Rugops: Różnice pomiędzy wersjami
(Utworzył nową stronę „<small> {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | Autor: | Korekta: |- | Maciej Ziegler | Tomasz Sokołowski |} </small> ---- {| class="wikitab...”) |
(uzupełnienia) |
||
| Linia 15: | Linia 15: | ||
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
| − | | 3-4 (do 7?) m | + | | 3-4 (do 7?) m |
| + | <small>(prawdopodobnie osobnik niedojrzały)</small> | ||
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | 50-100 kg | + | | 50-100 kg |
| + | <small>(prawdopodobnie osobnik niedojrzały)</small> | ||
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| Linia 40: | Linia 42: | ||
[[Ceratosauria]] | [[Ceratosauria]] | ||
| − | |||
| − | |||
[[Abelisauridae]] | [[Abelisauridae]] | ||
|- | |- | ||
| colspan=2 |[[Plik:Rugops.jpg|400px|]] | | colspan=2 |[[Plik:Rugops.jpg|400px|]] | ||
| − | <small> [http://www.marshalls-art.com | + | <small> Autor: Todd Marshall [http://www.marshalls-art.com]</small> |
|} | |} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Rugops'' to rodzaj abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie ([[cenoman]]) na terenach dzisiejszej Afryki. Jest jednym z wcześniejszych oraz jedynym znalezionym prawdopodobnie niedojrzałym osobnikiem z grupy [[Abelisauridae]]. | + | ''Rugops'' to [[rodzaj]] abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie ([[cenoman]]) na terenach dzisiejszej Afryki. Jest jednym z wcześniejszych oraz jedynym znalezionym prawdopodobnie niedojrzałym osobnikiem z grupy [[Abelisauridae]]. |
| − | W opublikowanych dotąd analizach (nie zawierających jeszcze bardziej bazalnego ''[[Kryptops]]'') ''Rugops'' okazuje się najbardziej | + | W opublikowanych dotąd analizach (nie zawierających jeszcze bardziej bazalnego ''[[Kryptops]]'') ''Rugops'' okazuje się najbardziej [[bazalny]]m z [[abelizauryd]]ów. Może to być jednak wynikiem niedojrzałości jedynego znanego osobnika. |
| − | Zasugerowano ([[Sereno]] | + | Zasugerowano ([[Sereno]] i in., [[2004]]), że znany z kości szczękowej abelizauryd z [[cenoman]]u-[[turon]]u Argentyny (UNPSJBPV 247 - [[Lamanna]] i in., [[2002]]) jest bliskim krewnym rugopsa, jednak cechy łączące je są szeroko rozpowszechnione u abelizaurydów ([[Carrano]] i [[Sampson]], [[2008]]). |
==Odkrycie== | ==Odkrycie== | ||
| Linia 63: | Linia 63: | ||
==Budowa== | ==Budowa== | ||
| − | ''Rugops'' to abelizauryd charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i współpracowników), jednak okno może być cechą młodych osobników (''[[Ekrixinatosaurus]]'' też miał podobne, lecz wydaje się, że w nieco innym miejscu) a otworki ma także ''[[Carnotaurus]]''. [[Carrano]] i [[Sampson]] twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny takson, ponieważ kości mają smukłe proporcje, kości nosowe są cienkie a okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilijne. | + | ''Rugops'' to [[abelizauryd]] charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i współpracowników), jednak okno może być cechą młodych osobników (''[[Ekrixinatosaurus]]'' też miał podobne, lecz wydaje się, że w nieco innym miejscu) a otworki ma także ''[[Carnotaurus]]''. [[Carrano]] i [[Sampson]] twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny [[takson]], ponieważ kości mają smukłe proporcje, kości nosowe są cienkie a okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilijne. |
| − | Funkcja nietypowych dziurek pozostaje niejasna - być może wyrastały stamtąd organy zmysłowe lub tkanki miękkie o funkcji pokazowej. Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami bruzdami powierzchnia czaszki wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki mogły wspomagać takie pokrycie czaszki, bardziej złożone i ukrwione niż u ''[[Carnotaurus]]''. Paul [[Sereno]] przypuszcza, że struktura ta tworzyła coś w rodzaju | + | Funkcja nietypowych dziurek pozostaje niejasna - być może wyrastały stamtąd organy zmysłowe lub tkanki miękkie o funkcji pokazowej. Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami bruzdami powierzchnia czaszki wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki mogły wspomagać takie pokrycie czaszki, bardziej złożone i ukrwione niż u ''[[Carnotaurus]]''. Paul [[Sereno]] przypuszcza, że struktura ta tworzyła coś w rodzaju dziobu tukana. |
| + | |||
| + | [[Plik:Rugops2.jpg|300px|thumb|right|Czaszka w widoku bocznym i od góry. Strzałką zaznaczono charakterystyczne otwory na kościach nosowych (zmodyfikowano z: Sampson i Witmer, 2007). Uwaga: przy skali zaszła prawdopodobnie pomyłka (zob. tekst).]] | ||
==Materiał kopalny i wymiary== | ==Materiał kopalny i wymiary== | ||
| − | Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą jedynie niektórych tylnobocznych kości. W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m, jednak gdy popatrzy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Czaszka o długości ok. 31,5 cm wskazuje, że cały gad mógł mierzyć 3-4 m długości. Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik - ten znaleziony raczej nie był już młodociany, lecz nie | + | Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą jedynie niektórych tylnobocznych kości. W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m, jednak gdy popatrzy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Czaszka o długości ok. 31,5 cm wskazuje, że cały gad mógł mierzyć 3-4 m długości (ale zob. niżej). Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik - ten znaleziony raczej nie był już młodociany, lecz nie miał jeszcze cech typowo dorosłych. |
| + | |||
| + | Jak podają autorzy opisu rugopsa (Sereno i współprac., 2004), jego czaszka mierzy ok. 31,5 cm, a nie jak wynika ze skali ok. 45 cm. Carrano i Sampson (2008) podają, że czaszka jest "mała". Sereno i Brusatte (2008) piszą, że kość szczękowa rugopsa jest podobnej wielkości co [[kryptops]]a, która ma 25 cm (cała czaszka ok. 50 cm; szacowana długość to 6-7 m). | ||
==Paleoekologia== | ==Paleoekologia== | ||
| − | Czasem można się spotkać z opiniami, że ''Rugops'' był padlinożercą. Paul [[Sereno]] twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości". Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby. Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć abelizaurydy mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie znaczy to jednak, że były padlinożercami - były po prostu zbudowane inaczej niż pozostałe teropody. Z kolei charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) są obecnie uważane za cechy będące przystosowaniem to niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania, w szczególności na zauropody. Kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt. Czasem można się spotkać z informacjami, że rugops miał skarłowaciałe kończyny przednie, tak jak jego krewniacy. Znaleziono tylko trzy abelizaurydy z zachowanymi kośćmi "rąk" - ''[[Aucasaurus]]'', ''[[Carnotaurus]]'' i ''[[Majungasaurus]]''. Należą one do zaawansowanych przedstawicieli swojego rodu u których nastąpiła już znaczna redukcja kończyn a nie wiadomo czy rugops nie jest od nich bardziej bazalny. Należy więc wykluczyć hipotezę o głównie padlinożernym trybie życia tego teropoda, choć zapewne, tak jak inne drapieżniki, nie gardził napotkanymi martwymi zwierzętami. | + | Czasem można się spotkać z opiniami, że ''Rugops'' był padlinożercą. Paul [[Sereno]] twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości". Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby. Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć abelizaurydy mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie znaczy to jednak, że były padlinożercami - były po prostu zbudowane inaczej niż pozostałe teropody. Z kolei charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) są obecnie uważane za cechy będące przystosowaniem to niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania, w szczególności na zauropody. Kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt. Czasem można się spotkać z informacjami, że rugops miał skarłowaciałe kończyny przednie, tak jak jego krewniacy. Znaleziono tylko trzy abelizaurydy z zachowanymi kośćmi "rąk" - ''[[Aucasaurus]]'', ''[[Carnotaurus]]'' i ''[[Majungasaurus]]''. Należą one do zaawansowanych przedstawicieli swojego rodu u których nastąpiła już znaczna redukcja kończyn a nie wiadomo czy rugops nie jest od nich bardziej bazalny. Należy więc wykluczyć hipotezę o głównie padlinożernym trybie życia tego teropoda, choć zapewne, tak jak inne drapieżniki, nie gardził napotkanymi martwymi zwierzętami. Zaznaczyć należy, że krótkie zęby ''Rugops'' z prostą tylną krawędzią, porównane ze współczesnymi ssakami mają sugerować padlinożerność (Thompson, 2011/niepublikowane). |
| − | ''Rugops'' mógł polować na niedorosłe | + | ''Rugops'' mógł polować na niedorosłe [[zauropod]]y ([[rebbachizauryd]]y i [[tytanozaur]]y), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej - w formacji Echkar znaleziono olbrzymiego [[teropod]]a ''[[Carcharodontosaurus]] iguidensis'' oraz zęby [[spinosaurus|spinozaura]]. Ofiarą rugopsa mogły padać krokodylomorfy - np. "kaczy krokodyl" ''Anatosuchus'', lecz musiał się obawiać jego krewniaków, takich jak ''Laganosuchus'' o niepewnym trybie życia czy szczególnie "strasznozęby" ''Kaprosuchus''. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 85: | Linia 89: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
| − | <small> | + | <small>Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563. |
| − | Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" | ||
| − | + | Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236. | |
| − | + | Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69. | |
| − | + | Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330. | |
| − | + | Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53, 15-46. | |
| + | |||
| + | Sampson, S.D. & Witmer, L.M. (2007) "Cranofacial anatomy of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" [w:] Sampson, S. D. & Krause, D. W. (ed.) "Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8, 32-102. | ||
http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html | http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html | ||
| Linia 103: | Linia 108: | ||
http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm | http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm | ||
| − | </small> | + | |
| + | Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]</small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 109: | Linia 115: | ||
[[Kategoria:Theropoda]] | [[Kategoria:Theropoda]] | ||
[[Kategoria:Ceratosauria]] | [[Kategoria:Ceratosauria]] | ||
| − | [[Kategoria:Abelisauridae ]] | + | [[Kategoria:Abelisauridae]] |
[[Kategoria:Afryka]] | [[Kategoria:Afryka]] | ||
[[Kategoria:Niger]] | [[Kategoria:Niger]] | ||
Wersja z 20:10, 16 lis 2011
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Tomasz Sokołowski |
| Rugops (rugops) | |
|---|---|
| Długość: | 3-4 (do 7?) m
(prawdopodobnie osobnik niedojrzały) |
| Masa: | 50-100 kg
(prawdopodobnie osobnik niedojrzały) |
| Miejsce występowania: | Niger |
| Czas występowania | 99-93 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Autor: Todd Marshall [1] | |
Wstęp
Rugops to rodzaj abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie (cenoman) na terenach dzisiejszej Afryki. Jest jednym z wcześniejszych oraz jedynym znalezionym prawdopodobnie niedojrzałym osobnikiem z grupy Abelisauridae.
W opublikowanych dotąd analizach (nie zawierających jeszcze bardziej bazalnego Kryptops) Rugops okazuje się najbardziej bazalnym z abelizaurydów. Może to być jednak wynikiem niedojrzałości jedynego znanego osobnika.
Zasugerowano (Sereno i in., 2004), że znany z kości szczękowej abelizauryd z cenomanu-turonu Argentyny (UNPSJBPV 247 - Lamanna i in., 2002) jest bliskim krewnym rugopsa, jednak cechy łączące je są szeroko rozpowszechnione u abelizaurydów (Carrano i Sampson, 2008).
Odkrycie
Szczątki tego zwierzęcia znalazła w 2000 roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula Sereno. Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli Abelisauroidea na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - Kryptops.
Etymologia
Rugops znaczy "pomarszczona twarz" (łac. ruga - "zmarszczka, fałda" i gr. opsi - "twarz"). Epitet gatunkowy (primus) oznacza "pierwszy". Teropod ten został tak nazwany ze względu na to, że jest jednym z pierwszych abelizaurydów z silnie zaznaczoną ornamentacją czaszki.
Budowa
Rugops to abelizauryd charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i współpracowników), jednak okno może być cechą młodych osobników (Ekrixinatosaurus też miał podobne, lecz wydaje się, że w nieco innym miejscu) a otworki ma także Carnotaurus. Carrano i Sampson twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny takson, ponieważ kości mają smukłe proporcje, kości nosowe są cienkie a okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilijne.
Funkcja nietypowych dziurek pozostaje niejasna - być może wyrastały stamtąd organy zmysłowe lub tkanki miękkie o funkcji pokazowej. Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami bruzdami powierzchnia czaszki wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki mogły wspomagać takie pokrycie czaszki, bardziej złożone i ukrwione niż u Carnotaurus. Paul Sereno przypuszcza, że struktura ta tworzyła coś w rodzaju dziobu tukana.
Materiał kopalny i wymiary
Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą jedynie niektórych tylnobocznych kości. W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m, jednak gdy popatrzy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Czaszka o długości ok. 31,5 cm wskazuje, że cały gad mógł mierzyć 3-4 m długości (ale zob. niżej). Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik - ten znaleziony raczej nie był już młodociany, lecz nie miał jeszcze cech typowo dorosłych.
Jak podają autorzy opisu rugopsa (Sereno i współprac., 2004), jego czaszka mierzy ok. 31,5 cm, a nie jak wynika ze skali ok. 45 cm. Carrano i Sampson (2008) podają, że czaszka jest "mała". Sereno i Brusatte (2008) piszą, że kość szczękowa rugopsa jest podobnej wielkości co kryptopsa, która ma 25 cm (cała czaszka ok. 50 cm; szacowana długość to 6-7 m).
Paleoekologia
Czasem można się spotkać z opiniami, że Rugops był padlinożercą. Paul Sereno twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości". Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby. Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć abelizaurydy mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie znaczy to jednak, że były padlinożercami - były po prostu zbudowane inaczej niż pozostałe teropody. Z kolei charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) są obecnie uważane za cechy będące przystosowaniem to niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania, w szczególności na zauropody. Kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt. Czasem można się spotkać z informacjami, że rugops miał skarłowaciałe kończyny przednie, tak jak jego krewniacy. Znaleziono tylko trzy abelizaurydy z zachowanymi kośćmi "rąk" - Aucasaurus, Carnotaurus i Majungasaurus. Należą one do zaawansowanych przedstawicieli swojego rodu u których nastąpiła już znaczna redukcja kończyn a nie wiadomo czy rugops nie jest od nich bardziej bazalny. Należy więc wykluczyć hipotezę o głównie padlinożernym trybie życia tego teropoda, choć zapewne, tak jak inne drapieżniki, nie gardził napotkanymi martwymi zwierzętami. Zaznaczyć należy, że krótkie zęby Rugops z prostą tylną krawędzią, porównane ze współczesnymi ssakami mają sugerować padlinożerność (Thompson, 2011/niepublikowane).
Rugops mógł polować na niedorosłe zauropody (rebbachizaurydy i tytanozaury), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej - w formacji Echkar znaleziono olbrzymiego teropoda Carcharodontosaurus iguidensis oraz zęby spinozaura. Ofiarą rugopsa mogły padać krokodylomorfy - np. "kaczy krokodyl" Anatosuchus, lecz musiał się obawiać jego krewniaków, takich jak Laganosuchus o niepewnym trybie życia czy szczególnie "strasznozęby" Kaprosuchus.
Spis gatunków
| Rugops | Sereno, Wilson i Conrad, 2004 |
|---|---|
| R. primus | Sereno, Wilson i Conrad, 2004 |
Bibliografia
Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563.
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.
Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69.
Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330.
Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53, 15-46.
Sampson, S.D. & Witmer, L.M. (2007) "Cranofacial anatomy of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" [w:] Sampson, S. D. & Krause, D. W. (ed.) "Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8, 32-102.
http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html
http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00087.html
http://www.projectexploration.org/news-060204.htm
http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm
Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]
