Fort Crittenden

Autor:

Paweł Konarzewski

---

Formacja Fort Crittenden
Wiek	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 86-76 Ma późna kreda (santon-kampan)
Miejsce	USA - Arizona
Podjednostki	ogniwo łupkowe, ogniwo dolnego czerwonego zlepieńca ogniwo brązowego zlepieńca, ogniwo górnego zlepieńca, ogniwo tufu ryolitowego
Leży pod	formacja Salero
Leży nad	formacja Turney Ranch
Miąższość	do 2500 m
Litologia	zlepieńce, łupki piaskowce, tufy ryolitowe

Wstęp

Formacja Fort Crittenden jest położona na południu stanu Arizona w Stanach Zjednoczonych. Jej wiek szacuje się na santon i kampan.

Charakterystyka

Formację Fort Crittenden głównie tworzą skały osadowe pochodzenia rzecznego oraz jeziorowego. Jest ona nieformalnie podzielona na pięć ogniw ze względu na budujące je skały: łupki, dolny czerwony zlepieniec, brązowy zlepieniec, górny zlepieniec i tuf ryolitowy. Maksymalnie miąższość skał wynosi 2,5 km. Najniższe osady opisywanej formacji stykają się z formacją Turney Ranch, zaś najwyższe - Sarelo (Dalman i in., 2018; Caylor i in., 2021). Formacja Fort Crittenden swoim wiekiem odpowiada formacji Ringbone z Nowego Meksyku. Mają one bardzo zbliżoną budowę oraz skamieniałości kręgowców. Jednak Smith (2019) w swoim doktoracie zauważył, że wiek skał andezytowych pokrywających szczyt formacji Ringbone ogranicza się do przedziału czasowego wynoszącego 71,4-70,5 Ma. Natomiast wiek najwyższych osadów formacji Fort Crittenden wynosi co najmniej 75 Ma. Zatem różnica w zakończeniu akumulacji osadów między obydwoma formacjami wynosi ok. 4 Ma. Dotychczas uważano, że wiek formacji Fort Crittenden przypada na późny kampan, jednak badanie Caylor i in. (2021) wykazało, że mieści się w przedziale 86-76 Ma.

Paleofauna

Fauna dinozaurów nie różniła się specjalnie od innych miejsc w późnej kredzie na terenach Stanów Zjednoczonych. W osadach formacji Fort Crittenden odnaleziono ceratopsyda, nieokreślonego tyranozauryda, dromeozaurydy i hadrozaurydy, niezidentyfikowanego teropoda, krokodyle, żółwie, łuskonośne, ryby kostnoszkieletowe oraz morskie bezkręgowce. Wszystkie skamieniałości kręgowców pochodzą z najniższych skał łupkowych. Jedynym nazwanym dinozaurem z tej formacji jest centrozauryn Crittendenceratops.

Dinozaury

Dinozaury
Takson	Materiał kopalny	Komentarz	Grafika
Crittendenceratops krzyzanowskii	Jest znany głównie z elementów czaszki (NMMNH P-34906, ASDM 380, ASDM, 884, 1133, 1138, ASDM 1975, ASDM 1935 i ASDM 1981).	Centrozauryn blisko spokrewniony z Menefeeceratops.
Niezidentyfikowany hadrozauryd	niekompletna kość udowa (ASDM 920), niekompletny kręg (ASDM 919)	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany hadrozauryd	kręg ogonowy (UALP 4005)	Pierwotnie zaliczony jako zauropod podobny Alamosaurus, lecz został uznany na kręg hadrozauryda.
Niezidentyfikowany hadrozauryd	dwa przednie kręgi szyjne (ASDM 482, 552), częściowy środkowy kręg grzbietowy (ASDM 485)	Niediagnostyczny takson.
Niezidentyfikowany tyranozauryd	zęby	Niediagnostyczny takson
Niezidentyfikowane dromeozaurydy	zęby	Niediagnostyczne taksony.

Ryby kostnoszkieletowe

Ryby kostnoszkieletowe
Takson	Materiał kopalny
Lepisostezls occidenfalis	łuski, 5 kręgów, fragmenty łusek czaszkowych
Niezidentyfikowany przedstawiciel Amiidae	fragmenty kręgów i czaszki
Melvius sp.	trzony kręgów tułowiowych
cf. Pachyrhizodus	fragment kości szczękowej
Palaeolabrus montanensis	ząb lemieszowy

Żółwie

Żółwie
Takson	Materiał kopalny
Adocus sp.	fragmenty pancerza
Niezidentyfikowany przedstawiciel Trionychidae	fragmenty pancerza
Trionyx sp.	fragment pancerza
Plastomenus sp.	fragmenty pancerza
Helopanoplia distincta	ząb lemieszowy

Łuskonośne

Łuskonośne
Takson	Materiał kopalny
Niezidentyfikowany przedstawiciel Poliglyphanodontinae	kręg krzyżowy

Krolodyle

Krokodyle
Takson	Materiał kopalny
Niezidentyfikowany przedstawiciel Eusuchia	kręg szyjny
Niezidentyfikowany przedstawiciel Allogatoridae	3 zęby, osteodermy

Tropy

Do tej pory nie opisano żadnych skamieniałości śladowych w formacji Fort Crittenden (Heckert i in., 2003).

Bibliografia

Caylor, E. A., Carrapa, B., Sundell, K., DeCelles, P. G., & Smith, J. M. (2021). "Age and deposition of the Fort Crittenden Formation: A window into Late Cretaceous Laramide and Cenozoic tectonics in southeastern Arizona". Bulletin, 133(9-10), 1996-2016. doi:10.1130/B35808.1

Dalman, S.G., Hodnett, J.-P.M., Lichtig, A.J. & Lucas, S.G. (2018). "A new ceratopsid dinosaur (Centrosaurinae: Nasutoceratopsini) from the Fort Crittenden Formation, Upper Cretaceous (Campanian) of Arizona". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin. 79: 141–164

D'Emic, M. D., Wilson, J. A., & Thompson, R. (2010). "The end of the sauropod dinosaur hiatus in North America". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 297(2), 486-490. doi:10.1016/j.palaeo.2010.08.032

Heckert, A. B., Lucas, S. G., & Krzyzanowski, S. E. (2003). "Vertebrate fauna of the late Campanian (Judithian) Fort Crittenden Formation, and the age of Cretaceous vertebrate faunas of southeastern Arizona (USA)". Neues Jahrbuch für Geologie und Paläontologie-Abhandlungen, 343-364.

McCord, R. D. (1997). "An Arizona titanosaurid sauropod and revision of the Late Cretaceous Adobe Canyon fauna". Journal of Vertebrate Paleontology, 17(3), 620-622

McCord, R., Tegowski, B. J., & Scarborough, R. (2001). "Ongoing research in the Late Cretaceous Fort Crittenden Formation, southeastern Arizona: the non-dinosaurian vertebrate fauna". Mesa Southwest Mus Bull, 8, 65-71.

Smith, J. M. (2019). "U-Pb Geochronology Of Igneous Rocks In Southeastern Arizona To Constrain A Minimum Age Of Deposition For The Fort Crittenden Formation With Implications For Laramide Tectonics". The University od Arizona (dysertacja doktorska)