Scansoriopteryx: Różnice pomiędzy wersjami

Z Encyklopedia Dinozaury.com
Skocz do: nawigacja, szukaj
(Utworzył nową stronę „<small> {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | Autor: | Korekta: |- | Maciej Ziegler | Tomasz Sokołowski Marcin Szermański |} </small> ...”)
 
 
(Nie pokazano 8 wersji utworzonych przez 2 użytkowników)
Linia 1: Linia 1:
 +
{{DISPLAYTITLE:''Scansoriopteryx''}}
 
<small>
 
<small>
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
 
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk"
Linia 9: Linia 10:
 
|}
 
|}
 
</small>
 
</small>
−
 
 
----
 
----
  
Linia 16: Linia 16:
 
|-
 
|-
 
! '''Długość''':
 
! '''Długość''':
−
| 12-18 cm (młody osobnik)
+
| >12-18 cm
 
|-
 
|-
 
! '''Masa''':
 
! '''Masa''':
−
| ok. 40-60 g (młody osobnik)*
+
| >6-60 g
−
<small>*na podstawie masy wróbla - ok. 30g (+ trochę na ogon)</small>
+
 
 
|-
 
|-
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
 
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''':
−
| [[Chiny]] - Region Autonomiczny Mongolii
+
| [[Chiny]] - Mongolia Wewnętrzna
−
 
 
−
Wewnętrznej
 
  
−
<small>([[formacja Daohugou]])</small>
+
<small>(formacja [[Tiaojishan]] =Lanqi)</small>
 
|-
 
|-
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
 
! '''[[Czas|Czas występowania]]'''
−
| 168-140 Ma
+
| 165-152 Ma
  
−
<small>środkowa [[jura]] ([[kelowej]] - [[berias]])</small>
+
<small>środkowa-późna [[jura]]</small>
 
|-
 
|-
 
! '''Systematyka'''
 
! '''Systematyka'''
Linia 40: Linia 38:
  
 
[[Theropoda]]
 
[[Theropoda]]
−
 
−
[[Neotheropoda]]
 
  
 
[[Tetanurae]]
 
[[Tetanurae]]
−
 
−
[[Avetheropoda]]
 
  
 
[[Coelurosauria]]
 
[[Coelurosauria]]
  
−
[[Maniraptoriformes]]
+
[[Chuniaoae]]
−
 
 
−
[[Maniraptora]]
 
  
−
[[Paraves]]
+
[[Paraves]]<ref>[[Coelurosauria#Xu_i_in..2C_2015|Xu i in., 2015]]</ref> (???  [[Oviraptorosauria]]<ref>[[Coelurosauria#Agnolin_i_Novas.2C_2013|Agnolin i Novas, 2013]]</ref>)
  
−
[[Eumaniraptora]]
+
? [[Avialae]]<ref>[[Coelurosauria#L.C3.BC_i_Brusatte.2C_2015|Lü i Brusatte, 2015]]</ref> / ??? [[Alvarezsauroidea]]<ref>[[Coelurosauria#Xu_i_in.2C_2009_.28II.29|Xu i in., 2009]]</ref>)
  
−
[[Avialae]] (''sensu'' [[Padian]], [[2004]])
+
??? [[Ornithurae]]<ref>[[Coelurosauria#Lee_i_in..2C_2014A.28I.29|Lee i in., 2014]]</ref>
  
 
[[Scansoriopterygidae]]
 
[[Scansoriopterygidae]]
 
|-
 
|-
 
| colspan=2 |[[Plik:Scansoriopteryx.png|400px|]]
 
| colspan=2 |[[Plik:Scansoriopteryx.png|400px|]]
−
<small>Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Matt Martyniuk.[http://mattmart.deviantart.com/art/Scansoriopteryx-heilmanni-200912285]</small>
+
<small>Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Matt Martyniuk [http://mattmart.deviantart.com/art/Scansoriopteryx-heilmanni-200912285].</small>
 
|}
 
|}
  
Linia 72: Linia 64:
  
 
==Taksonomia==
 
==Taksonomia==
−
Najprawdopodobniej znany z tej samej formacji ''[[Epidendrosaurus]]'' to młodszy [[synonim]] skansoriopteryksa, który zgodnie z zasadami nazywania gatunków miałby przed nim pierwszeństwo - jego opis został bowiem opublikowany trochę wcześniej.
+
Najprawdopodobniej znany z tej samej formacji ''Epidendrosaurus'' to [[młodszy synonim]] skansoriopteryksa, który zgodnie z zasadami nazywania gatunków miałby przed nim pierwszeństwo - jego opis został bowiem opublikowany trochę wcześniej.
 +
 
 +
==Budowa i interpretacja==
 +
W przeciwieństwie do piskląt współczesnych ptaków, u skansoriopteryksa kończyny tylne są krótsze od przednich, przypuszcza się więc, że przednie odgrywały ważną rolę w poruszaniu się zwierzęcia, nawet na wczesnym stadium rozwoju osobniczego. Niezwykła jest budowa kończyn przednich, które wskazują na przystosowanie do nadrzewnego trybu życia - trzeci palec jest bardzo wydłużony i stanowi dwukrotność długości drugiego. Również inne szczegóły anatomiczne sugerują nadrzewność. W jego stopie paluch był odwrócony, a ogon był usztywniony, służył prawdopodobnie jako oparcie podczas wspinaczki, jak u współczesnych dzięciołów. Przypuszcza się, że pisklęta skansoriopteryksa były lepiej przystosowane do wdrapywania się po gałęziach niż współczesnego hoacyna.  
  
−
''Scansoriopteryx'' jest blisko spokrewniony z ''[[Epidexipteryx]]''.
+
Według innej hipotezy, dinozaur ten mógł wydłubywać owady z trudno dostępnych miejsc, np. spod kory. ''Scansoriopteryx'' miał drobne odciski dookoła niektórych części ciała, tworzące wzór w kształcie litery "V", podobne do współczesnych piór. Najbardziej widoczne były wyrastające z kończyn przednich. [[Czerkas]] i [[Yuan]] wysunęli hipotezę, że u dorosłych osobników pióra były dobrze rozwinięte i służyły do lotu ślizgowego. Wykluczyli oni możliwość aktywnego lotu. Cau spekulował, że między palcami znajdowała się błona niczym u nietoperzy, jednak nie znaleziono jej odcisków. Odkrycie ''[[Yi]]'' wzmocniło tę hipotezę (Xu i in., 2015). Jak inne [[maniraptor]]y, skansoriopteryks ma półksiężycowego kształtu kość w nadgarstku, która umożliwiała "ptasie" ruchy kończyny. W okolicy podstawy ogona widoczne są łuski.  
  
−
==Budowa i interpretacja==
+
[[Plik:Scansoriopteryx.jpg|200px|thumb|right|Holotyp ''Scansoriopteryx''. Autor: Jaime A. Headden [http://qilong.deviantart.com/art/The-Aye-aye-Dinosaur-29423088].]]
−
''Scansoriopteryx'' znany jest z jednego dość kompletnego szkieletu młodego osobnika (CAGS02-IG-gausa-1/DM 607) niewiele większego od wróbla, z zachowanymi piórami. Czaszka ma 2 cm długości. W przeciwieństwie do piskląt współczesnych ptaków, u skansoriopteryksa kończyny tylne są krótsze od przednich, przypuszcza się więc, że przednie odgrywały ważną rolę w poruszaniu się zwierzęcia, nawet na wczesnym stadium rozwoju osobniczego. Inne szczegóły anatomiczne wzmacniają hipotezę nadrzewności. W jego stopie paluch był odwrócony, a ogon był krótki i usztywniony, służył prawdopodobnie jako oparcie podczas wspinaczki, jak u współczesnych dzięciołów. Niezwykła jest budowa kończyn przednich, które wskazują na przystosowanie do nadrzewnego trybu życia - trzeci palec jest bardzo wydłużony i stanowi dwukrotność długości drugiego. Przypuszcza się, że pisklęta skansoriopteryksa były lepiej przystosowane do wdrapywania się po gałęziach niż współczesnego hoacyna. Według innej hipotezy, dinozaur ten mógł wydłubywać owady z trudno dostępnych miejsc, np. spod kory. ''Scansoriopteryx'' miał drobne odciski dookoła niektórych części ciała, tworzące wzór w kształcie litery "V", podobne do współczesnych piór. Najbardziej widoczne były wyrastające z kończyn przednich. [[Czerkas]] i [[Yuan]] wysunęli hipotezę, że u dorosłych osobników pióra były dobrze rozwinięte i służyły do lotu ślizgowego. Wykluczyli oni możliwość aktywnego lotu. Istnieją także hipotezy, że między palcami znajdowała się błona niczym u nietoperzy, jednak nie znaleziono jej odcisków. Jak inne maniraptory skansoriopteryks ma półksiężycowego kształtu kość w nadgarstku, która umożliwiała "ptasie" ruchy kończyny. W okolicy podstawy ogona widoczne są łuski. ''Scansoriopteryx'' jest bardziej prymitywny od ''[[Archaeopteryx]]'', jego odkrycie wspiera tezę, że deinonychozaury takie jak ''[[Velociraptor]]'', oraz ptaki pochodzą od małych, nadrzewnych form.
+
 
 +
[[Plik:Epidendrosaurus.jpg|200px|thumb|right|Holotyp ''Epidendrosaurus''. Autor: Jaime A. Headden [http://qilong.deviantart.com/art/The-OTHER-Aye-aye-Dinosaur-29509451].]]
 +
 
 +
==Materiał kopalny==
 +
[[Holotyp]] ''Scansoriopteryx'' to dość kompletny szkielet młodego osobnika (CAGS02-IG-gausa-1/DM 607) niewiele większego od wróbla, z zachowanymi piórami (zob. rys.). Czaszka ma 2 cm długości.  
 +
 
 +
Także jego [[młodszy synonim]] (''Epidendrosaurus'') znany jest tylko z holotypu (IVPP V12653). Składają się na niego: prawie kompletne kości kończyn, fragmenty czaszki, kilka kręgów szyjnych, piersiowych wraz z żebrami, ogonowych a także odciski kości i piór (zob. rys.).
  
 
==Wiek ''Scansoriopteryx''==
 
==Wiek ''Scansoriopteryx''==
−
Datowanie warstw w których znaleziono skansoriopteryka jest niepewne - w każdym razie mieścił się w przedziale od 168 Ma do 125 Ma, a więc od końca środkowej jury do wczesnej kredy. Na podstawie datowania radiometrycznego ustalono wiek warstw Daohugou na środkową jurę (od 168 Ma) do późnej jury (164-152 Ma). W badaniach biostratygraficznych (uwzględniających płazy ogoniaste jako skamieniałości przewodnie) stwierdzono wiek pokładów na około 164-158 Ma. Badania innych skamieniałości z tego obszaru wskazują na nieco późniejszy okres - przełom jury i kredy (około 150-140 Ma), a więc czas w którym występował ''[[Archaeopteryx]]''. Jednak inne badania ustalają wiek skał na tylko nieznacznie wcześniejszy od Formacji Yixian (datowanej na ok 130-120 Ma).
+
Datowanie warstw w których znaleziono skansoriopteryka jest niepewne - w każdym razie mieścił się w przedziale od 168 Ma do 125 Ma, a więc od końca środkowej jury do wczesnej kredy. Na podstawie datowania radiometrycznego ustalono wiek warstw [[Daohugou]] na środkową jurę (od 168 Ma) do późnej jury (164-152 Ma). W badaniach biostratygraficznych (uwzględniających płazy ogoniaste jako skamieniałości przewodnie) stwierdzono wiek pokładów na około 164-158 Ma. Badania innych skamieniałości z tego obszaru wskazują na nieco późniejszy okres - przełom jury i kredy (około 150-140 Ma), a więc czas w którym występował ''[[Archaeopteryx]]''. Jednak inne badania ustalają wiek skał na tylko nieznacznie wcześniejszy od formacji [[Yixian]] (datowanej na ok. 130-120 Ma). Nowe dane (Liu i in., 2012) potwierdzają wiek środkowo-późnojurajski, prawdopodobnie [[oksford]]. W tabeli powyżej przyjęto wiek za Liu i in. i tam cytowanymi pracami; zob. też [[Anchiornis#Czas_wyst.C4.99powania|Anchiornis - Czas występowania]].
  
 
==Spis gatunków==
 
==Spis gatunków==
Linia 87: Linia 88:
 
| [[Czerkas]] i [[Yuan]], [[2002]]
 
| [[Czerkas]] i [[Yuan]], [[2002]]
 
|-
 
|-
−
| ?= ''[[Epidendrosaurus]]''
+
| = ''Epidendrosaurus''
 
| [[Zhang]], [[Zhou]], [[Xu]] i [[Wang]], [[2002]]
 
| [[Zhang]], [[Zhou]], [[Xu]] i [[Wang]], [[2002]]
 
|-
 
|-
Linia 93: Linia 94:
 
| [[Czerkas]] i [[Yuan]], [[2002]]
 
| [[Czerkas]] i [[Yuan]], [[2002]]
 
|-
 
|-
−
| ?= ''[[Epidendrosaurus]] nighchengensis''
+
| = ''Epidendrosaurus nighchengensis''
 
| [[Zhang]], [[Zhou]], [[Xu]] i [[Wang]], [[2002]]
 
| [[Zhang]], [[Zhou]], [[Xu]] i [[Wang]], [[2002]]
 
|}
 
|}
  
−
==Bibliografia==
+
==Wybrana bibliografia==
 
<small>
 
<small>
−
</small>
+
Liu, Y.-Q., Kuang, H.W., Jiang, X.-J., Peng, N., Xu, H. & Sun, H.-Y. (2012) "Timing of the earliest known feathered dinosaurs and transitional pterosaurs older than the Jehol Biota" Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 323-325, 1-12. [[doi:10.1016/j.palaeo.2012.01.017]]
 +
 
 +
Xu, X., Zheng, X., Sullivan, C., Wang, X., Xing, L., Wang, Y., Zhang, X., O'Connor, J.K., Zhang, F., Pan, Y. (2015) "A bizarre Jurassic maniraptoran theropod with preserved evidence of membranous wings" Nature, 521, 70-73. [[doi:10.1038/nature14423]]
 +
 
 +
<references/></small>
  
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
 
[[Kategoria:Dinosauria]]
Linia 107: Linia 112:
 
[[Kategoria:Coelurosauria]]
 
[[Kategoria:Coelurosauria]]
 
[[Kategoria:Paraves]]
 
[[Kategoria:Paraves]]
−
[[Kategoria:Avialae]]
 
 
[[Kategoria:Azja]]
 
[[Kategoria:Azja]]
 
[[Kategoria:Chiny]]
 
[[Kategoria:Chiny]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Mezozoik]]
 
[[Kategoria:Jura]]
 
[[Kategoria:Jura]]
−
[[Kategoria:Kreda]]
+
[[Kategoria:Oksford]]

Aktualna wersja na dzień 18:09, 4 lut 2017

Autor: Korekta:
Maciej Ziegler Tomasz Sokołowski

Marcin Szermański

Scansoriopteryx (skansoriopteryks)
Długość: >12-18 cm
Masa: >6-60 g
Miejsce występowania: Chiny - Mongolia Wewnętrzna

(formacja Tiaojishan =Lanqi)

Czas występowania 165-152 Ma

środkowa-późna jura

Systematyka Dinosauria

Saurischia

Theropoda

Tetanurae

Coelurosauria

Chuniaoae

Paraves[1] (??? Oviraptorosauria[2])

? Avialae[3] / ??? Alvarezsauroidea[4])

??? Ornithurae[5]

Scansoriopterygidae

Scansoriopteryx.png

Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Matt Martyniuk [3].

Wstęp

Skansoriopteryks to rodzaj niezwykłego, ptakopodobnego maniraptora znanego z Chin.

Etymologia

Scansoriopteryx znaczy "skrzydło do wspinaczki" (łac. scandere = "wspinać się" + greckie pteryx = "pióro, skrzydło"). Nazwę gatunkową nadano na cześć Gerharda Heilmanna, pioniera badań wymarłych ptaków, z których wynikało, że pochodzą one od nadrzewnych przodków.

Taksonomia

Najprawdopodobniej znany z tej samej formacji Epidendrosaurus to młodszy synonim skansoriopteryksa, który zgodnie z zasadami nazywania gatunków miałby przed nim pierwszeństwo - jego opis został bowiem opublikowany trochę wcześniej.

Budowa i interpretacja

W przeciwieństwie do piskląt współczesnych ptaków, u skansoriopteryksa kończyny tylne są krótsze od przednich, przypuszcza się więc, że przednie odgrywały ważną rolę w poruszaniu się zwierzęcia, nawet na wczesnym stadium rozwoju osobniczego. Niezwykła jest budowa kończyn przednich, które wskazują na przystosowanie do nadrzewnego trybu życia - trzeci palec jest bardzo wydłużony i stanowi dwukrotność długości drugiego. Również inne szczegóły anatomiczne sugerują nadrzewność. W jego stopie paluch był odwrócony, a ogon był usztywniony, służył prawdopodobnie jako oparcie podczas wspinaczki, jak u współczesnych dzięciołów. Przypuszcza się, że pisklęta skansoriopteryksa były lepiej przystosowane do wdrapywania się po gałęziach niż współczesnego hoacyna.

Według innej hipotezy, dinozaur ten mógł wydłubywać owady z trudno dostępnych miejsc, np. spod kory. Scansoriopteryx miał drobne odciski dookoła niektórych części ciała, tworzące wzór w kształcie litery "V", podobne do współczesnych piór. Najbardziej widoczne były wyrastające z kończyn przednich. Czerkas i Yuan wysunęli hipotezę, że u dorosłych osobników pióra były dobrze rozwinięte i służyły do lotu ślizgowego. Wykluczyli oni możliwość aktywnego lotu. Cau spekulował, że między palcami znajdowała się błona niczym u nietoperzy, jednak nie znaleziono jej odcisków. Odkrycie Yi wzmocniło tę hipotezę (Xu i in., 2015). Jak inne maniraptory, skansoriopteryks ma półksiężycowego kształtu kość w nadgarstku, która umożliwiała "ptasie" ruchy kończyny. W okolicy podstawy ogona widoczne są łuski.

Holotyp Scansoriopteryx. Autor: Jaime A. Headden [1].
Holotyp Epidendrosaurus. Autor: Jaime A. Headden [2].

Materiał kopalny

Holotyp Scansoriopteryx to dość kompletny szkielet młodego osobnika (CAGS02-IG-gausa-1/DM 607) niewiele większego od wróbla, z zachowanymi piórami (zob. rys.). Czaszka ma 2 cm długości.

Także jego młodszy synonim (Epidendrosaurus) znany jest tylko z holotypu (IVPP V12653). Składają się na niego: prawie kompletne kości kończyn, fragmenty czaszki, kilka kręgów szyjnych, piersiowych wraz z żebrami, ogonowych a także odciski kości i piór (zob. rys.).

Wiek Scansoriopteryx

Datowanie warstw w których znaleziono skansoriopteryka jest niepewne - w każdym razie mieścił się w przedziale od 168 Ma do 125 Ma, a więc od końca środkowej jury do wczesnej kredy. Na podstawie datowania radiometrycznego ustalono wiek warstw Daohugou na środkową jurę (od 168 Ma) do późnej jury (164-152 Ma). W badaniach biostratygraficznych (uwzględniających płazy ogoniaste jako skamieniałości przewodnie) stwierdzono wiek pokładów na około 164-158 Ma. Badania innych skamieniałości z tego obszaru wskazują na nieco późniejszy okres - przełom jury i kredy (około 150-140 Ma), a więc czas w którym występował Archaeopteryx. Jednak inne badania ustalają wiek skał na tylko nieznacznie wcześniejszy od formacji Yixian (datowanej na ok. 130-120 Ma). Nowe dane (Liu i in., 2012) potwierdzają wiek środkowo-późnojurajski, prawdopodobnie oksford. W tabeli powyżej przyjęto wiek za Liu i in. i tam cytowanymi pracami; zob. też Anchiornis - Czas występowania.

Spis gatunków

Scansoriopteryx Czerkas i Yuan, 2002
= Epidendrosaurus Zhang, Zhou, Xu i Wang, 2002
S. heilmanni Czerkas i Yuan, 2002
= Epidendrosaurus nighchengensis Zhang, Zhou, Xu i Wang, 2002

Wybrana bibliografia

Liu, Y.-Q., Kuang, H.W., Jiang, X.-J., Peng, N., Xu, H. & Sun, H.-Y. (2012) "Timing of the earliest known feathered dinosaurs and transitional pterosaurs older than the Jehol Biota" Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 323-325, 1-12. doi:10.1016/j.palaeo.2012.01.017

Xu, X., Zheng, X., Sullivan, C., Wang, X., Xing, L., Wang, Y., Zhang, X., O'Connor, J.K., Zhang, F., Pan, Y. (2015) "A bizarre Jurassic maniraptoran theropod with preserved evidence of membranous wings" Nature, 521, 70-73. doi:10.1038/nature14423

  1. ↑ Xu i in., 2015
  2. ↑ Agnolin i Novas, 2013
  3. ↑ Lü i Brusatte, 2015
  4. ↑ Xu i in., 2009
  5. ↑ Lee i in., 2014
Źródło: „https://encyklopedia.dinozaury.com/index.php?title=Scansoriopteryx&oldid=18814”