Rugops: Różnice pomiędzy wersjami
m (dr. różne) |
(aktualizacja, obrazki, uzupełnienie cytowań, inne dr.) |
||
| Linia 14: | Linia 14: | ||
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
| − | | > | + | | > 2,6-5 m |
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | | + | | ? kg |
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| Linia 25: | Linia 25: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | | + | | ok. 95? [[Ma]] |
| − | + | późna [[kreda]] ([[cenoman]]) | |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
| Linia 40: | Linia 40: | ||
[[Abelisauridae]] | [[Abelisauridae]] | ||
|- | |- | ||
| − | | colspan=2 |[[Plik: | + | | colspan=2 |[[Plik:Rugops_primus.jpeg|400px|]] |
| − | <small>Wymiary i materiał kopalny ''Rugops'' | + | <small>Wymiary i materiał kopalny ''Rugops''. Uzupełnione fragmenty mają kolor szary. |
| + | |||
| + | [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rugops_primus.jpeg Autor: Crizz30]. </small> | ||
|} | |} | ||
| Linia 48: | Linia 50: | ||
==Odkrycie== | ==Odkrycie== | ||
| − | Szczątki tego zwierzęcia znalazła w [[2000]] roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula [[Sereno]]. Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli [[Abelisauroidea]] na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - ''[[Kryptops]]''. | + | Szczątki tego zwierzęcia znalazła w [[2000]] roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula [[Sereno]] (Project Exploration, online 2004). Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli [[Abelisauroidea]] na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - ''[[Kryptops]]''. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 54: | Linia 56: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą | + | Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą zwłaszcza niektórych tylnobocznych kości. |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | ''Rugops'' to [[abelizauryd]] charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i | + | [[Plik:Head_rugops_reconstructiun_musem.JPG|300px|thumb|right|Rekonstrukcja głowy. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Head_rugops_reconstructiun_musem.JPG Fot.: Bramfab].]] |
| + | |||
| + | [[Plik:Rugops_skull.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. [https://www.flickr.com/photos/ideonexus/15879317460/ Fot.: Ryan Somma].]] | ||
| + | |||
| + | [[Plik:Rugops_skull_white_background.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. Autor zdjęcia nieznany. Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rugops_skull_white_background.jpg].]] | ||
| + | |||
| + | |||
| + | ''Rugops'' to [[abelizauryd]] charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i in., 2004). Okno może być jednak cechą młodych osobników ([[Carrano]] i [[Sampson]], 2008) a skoro występuje także u ''[[Ekrixinatosaurus]]'' (Calvo i in., 2004) i [[majungazauryn]]ów, lecz nie u ''[[Abelisaurus]]'', ''[[Aucasaurus]]'', ''[[Carnotaurus]]'' i ''[[Viavenator]]'', może być [[plezjomorfia|plezjomorfią]] (Filippi i in., 2016). Otworki na kościach nosowych ma także ''[[Carnotaurus]]'' ([[Carrano]] i [[Sampson]], 2008). Ci ostatni autorzy twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny [[takson]], ponieważ kości mają smukłe proporcje, kości nosowe są cienkie a okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilne. | ||
| − | Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami bruzdami powierzchnia czaszki wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki mogły wspomagać takie pokrycie czaszki | + | Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami i bruzdami powierzchnia czaszki, wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki na kościach mogły wspomagać takie pokrycie czaszki. |
==Filogeneza== | ==Filogeneza== | ||
| Linia 67: | Linia 76: | ||
==Wymiary== | ==Wymiary== | ||
| − | W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m, | + | W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m (Sereno w Science in Africa, online 2004). Jednak gdy zważy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Jak podają autorzy opisu rugopsa (Sereno i in., 2004), jego czaszka mierzy ok. 31,5 cm (na tej długości opierają się oszacowania podane w tabelce - zob.[[Abelisauridae#Wymiary]]), zaś Carrano i Sampson (2008) piszą, że czaszka jest "mała". Sereno i Brusatte (2008) podają, że kość szczękowa rugopsa jest podobnej wielkości co [[kryptops]]a, która ma 25 cm (cała czaszka ok. 50 cm). |
| − | + | Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik. | |
| − | Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik | ||
==Paleoekologia== | ==Paleoekologia== | ||
| − | Czasem można się spotkać z opiniami, że ''Rugops'' był padlinożercą. | + | Czasem można się spotkać z opiniami, że ''Rugops'' był padlinożercą. [[Paul Sereno]] twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości" (Science in Africa, online 2004). Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby (za Skrepnick, online 2004; Project Exploration, online 2004). Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć faktycznie [[abelizaurydy]] mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie wiadomo, dlaczego skrócenie czaszek miałoby świadczyć o niedrapieżnym trybie życia. Także charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) mogą być przystosowaniem do niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania. Hipotezę o padlinożerności rugopsa skrytykował także Headden (online 2004), który sugeruje m.in., że kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są raczej długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt. |
| + | Jednak wg niepublikowanych badań, krótkie zęby ''Rugops'' z prostą tylną krawędzią, w porównaniu ze współczesnymi ssakami, rzeczywiście mają sugerować padlinożerność (Thompson, 2011). | ||
| + | Zob. też [[Abelisauridae#Interpretacja]]. | ||
| − | ''Rugops'' mógł polować na niedorosłe [[zauropod]]y ([[rebbachizauryd]]y i [[somfospondyl]]e), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej | + | ''Rugops'' mógł polować na niedorosłe [[zauropod]]y ([[rebbachizauryd]]y i [[somfospondyl]]e), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej, w osadach formacji [[Echkar]] znaleziono olbrzymiego [[teropod]]a ''[[Carcharodontosaurus#C._iguidensis|Carcharodontosaurus iguidensis]]'' oraz zęby [[spinozauryda]]. Ofiarą rugopsa mogły padać krokodylomorfy - np. "kaczy krokodyl" ''Anatosuchus'', lecz musiał się obawiać jego krewniaków, takich jak ''Laganosuchus'' o niepewnym trybie życia czy "strasznozęby" ''Kaprosuchus''. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 86: | Linia 96: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small>Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563 | + | <small> Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563 |
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236. | Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236. | ||
| + | |||
| + | Filippi, L.S., Méndez, A.H., Juarez Válieri, R.D. & Garrido, A.C. (2016) "A new brachyrostran with hypertrophied axial structures reveals an unexpected radiation of latest Cretaceous abelisaurids" Cretaceous Research, 61, 209-219. [[doi:10.1016/j.cretres.2015.12.018]] | ||
Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69. | Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69. | ||
| Linia 94: | Linia 106: | ||
Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330. | Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330. | ||
| − | Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53, 15-46 | + | Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 15-46. |
| − | |||
| − | |||
| − | http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html | + | Headden, J.A. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html |
| − | http:// | + | Project Exploration (online 2004) http://www.projectexploration.org/news-060204.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20040604061800/http://www.projectexploration.org/news-060204.htm ) |
| − | http:// | + | Skrepnick, M. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00087.html |
| − | http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm | + | Science in Africa (online 2004) http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20120717061617/http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm ) |
Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]</small> | Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]</small> | ||
Wersja z 17:07, 28 cze 2016
| Autor: |
| Maciej Ziegler |
| Rugops (rugops) | |
|---|---|
| Długość: | > 2,6-5 m |
| Masa: | ? kg |
| Miejsce występowania: | Niger |
| Czas występowania | ok. 95? Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Wymiary i materiał kopalny Rugops. Uzupełnione fragmenty mają kolor szary. | |
Wstęp
Rugops to rodzaj abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie (cenoman) na terenach dzisiejszej Afryki. Jest jednym z wcześniejszych przedstawicieli Abelisauridae, znanym z prawdopodobnie młodego okazu.
Odkrycie
Szczątki tego zwierzęcia znalazła w 2000 roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula Sereno (Project Exploration, online 2004). Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli Abelisauroidea na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - Kryptops.
Etymologia
Rugops znaczy "pomarszczona twarz" (łac. ruga - "zmarszczka, fałda" i gr. opsi - "twarz"). Epitet gatunkowy (primus) oznacza "pierwszy". Teropod ten został tak nazwany ze względu na to, że jest jednym z pierwszych abelizaurydów z silnie zaznaczoną ornamentacją czaszki.
Materiał kopalny
Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą zwłaszcza niektórych tylnobocznych kości.
Budowa
Rugops to abelizauryd charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i in., 2004). Okno może być jednak cechą młodych osobników (Carrano i Sampson, 2008) a skoro występuje także u Ekrixinatosaurus (Calvo i in., 2004) i majungazaurynów, lecz nie u Abelisaurus, Aucasaurus, Carnotaurus i Viavenator, może być plezjomorfią (Filippi i in., 2016). Otworki na kościach nosowych ma także Carnotaurus (Carrano i Sampson, 2008). Ci ostatni autorzy twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny takson, ponieważ kości mają smukłe proporcje, kości nosowe są cienkie a okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilne.
Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami i bruzdami powierzchnia czaszki, wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki na kościach mogły wspomagać takie pokrycie czaszki.
Filogeneza
W opublikowanych dotąd analizach Rugops okazuje się bazalnym abelizaurydem (zob. Ceratosauria#Kladogramy). Może to być jednak wynikiem niedojrzałości jedynego znanego osobnika.
Zasugerowano (Sereno i in., 2004), że znany z kości szczękowej abelizauryd z cenomanu-turonu Argentyny (UNPSJBPV 247 - Lamanna i in., 2002) jest bliskim krewnym rugopsa, jednak cechy łączące je są szeroko rozpowszechnione u abelizaurydów (Carrano i Sampson, 2008).
Wymiary
W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m (Sereno w Science in Africa, online 2004). Jednak gdy zważy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Jak podają autorzy opisu rugopsa (Sereno i in., 2004), jego czaszka mierzy ok. 31,5 cm (na tej długości opierają się oszacowania podane w tabelce - zob.Abelisauridae#Wymiary), zaś Carrano i Sampson (2008) piszą, że czaszka jest "mała". Sereno i Brusatte (2008) podają, że kość szczękowa rugopsa jest podobnej wielkości co kryptopsa, która ma 25 cm (cała czaszka ok. 50 cm). Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik.
Paleoekologia
Czasem można się spotkać z opiniami, że Rugops był padlinożercą. Paul Sereno twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości" (Science in Africa, online 2004). Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby (za Skrepnick, online 2004; Project Exploration, online 2004). Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć faktycznie abelizaurydy mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie wiadomo, dlaczego skrócenie czaszek miałoby świadczyć o niedrapieżnym trybie życia. Także charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) mogą być przystosowaniem do niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania. Hipotezę o padlinożerności rugopsa skrytykował także Headden (online 2004), który sugeruje m.in., że kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są raczej długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt. Jednak wg niepublikowanych badań, krótkie zęby Rugops z prostą tylną krawędzią, w porównaniu ze współczesnymi ssakami, rzeczywiście mają sugerować padlinożerność (Thompson, 2011). Zob. też Abelisauridae#Interpretacja.
Rugops mógł polować na niedorosłe zauropody (rebbachizaurydy i somfospondyle), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej, w osadach formacji Echkar znaleziono olbrzymiego teropoda Carcharodontosaurus iguidensis oraz zęby spinozauryda. Ofiarą rugopsa mogły padać krokodylomorfy - np. "kaczy krokodyl" Anatosuchus, lecz musiał się obawiać jego krewniaków, takich jak Laganosuchus o niepewnym trybie życia czy "strasznozęby" Kaprosuchus.
Spis gatunków
| Rugops | Sereno, Wilson i Conrad, 2004 |
|---|---|
| R. primus | Sereno, Wilson i Conrad, 2004 |
Bibliografia
Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.
Filippi, L.S., Méndez, A.H., Juarez Válieri, R.D. & Garrido, A.C. (2016) "A new brachyrostran with hypertrophied axial structures reveals an unexpected radiation of latest Cretaceous abelisaurids" Cretaceous Research, 61, 209-219. doi:10.1016/j.cretres.2015.12.018
Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69.
Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330.
Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 15-46.
Headden, J.A. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html
Project Exploration (online 2004) http://www.projectexploration.org/news-060204.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20040604061800/http://www.projectexploration.org/news-060204.htm )
Skrepnick, M. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00087.html
Science in Africa (online 2004) http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20120717061617/http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm )
Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rugops_skull_white_background.jpg){kind=link}