zaliczony do kladu Saurolophinae z powodu złudnego podobieństwa kości nosowych do kości nosowych przedstawiecieli Kritosaurini. Obecnie, po redeskryskrypcji kladu Lambeosaurinae (np. Godefroit i in., 2008 i 2010; Prieto-Márquez, 2010. Zob. kladogramy w Hadrosauridae i Iguanodontia#Hadrosauroidea. Co ciekawe, Gregory Paul w swej książce (2024) stwierdził, że aralozaur to kolejny gatunek kritozaura, czym zaprzecza najnowszym poglądom na temat systematyki tego gatunku.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Aralosaurus znaczy "aralski jaszczur", gdyż został odnaleziony nieopodal Jeziora (Morza) Aralskiego. Epitet gatunkowy oznacza z łaciny "niosącego bulwę", co odnosi się do budowy kości nosowych tworzących budowę przypominającą nieco bulwę (zobacz opis czaszki).

Spis gatunków

Aralosaurus	Rozhdestvensky, 1968
A. tuberiferus	Rozhdestvensky, 1968
= A. tuberifrons (przejęzyczenie)	Maryańska, 1977
= A. tubiferus (przejęzyczenie)	Norman i Sues, 2000
= Kritosaurus tuberiferus	(Rozhdestvensky, 1968) Paul, 2010

Bibliografia

Godefroit, P., Alifanov, V. & Bolotsky, Y. (2004). "A re-appraisal of Aralosaurus tuberiferus (Dinosauria, Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of Kazakhstan". Bulletin de l'Institut royal des Sciences naturelles de Belgique, Sciences de la Terre, 74 supplement: 139-154. [3]

Godefroit, P., Hai, S., Yu, T. & Lauters, P. (2008) "New hadrosaurid dinosaurs from the uppermost Cretaceous of north-eastern China" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 47–74

Godefroit, P., Bolotsky, Y.L. & Bolotsky, I.Y. (2012) "Osteology and relationships of Olorotitan arharensis, a hollow-crested hadrosaurid dinosaur from the latest Cretaceous of Far Eastern Russia" Acta Palaeontologica Polonica, doi:10.4202/app.2011.0051

Horner, J.R., Weishampel, D.B. & Forster, C.A. (2004) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press

Prieto-Márquez, A. (2010) Global phylogeny of hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods. Zoological Journal of the Linnean Society 159: 135-502

Rozhdestvensky, A. K. (1968). "{Hadrosaurs of Kazakhstan}". [W] Tatarinov, L. P. i in.. (red.). "Upper Paleozoic and Mesozoic Amphibians and Reptiles". Akademia Nauk S.S.S.R., Moscow, pp. 97-141. (tłumaczone z rosyjskiego).

Paul, G.S. (2024) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" (3. edycja). wyd. Princeton University.