Yamaceratops: Różnice pomiędzy wersjami
m |
|||
| (Nie pokazano 27 wersji utworzonych przez 4 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE:''Yamaceratops''}} | |
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Sebastian Oziemski]], [[Maciej Ziegler]], [[Łukasz Czepiński]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = [[Tomasz Singer]], [[Tomasz Sokołowski]], [[Paweł Kryta]], [[Kamil Kamiński]] |
| − | + | |nazwa = ''Yamaceratops'' (jamaceratops) | |
| − | + | |długość = ok. 1 m | |
| − | + | |wysokość = | |
| − | + | |masa = | |
| − | [[Tomasz Singer]] | + | |dieta = roślinożerny |
| + | |miejsce = [[Mongolia]] - Ajmak wschodniogobijski | ||
| − | [[ | + | <small>([[formacja]] [[Javkhlant]])</small> |
| + | |czas = {{Występowanie|86.3|72.1}} | ||
| − | [[ | + | ? (86,3) 83,6-72,1 [[Ma]]<br> |
| − | + | <small>[[późna kreda]] (?[[santon]]-[[kampan]])</small> | |
| − | </small> | + | |systematyka = [[Dinosauria]] |
| − | + | [[Ornithischia]] | |
| − | + | [[Ceratopsia]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | + | [[Neoceratopsia]] |
| − | + | |grafika = Yamaceratops holotype skull.png | |
| − | + | |podpis = Czaszka [[holotyp]]owa ''Yamaceratops''. Autor: PaleoNeolitic [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Yamaceratops_holotype_skull.png] | |
| + | |PorównanieGrupa = Ceratopsia_bazalne | ||
| + | |PorównanieDługość = 1 | ||
| + | |mapa = | ||
| + | <display_points type="terrain" zoom=3> | ||
| + | 44.4° N, 109.4° E~Khugenetslavkant<br>[[formacja]] [[Javkhlant]]~''[[Yamaceratops|Yamaceratops dorngobiensis]]'':<br>'''IGM 100/1315''' ([[holotyp]])<br>IGM 100/1303, 1867 | ||
| + | </display_points> | ||
| + | }} | ||
| + | ==Wstęp== | ||
| + | ''Yamaceratops'' to opisany w [[2006]] roku prymitywny neoceratops, którego szkielet wydobyto z kredowych skał w Mongolii. Jest on krewnym m.in. ''[[Liaoceratops]]'' i ''[[Archaeoceratops]]'' (nie tworzą one jednak [[klad]]u ale [[grad]] nie należących do [[Coronosauria]] [[neoceratops]]ów). Szkielet dinozaura znajduje się w Institute of Geology w Ułan Bator (Mongolia). Nie osiągał on zbyt dużych rozmiarów; jest jednym z mniejszych dinozaurów "rogatych" (Ceratopsia). | ||
| − | + | ==Etymologia== | |
| − | + | ''Yama'' odnosi się do Jamy, tybetańskiego bóstwa, Pana śmierci i zmarłych, jednego z ośmiu Strażników Dharmy. Jama ma głowę bawołu domowego i rogi (cechę, od której [[Ceratopsia|ceratopsy]] wzięły swą nazwę). Epitet gatunkowy odnosi się do miejsca znalezienia - wschodniej części pustyni Gobi. | |
| − | | | ||
| − | + | ==Materiał kopalny== | |
| − | | | + | [[Plik:Skeletal Yamaceratops MPC-D 100 553 specimen.png|thumb|Rekonstrukcja szkieletu młodocianego osobnika ''Yamaceratops'' (MPC-D 100/553). Źródło: Son i in., 2022 [https://peerj.com/articles/13176/]]] |
| − | + | [[Holotyp]] (IGM 100/1315) to niekompletna czaszka z żuchwą należąca do dorosłego osobnika (brak kości przedszczękowych, dzioba, kości przedzębowej, części kryzy oraz elementów lewej strony czaszki). | |
| − | |||
| − | + | Przypisany osobnik (IGM 100/1303) to fragmenty czaszki, izolowane zęby, 3 niekompletne kręgi, lewa kość biodrowa i fragmenty kończyn tylnych. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | + | Do ''Yamaceratops'' należy prawdopodobnie wiele innych skamieniałości odnalezionych w Khugenetslavkant, m.in. kość przedzębowa (IGM 100/1867). | |
| − | [[ | + | Opisano skamieniałe jajo zawierające embrion, pochodzące prawdopodobnie od tego [[takson]]u (Balanoff i in., 2008), które później okazało się należeć do ptaka (Varricchio i in., 2015). |
| − | + | W 2022 r. opisano kolejny okaz (MPC-D 100/553), obejmujący czaszkę i elementy szkieletu pozaczaszkowego. Jest to młody (ok. 3-letni) osobnik. Jego czaszka ma w przybliżeniu 2/3 wielkości czaszki holotypu (Son i in., 2022). | |
| − | + | == Anatomia == | |
| + | ''Yamaceratops'' w swojej budowie przypomina zarówno prymitywne jak i bardziej zaawansowane neoceratopsy. Jest najprymitywniejszym znanym ceratopsem ze skostnieniem na kości jarzmowej (''epijugale''). Wyrostek dziobiasty żuchwy przesunięty jest już ku przodowi, nachodząc na ostatnie zęby w rzędzie zębów, co zapewne wiązało się ze zwiększeniem siły zaciskania szczęk. Korzenie zębów mają wgłębienia po obu stronach, w celu zmieszczenia koron zębów dopiero wyrastających. Kość podstawnopotyliczna jest całkowicie wykluczona z krawędzi otworu dużego czasu. Z drugiej strony, kość dziobowa nie ma ostrego kilu na przedzie. | ||
| − | + | == [[Filogeneza]]== | |
| − | + | Wiele analiz wskazuje, że ''Yamaceratops'' to neoceratops, jednak plasuje się w różnych miejscach w obrędnie tego [[klad]]u<ref>Farke, A.A., Maxwell, W.D., Cifelli, R.L., Wedel, M.J., 2014. A Ceratopsian Dinosaur from the Lower Cretaceous of Western North America, and the Biogeography of Neoceratopsia. ''PLoS ONE'' 9(12): e112055. [[doi:10.1371/journal.pone.0112055]]</ref><ref>He, Y., Makovicky, P. J., Wang, K., Chen, S., Sullivan, C., Han, F., & Xu, X. (2015). "A new leptoceratopsid (Ornithischia, Ceratopsia) with a unique ischium from the Upper Cretaceous of Shandong Province, China". PLoS One, 10(12), e0144148. [[doi:10.1371/journal.pone.0144148]]</ref><ref>Morschhauser, E. M., You, H., Li, D., & Dodson, P. (2019). "Phylogenetic history of ''Auroraceratops rugosus'' (Ceratopsia: Ornithischia) from the Lower Cretaceous of Gansu Province, China". Journal of Vertebrate Paleontology, 38(sup1), 117-147. [[doi:10.1080/02724634.2018.1509866]]</ref><ref>Arbour, V., Evans, D. (2019). "A new leptoceratopsid dinosaur from Maastrichtian-aged deposits of the Sustut Basin, northern British Columbia, Canada". PeerJ. [[doi:10.7717/peerj.7926.]]</ref><ref>Yu, Congyu; Prieto-Marquez, Albert; Chinzorig, Tsogtbaatar; Badamkhatan, Zorigt; Norell, Mark (2020-09-10). "A neoceratopsian dinosaur from the early Cretaceous of Mongolia and the early evolution of ceratopsia". Communications Biology. 3 (1): 1–8. [[doi:10.1038/s42003-020-01222-7.]]</ref>. Wg Sona i in. (2022) stanowił takson siostrzany do [[klad]]u [[Leptoceratopsidae]] + [[Coronosauria]]. | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | ''Yamaceratops'' to | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Paleobiologia== | ==Paleobiologia== | ||
| − | + | Podobnie jak inne ceratopsy, ''Yamaceratops'' żywił się twardymi pędami roślin. Mocny dziób służył mu do "cięcia" roślin, a zęby w tylnej części szczęk szatkowały pokarm na drobną miazgę. ''Yamaceratops'' prawdopodobnie był dwunożny (Son i in., 2022). | |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V|''Yamaceratops''}} | |
| − | | [[Makovicky]] | + | | {{Kpt|[[Makovicky]] & [[Norell]]}}, [[2006]] |
|- | |- | ||
| − | + | |{{V|''Y. dorngobiensis''}} | |
| − | | [[Makovicky]] | + | | {{Kpt|[[Makovicky]] & [[Norell]]}}, [[2006]] |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small> | + | <small>Balanoff, A.M., Norell, M.A., Grellet-Tinner, G. & Lewin, M.R. (2008) "Digital preparation of a probable neoceratopsian preserved within an egg, with comments on microstructural anatomy of ornithischian eggshells" Naturwissenschaften 95(6), 493–500. [[doi:10.1007/s00114-008-0347-2]] |
| − | Makovicky, | + | |
| + | Eberth, D.A., Kobayashi, Y., Lee, Y.-N., Mateus, O., Therrien, F., Zelenitsky, D.K. & Norell, M.A. (2009) "Assignment of ''Yamaceratops dorngobiensis'' and associated redbeds at Shine Us Khudag (eastern Gobi, Dorngobi Province, Mongolia) to the restricted Javkhlant Formation (Upper Cretaceous)" Journal of Vertebrate Paleontology, 29(1), 295–302. [[doi:10.1080/02724634.2009.10010384]] | ||
| + | |||
| + | Makovicky, P.J. & Norell, M.A. (2006) "''Yamaceratops dorngobiensis'', a new primitive ceratopsian (Dinosauria: Ornithischia) from the Cretaceous of Mongolia" American Museum Novitates, 3530, 1–42. | ||
| + | |||
| + | Son, M., Lee, Y., Zorigt, B., Kobayashi, Y., Park, J., Lee, S., Kim, S., Lee, K.Y. (2022) "A new juvenile ''Yamaceratops'' (Dinosauria, Ceratopsia) from the Javkhlant Formation (Upper Cretaceous) of Mongolia." PeerJ 10:e13176 [[https://doi.org/10.7717/peerj.13176]]. | ||
| − | + | Varricchio, D.J., Balanoff, A.M. & Norell, M.A. (2015) Reidentification of avian embryonic remains from the Cretaceous of Mongolia. PLoS One 10(6):e0128458<references/></small> | |
| − | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
[[Kategoria:Ornithischia]] | [[Kategoria:Ornithischia]] | ||
[[Kategoria:Ceratopsia]] | [[Kategoria:Ceratopsia]] | ||
| + | [[Kategoria:Ceratopsia bazalne]] | ||
[[Kategoria:Azja]] | [[Kategoria:Azja]] | ||
[[Kategoria:Mongolia]] | [[Kategoria:Mongolia]] | ||
| Linia 91: | Linia 88: | ||
[[Kategoria:Santon]] | [[Kategoria:Santon]] | ||
[[Kategoria:Kampan]] | [[Kategoria:Kampan]] | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 22:34, 26 paź 2023
| Autor: | Sebastian Oziemski, Maciej Ziegler, Łukasz Czepiński |
| Korekta: | Tomasz Singer, Tomasz Sokołowski, Paweł Kryta, Kamil Kamiński |
| Yamaceratops (jamaceratops) | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| Długość | ok. 1 m | ||||
| Dieta | roślinożerny | ||||
| Miejsce | Mongolia - Ajmak wschodniogobijski | ||||
| Czas |
? (86,3) 83,6-72,1 Ma | ||||
| Systematyka | Dinosauria | ||||
 Czaszka holotypowa Yamaceratops. Autor: PaleoNeolitic [2]
Porównanie wielkości Yamaceratops i człowieka. | |||||
| Mapa znalezisk | |||||
Wczytywanie mapy…
| |||||
Wstęp
Yamaceratops to opisany w 2006 roku prymitywny neoceratops, którego szkielet wydobyto z kredowych skał w Mongolii. Jest on krewnym m.in. Liaoceratops i Archaeoceratops (nie tworzą one jednak kladu ale grad nie należących do Coronosauria neoceratopsów). Szkielet dinozaura znajduje się w Institute of Geology w Ułan Bator (Mongolia). Nie osiągał on zbyt dużych rozmiarów; jest jednym z mniejszych dinozaurów "rogatych" (Ceratopsia).
Etymologia
Yama odnosi się do Jamy, tybetańskiego bóstwa, Pana śmierci i zmarłych, jednego z ośmiu Strażników Dharmy. Jama ma głowę bawołu domowego i rogi (cechę, od której ceratopsy wzięły swą nazwę). Epitet gatunkowy odnosi się do miejsca znalezienia - wschodniej części pustyni Gobi.
Materiał kopalny
Holotyp (IGM 100/1315) to niekompletna czaszka z żuchwą należąca do dorosłego osobnika (brak kości przedszczękowych, dzioba, kości przedzębowej, części kryzy oraz elementów lewej strony czaszki).
Przypisany osobnik (IGM 100/1303) to fragmenty czaszki, izolowane zęby, 3 niekompletne kręgi, lewa kość biodrowa i fragmenty kończyn tylnych.
Do Yamaceratops należy prawdopodobnie wiele innych skamieniałości odnalezionych w Khugenetslavkant, m.in. kość przedzębowa (IGM 100/1867).
Opisano skamieniałe jajo zawierające embrion, pochodzące prawdopodobnie od tego taksonu (Balanoff i in., 2008), które później okazało się należeć do ptaka (Varricchio i in., 2015).
W 2022 r. opisano kolejny okaz (MPC-D 100/553), obejmujący czaszkę i elementy szkieletu pozaczaszkowego. Jest to młody (ok. 3-letni) osobnik. Jego czaszka ma w przybliżeniu 2/3 wielkości czaszki holotypu (Son i in., 2022).
Anatomia
Yamaceratops w swojej budowie przypomina zarówno prymitywne jak i bardziej zaawansowane neoceratopsy. Jest najprymitywniejszym znanym ceratopsem ze skostnieniem na kości jarzmowej (epijugale). Wyrostek dziobiasty żuchwy przesunięty jest już ku przodowi, nachodząc na ostatnie zęby w rzędzie zębów, co zapewne wiązało się ze zwiększeniem siły zaciskania szczęk. Korzenie zębów mają wgłębienia po obu stronach, w celu zmieszczenia koron zębów dopiero wyrastających. Kość podstawnopotyliczna jest całkowicie wykluczona z krawędzi otworu dużego czasu. Z drugiej strony, kość dziobowa nie ma ostrego kilu na przedzie.
Filogeneza
Wiele analiz wskazuje, że Yamaceratops to neoceratops, jednak plasuje się w różnych miejscach w obrędnie tego kladu[1][2][3][4][5]. Wg Sona i in. (2022) stanowił takson siostrzany do kladu Leptoceratopsidae + Coronosauria.
Paleobiologia
Podobnie jak inne ceratopsy, Yamaceratops żywił się twardymi pędami roślin. Mocny dziób służył mu do "cięcia" roślin, a zęby w tylnej części szczęk szatkowały pokarm na drobną miazgę. Yamaceratops prawdopodobnie był dwunożny (Son i in., 2022).
Spis gatunków
| Yamaceratops | Makovicky & Norell, 2006 |
| Y. dorngobiensis | Makovicky & Norell, 2006 |
Bibliografia
Balanoff, A.M., Norell, M.A., Grellet-Tinner, G. & Lewin, M.R. (2008) "Digital preparation of a probable neoceratopsian preserved within an egg, with comments on microstructural anatomy of ornithischian eggshells" Naturwissenschaften 95(6), 493–500. doi:10.1007/s00114-008-0347-2
Eberth, D.A., Kobayashi, Y., Lee, Y.-N., Mateus, O., Therrien, F., Zelenitsky, D.K. & Norell, M.A. (2009) "Assignment of Yamaceratops dorngobiensis and associated redbeds at Shine Us Khudag (eastern Gobi, Dorngobi Province, Mongolia) to the restricted Javkhlant Formation (Upper Cretaceous)" Journal of Vertebrate Paleontology, 29(1), 295–302. doi:10.1080/02724634.2009.10010384
Makovicky, P.J. & Norell, M.A. (2006) "Yamaceratops dorngobiensis, a new primitive ceratopsian (Dinosauria: Ornithischia) from the Cretaceous of Mongolia" American Museum Novitates, 3530, 1–42.
Son, M., Lee, Y., Zorigt, B., Kobayashi, Y., Park, J., Lee, S., Kim, S., Lee, K.Y. (2022) "A new juvenile Yamaceratops (Dinosauria, Ceratopsia) from the Javkhlant Formation (Upper Cretaceous) of Mongolia." PeerJ 10:e13176 [[3]].
Varricchio, D.J., Balanoff, A.M. & Norell, M.A. (2015) Reidentification of avian embryonic remains from the Cretaceous of Mongolia. PLoS One 10(6):e0128458
- ↑ Farke, A.A., Maxwell, W.D., Cifelli, R.L., Wedel, M.J., 2014. A Ceratopsian Dinosaur from the Lower Cretaceous of Western North America, and the Biogeography of Neoceratopsia. PLoS ONE 9(12): e112055. doi:10.1371/journal.pone.0112055
- ↑ He, Y., Makovicky, P. J., Wang, K., Chen, S., Sullivan, C., Han, F., & Xu, X. (2015). "A new leptoceratopsid (Ornithischia, Ceratopsia) with a unique ischium from the Upper Cretaceous of Shandong Province, China". PLoS One, 10(12), e0144148. doi:10.1371/journal.pone.0144148
- ↑ Morschhauser, E. M., You, H., Li, D., & Dodson, P. (2019). "Phylogenetic history of Auroraceratops rugosus (Ceratopsia: Ornithischia) from the Lower Cretaceous of Gansu Province, China". Journal of Vertebrate Paleontology, 38(sup1), 117-147. doi:10.1080/02724634.2018.1509866
- ↑ Arbour, V., Evans, D. (2019). "A new leptoceratopsid dinosaur from Maastrichtian-aged deposits of the Sustut Basin, northern British Columbia, Canada". PeerJ. doi:10.7717/peerj.7926.
- ↑ Yu, Congyu; Prieto-Marquez, Albert; Chinzorig, Tsogtbaatar; Badamkhatan, Zorigt; Norell, Mark (2020-09-10). "A neoceratopsian dinosaur from the early Cretaceous of Mongolia and the early evolution of ceratopsia". Communications Biology. 3 (1): 1–8. doi:10.1038/s42003-020-01222-7.
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Yamaceratops_holotype_skull.png){kind=link}