Nanuqsaurus: Różnice pomiędzy wersjami
(poprawki) |
|||
| Linia 6: | Linia 6: | ||
|- | |- | ||
| [[Eryk Sroka]] | | [[Eryk Sroka]] | ||
| − | | [[Łukasz Czepiński]] | + | | [[Kamil Kamiński]], [[Maciej Ziegler]], [[Łukasz Czepiński]], [[Mateusz Tałanda]] |
| − | [[Mateusz Tałanda | ||
| − | |||
|} | |} | ||
</small> | </small> | ||
| Linia 16: | Linia 14: | ||
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
| − | | 6 m | + | | 6 m |
|- | |- | ||
| Linia 24: | Linia 22: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| − | | | + | | [[USA]] - Alaska |
<small>[[formacja]] [[Prince Creek]]</small> | <small>[[formacja]] [[Prince Creek]]</small> | ||
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | 69 | + | | 70-69 [[Ma]] |
<small>[[mastrycht]]</small> | <small>[[mastrycht]]</small> | ||
| Linia 52: | Linia 50: | ||
| colspan=2 |[[Plik:Nanuqsaurus_hoglundi.png|400px]] | | colspan=2 |[[Plik:Nanuqsaurus_hoglundi.png|400px]] | ||
| − | <small>Holotyp DMNH 21461</small> | + | <small>Holotyp DMNH 21461. Źródło: Fiorillo i Tykoski, 2014.</small> |
|} | |} | ||
| + | |||
==Odkrycie== | ==Odkrycie== | ||
| − | Szczątki nanukzaura zostały odnalezione w roku 2006 na | + | Szczątki nanukzaura zostały odnalezione w roku 2006 na terenie okręgu North Slope w Kikak-Tegoseak. Początkowo były one przypisywane [[Gorgosaurus|gorgozaurowi]], lecz ostatecznie, po preparacji szczątków w Perot Museum of Nature and Science w Dallas, zostały opisane jako nowy [[rodzaj]] i [[gatunek]]. |
==Opis== | ==Opis== | ||
| − | Opisu | + | Opisu ''Nanuqsaurus'' dokonali [[Anthony Fiorillo]] i [[Ronald Tykoski]] w roku 2014. |
==Materiał kostny== | ==Materiał kostny== | ||
| − | Holotyp nanukzaura o | + | [[Holotyp]] nanukzaura o numerze katalogowym DMNH 21461 składa się z rozczłonkowanej czaszki, w skład której wchodzą: niekompletny wyrostek nosowy (ang. ''ascending ramus/nasal process/dorsal process'') prawej kości szczękowej, fragmenty kości czołowych, ciemieniowych i klinowych (''laterosphenoid'') oraz fragment przedniej kości zębowej, które zostały znalezione bardzo blisko siebie. Szczątki pochodziły od osobnika w pełni dojrzałego, ponieważ m. in. miejsce łączenia kości nosowej z szczękową ma charakter wklinowania (ang. ''interlocking''). |
| − | == | + | ==Paleobiologia, karłowatość== |
| − | Rozmiary nanukzaura są szacowane na około 6 metrów długości (czyli połowa rozmiaru osiągana przez tyranozaura). Długość | + | Rozmiary nanukzaura są szacowane na około 6 metrów długości (czyli połowa rozmiaru osiągana przez tyranozaura). Długość czaszki, zrekonstruowana na podstawie proporcji podobnych zwierząt, wynosiła prawdopodobniw 60-70 cm. |
| − | [[Anthony Fiorillo|Fiorillo]] i [[Ronald Tykoski|Tykoski]] w pracy opisującej omawianego teropoda stwierdzili, że | + | [[Anthony Fiorillo|Fiorillo]] i [[Ronald Tykoski|Tykoski]] w pracy opisującej omawianego teropoda stwierdzili, że mniejsza ilość żywności na surowych terenach [[kreda|kredowej]] Alaski nie pozwalała nanukzaurowi na osiągnięcie tak dużych rozmiarów jak u innych [[Tyrannosaurinae|tyranozaurynów]]. Jednakże stwierdzono również, że alaskańskie [[Troodon|troodony]] osiągały o 50% większe rozmiary od okazów z Alberty czy Montany. Prawdopodobnie było to spowodowane większymi rozmiarami oczu w stosunku do wielkości ciała troodonów, co pozwalało im skuteczniej konkurować z innymi teropodami w warunkach słabego oświetlenia (znalezione na Alasce szczątki prawdopodobnie należą nie do [[rodzaj]]u ''Troodon'', lecz do innych zaawansowanych [[Troodontidae|troodontydów]], jeszcze nienazwanych - zob. opis ''[[Troodon]]''). |
[[Plik:Nanuqsaurus.png|400px|thumb|right|Rekonstrukcja głowy nanukzaura. Autor: Tom Parker [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nanuqsaurus.png].]] | [[Plik:Nanuqsaurus.png|400px|thumb|right|Rekonstrukcja głowy nanukzaura. Autor: Tom Parker [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nanuqsaurus.png].]] | ||
| − | + | Według paleontologów 70 milionów lat temu tereny dzisiejszej Alaski były częścią kontynentu nazwanego [[Laramidia]]. Klimat na tych terenach był zapewne chłodny oraz występowały dni i noce polarne. Prawdopodobnie w okresie letnim wzrastała dostępność pożywienia dla drapieżników, lecz podczas ciemnej zimy liczba potencjalnych ofiar spadała znacząco (choć wg badań Chinsamy i in. z 2012 r. żyjące na dalekiej północy [[hadrozaurydy]] nie migrowały ns połudbie). | |
| − | Według paleontologów 70 milionów | ||
| − | Jedyny okaz | + | Jedyny okaz ''Nanuqsaurus hoglundi'' pochodzi z aluwialnych osadów [[Prince Creek|formacji Prince Creek]], datowanych na [[mastrycht]]. Skały tej formacji znajdują się w pobliżu rzeki Colville, w okręgu North Slope, niedaleko koła podbiegunowego. Czyni to nanukzaura jednym z nielicznych dinozaurów żyjących na tak dużych szerokościach geograficznych. |
| + | |||
| + | Jego ofiarami mogły padać [[ceratopsia|ceratopsy]] ''[[Pachyrhinosaurus#P._perotorum|Pachyrhinosaurus perotorum]]'', [[hadrozauryd]]y ''[[Ugrunaaluk]]'' czy [[pachycefalozaury]] ''[[Alaskacephale]]''. Konkurentami w dostępie do pożywienia mogły być [[Dromaeosauridae|dromeozaurydy]] i wspomniane [[troodontydy]]. | ||
==Zmysły== | ==Zmysły== | ||
| − | Budowa zachowanych fragmentów czaszki wskazuje na to że nanukzaur miał bardzo rozbudowaną cześć mózgu odpowiedzialną za zmysł węchu, co sugeruje że podczas polowań opierał się w znacznej mierze na powonieniu jak [[Tyrannosaurus|tyranozaur]]. Fakt, że [[Tyrannosauridae|tyranozaurydy]] miały bardzo dobry węch nie musi oznaczać że odżywiały się padliną, jak sądzą niektórzy naukowcy. Istnieją bowiem niezbite dowody na ich drapieżnictwo (zob. | + | Budowa zachowanych fragmentów czaszki wskazuje na to, że nanukzaur miał bardzo rozbudowaną cześć mózgu odpowiedzialną za zmysł węchu, co sugeruje że podczas polowań opierał się w znacznej mierze na powonieniu, jak [[Tyrannosaurus|tyranozaur]]. Fakt, że [[Tyrannosauridae|tyranozaurydy]] miały bardzo dobry węch nie musi oznaczać, że odżywiały się wyłącznie padliną, jak sądzą niektórzy naukowcy. Istnieją bowiem niezbite dowody na ich drapieżnictwo (zob. [[Tyrannosauroidea#Od.C5.BCywianie_i_zmys.C5.82y_-_padlino.C5.BCercy.3F|Tyrannosauroidea - odżywianie i zmysły]]). |
==Upierzenie== | ==Upierzenie== | ||
| − | Jest prawdopodobne, że nanukzaur, ze względu na chłód jaki panował na terenach jego występowania, był pokryty puszystą masą piór | + | Jest prawdopodobne, że nanukzaur, ze względu na chłód jaki panował na terenach jego występowania, był pokryty puszystą masą piór - jak jego chiński krewniak ''[[Yutyrannus]]''. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa | + | Nazwa [[rodzaj]]owa ''Nanuqsaurus'' pochodzi od połączenia inuickiego słowa ''nanuq'' które oznacza niedźwiedzia polarnego (''Ursus maritimus'') oraz greckiego słowa ''sauros'' czyli "jaszczur". Epitet gatunkowy ''hoglundi'' honoruje Forresta Hoglunda, za karierę w naukach o ziemi i "filantropijne wysiłki w sprzyjaniu instytucjom kolturalnym". |
==Filogeneza== | ==Filogeneza== | ||
| − | Wg autorów opisu ''Nanuqsaurus'' był zaawansowanym | + | Wg autorów opisu ''Nanuqsaurus'' był zaawansowanym [[tyranozauryn]]em i stanowił [[takson siostrzany]] dla [[klad]]u ''[[Tyrannosaurus]]''+''[[Tarbosaurus]]''. Późniejsza analiza [[Stephen Brusatte|Brusattego]] i [[Thomas Carr|Carra]] (2016) wykazała jednak, że był on bardziej [[bazalny]], a jego taksonem siostrzanym mógł być ''[[Teratophoneus]]''. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
! ''Nanuqsaurus'' | ! ''Nanuqsaurus'' | ||
| − | | {{Kpt|[[Anthony Fiorillo|Fiorillo]]}} i {{Kpt|[[Ronald Tykoski| | + | | {{Kpt|[[Anthony Fiorillo|Fiorillo]]}} i {{Kpt|[[Ronald Tykoski|Tykoski]]}}, [[2014]] |
|- | |- | ||
! ''N. hoglundi'' | ! ''N. hoglundi'' | ||
| − | | {{Kpt|Fiorillo}} i {{Kpt| | + | | {{Kpt|Fiorillo}} i {{Kpt|Tykoski}}, 2014 |
|} | |} | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
<small> | <small> | ||
| − | Brusatte, S. | + | Brusatte, S.L. & Carr, T.D. (2016) "The phylogeny and evolutionary history of tyrannosauroid dinosaurs" Scientific Reports, 6, 20252. [[doi:10.1038/srep20252]] |
| + | |||
| + | Chinsamy, A., Thomas, D.B., Tumarkin-Deratzian, A.R. & Fiorillo, A.R. (2012) "Hadrosaurs were perennial polar residents" The Anatomical Record, (4), 610–614. [[doi:10.1002/ar.22428]] | ||
Fiorillo, A.R. & Tykoski, R.S. (2014) "A Diminutive New Tyrannosaur from the Top of the World" PLoS ONE, 9(3), e91287. [[doi:10.1371/journal.pone.0091287]] | Fiorillo, A.R. & Tykoski, R.S. (2014) "A Diminutive New Tyrannosaur from the Top of the World" PLoS ONE, 9(3), e91287. [[doi:10.1371/journal.pone.0091287]] | ||
| Linia 108: | Linia 110: | ||
[[Kategoria:Coelurosauria]] | [[Kategoria:Coelurosauria]] | ||
[[Kategoria:Tyrannosauroidea]] | [[Kategoria:Tyrannosauroidea]] | ||
| − | |||
[[Kategoria:USA]] | [[Kategoria:USA]] | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Mastrycht]] | [[Kategoria:Mastrycht]] | ||
Wersja z 17:23, 17 sie 2016
| Autor: | Korekta: |
| Eryk Sroka | Kamil Kamiński, Maciej Ziegler, Łukasz Czepiński, Mateusz Tałanda |
| Nanuqsaurus (nanukzaur) | |
|---|---|
| Długość: | 6 m |
| Masa: | ok. 450 kg |
| Miejsce występowania: | USA - Alaska |
| Czas występowania | 70-69 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Holotyp DMNH 21461. Źródło: Fiorillo i Tykoski, 2014. | |
Odkrycie
Szczątki nanukzaura zostały odnalezione w roku 2006 na terenie okręgu North Slope w Kikak-Tegoseak. Początkowo były one przypisywane gorgozaurowi, lecz ostatecznie, po preparacji szczątków w Perot Museum of Nature and Science w Dallas, zostały opisane jako nowy rodzaj i gatunek.
Opis
Opisu Nanuqsaurus dokonali Anthony Fiorillo i Ronald Tykoski w roku 2014.
Materiał kostny
Holotyp nanukzaura o numerze katalogowym DMNH 21461 składa się z rozczłonkowanej czaszki, w skład której wchodzą: niekompletny wyrostek nosowy (ang. ascending ramus/nasal process/dorsal process) prawej kości szczękowej, fragmenty kości czołowych, ciemieniowych i klinowych (laterosphenoid) oraz fragment przedniej kości zębowej, które zostały znalezione bardzo blisko siebie. Szczątki pochodziły od osobnika w pełni dojrzałego, ponieważ m. in. miejsce łączenia kości nosowej z szczękową ma charakter wklinowania (ang. interlocking).
Paleobiologia, karłowatość
Rozmiary nanukzaura są szacowane na około 6 metrów długości (czyli połowa rozmiaru osiągana przez tyranozaura). Długość czaszki, zrekonstruowana na podstawie proporcji podobnych zwierząt, wynosiła prawdopodobniw 60-70 cm.
Fiorillo i Tykoski w pracy opisującej omawianego teropoda stwierdzili, że mniejsza ilość żywności na surowych terenach kredowej Alaski nie pozwalała nanukzaurowi na osiągnięcie tak dużych rozmiarów jak u innych tyranozaurynów. Jednakże stwierdzono również, że alaskańskie troodony osiągały o 50% większe rozmiary od okazów z Alberty czy Montany. Prawdopodobnie było to spowodowane większymi rozmiarami oczu w stosunku do wielkości ciała troodonów, co pozwalało im skuteczniej konkurować z innymi teropodami w warunkach słabego oświetlenia (znalezione na Alasce szczątki prawdopodobnie należą nie do rodzaju Troodon, lecz do innych zaawansowanych troodontydów, jeszcze nienazwanych - zob. opis Troodon).
Według paleontologów 70 milionów lat temu tereny dzisiejszej Alaski były częścią kontynentu nazwanego Laramidia. Klimat na tych terenach był zapewne chłodny oraz występowały dni i noce polarne. Prawdopodobnie w okresie letnim wzrastała dostępność pożywienia dla drapieżników, lecz podczas ciemnej zimy liczba potencjalnych ofiar spadała znacząco (choć wg badań Chinsamy i in. z 2012 r. żyjące na dalekiej północy hadrozaurydy nie migrowały ns połudbie).
Jedyny okaz Nanuqsaurus hoglundi pochodzi z aluwialnych osadów formacji Prince Creek, datowanych na mastrycht. Skały tej formacji znajdują się w pobliżu rzeki Colville, w okręgu North Slope, niedaleko koła podbiegunowego. Czyni to nanukzaura jednym z nielicznych dinozaurów żyjących na tak dużych szerokościach geograficznych.
Jego ofiarami mogły padać ceratopsy Pachyrhinosaurus perotorum, hadrozaurydy Ugrunaaluk czy pachycefalozaury Alaskacephale. Konkurentami w dostępie do pożywienia mogły być dromeozaurydy i wspomniane troodontydy.
Zmysły
Budowa zachowanych fragmentów czaszki wskazuje na to, że nanukzaur miał bardzo rozbudowaną cześć mózgu odpowiedzialną za zmysł węchu, co sugeruje że podczas polowań opierał się w znacznej mierze na powonieniu, jak tyranozaur. Fakt, że tyranozaurydy miały bardzo dobry węch nie musi oznaczać, że odżywiały się wyłącznie padliną, jak sądzą niektórzy naukowcy. Istnieją bowiem niezbite dowody na ich drapieżnictwo (zob. Tyrannosauroidea - odżywianie i zmysły).
Upierzenie
Jest prawdopodobne, że nanukzaur, ze względu na chłód jaki panował na terenach jego występowania, był pokryty puszystą masą piór - jak jego chiński krewniak Yutyrannus.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Nanuqsaurus pochodzi od połączenia inuickiego słowa nanuq które oznacza niedźwiedzia polarnego (Ursus maritimus) oraz greckiego słowa sauros czyli "jaszczur". Epitet gatunkowy hoglundi honoruje Forresta Hoglunda, za karierę w naukach o ziemi i "filantropijne wysiłki w sprzyjaniu instytucjom kolturalnym".
Filogeneza
Wg autorów opisu Nanuqsaurus był zaawansowanym tyranozaurynem i stanowił takson siostrzany dla kladu Tyrannosaurus+Tarbosaurus. Późniejsza analiza Brusattego i Carra (2016) wykazała jednak, że był on bardziej bazalny, a jego taksonem siostrzanym mógł być Teratophoneus.
Spis gatunków
| Nanuqsaurus | Fiorillo i Tykoski, 2014 |
|---|---|
| N. hoglundi | Fiorillo i Tykoski, 2014 |
Bibliografia
Brusatte, S.L. & Carr, T.D. (2016) "The phylogeny and evolutionary history of tyrannosauroid dinosaurs" Scientific Reports, 6, 20252. doi:10.1038/srep20252
Chinsamy, A., Thomas, D.B., Tumarkin-Deratzian, A.R. & Fiorillo, A.R. (2012) "Hadrosaurs were perennial polar residents" The Anatomical Record, (4), 610–614. doi:10.1002/ar.22428
Fiorillo, A.R. & Tykoski, R.S. (2014) "A Diminutive New Tyrannosaur from the Top of the World" PLoS ONE, 9(3), e91287. doi:10.1371/journal.pone.0091287
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Nanuqsaurus.png){kind=link}