Borealopelta: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Paleobiologia) |
(Kalyniuk i in., 2022) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
{{DISPLAYTITLE:''Borealopelta''}} | {{DISPLAYTITLE:''Borealopelta''}} | ||
| − | + | {{Opis | |
| − | { | + | |Autor = [[Tomasz Skawiński]], [[Marcin Szermański]], [[Kamil Kamiński]], [[Paweł Konarzewski]] |
| − | | Autor | + | |Korekta = |
| − | + | |nazwa = ''Borealopelta'' (borealopelta) | |
| − | + | |długość = 5,5 m | |
| − | + | |wysokość = | |
| − | + | |masa = ok. 1,3 t | |
| − | [[Marcin Szermański]] | + | |dieta = roślinożerny |
| − | + | |miejsce = [[Kanada]] - Alberta | |
| − | [[Kamil Kamiński]] | + | <small>([[formacja]] [[Clearwater]])</small> |
| − | | | + | |czas = {{Występowanie|112|110}} |
| − | | | + | ok. 112-110 [[Ma]]<br> |
| − | + | <small>[[wczesna kreda]] ([[alb]])</small> | |
| − | + | |systematyka = | |
| − | + | [[Dinosauria]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | 5,5 m | ||
| − | | | ||
| − | |||
| − | | ok. 1,3 t | ||
| − | |- | ||
| − | |||
| − | | [[ | ||
| − | + | [[Ornithischia]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | [[Ornithischia]] | ||
[[Thyreophora]] | [[Thyreophora]] | ||
| Linia 41: | Linia 23: | ||
[[Nodosauridae]] | [[Nodosauridae]] | ||
| − | | | + | |grafika = Nodosaur.jpg |
| − | + | |podpis = Holotyp ''B. markmitchelli''. Źródło: [https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/be/Nodosaur.jpg] | |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | + | |PorównanieDługość = | |
| − | | | + | |mapa = |
| − | |||
| − | | | ||
| − | | | ||
<display_points type="terrain" zoom=4> | <display_points type="terrain" zoom=4> | ||
| − | Alberta, Canada~Formacja [[Clearwater]], prowincja Alberta, [[Kanada]]|<small>'' | + | Alberta, Canada~Formacja [[Clearwater]], prowincja Alberta, [[Kanada]]|<small>''B. markmitchelli'' - holotyp TMP 2011.033.0001. |
</display_points> | </display_points> | ||
| − | + | }} | |
| + | __TOC__ | ||
== Wstęp == | == Wstęp == | ||
| − | '''''Borealopelta''''' to [[rodzaj]] [[Ankylosauria|ankylozaura]] zaliczany do grupy [[Nodosauridae]]. Występował na obszarach dzisiejszej Kanady pod koniec wczesnej kredy ([[ | + | '''''Borealopelta''''' to [[rodzaj]] [[Ankylosauria|ankylozaura]] zaliczany do grupy [[Nodosauridae]]. Występował na obszarach dzisiejszej Kanady pod koniec wczesnej kredy ([[alb]]). Jego skamieniałości odnaleziono na terenie prowincji Alberta. Masę tego dinozaura pancernego szacuje się na ponad 1300 kilogramów, a długość na ponad 5 metrów. |
| − | + | ||
== Budowa == | == Budowa == | ||
''Borealopelta'' osiągała długość około 5,5 metra i masę co najmniej 1300 kg. Tak jak inne ankylozaury, było to zwierzę mocno opancerzone. Z jego szyi i barków wyrastały duże, skierowane ku tyłowi kolce, a resztę tułowia pokrywały płaskie płytki kostne (osteodermy). Również na grzbietowej stronie czaszki znajdowały się duże, płaskie łuski. W okolicy czołowo-ciemieniowej znajdowała się jedna, duża, sześciokątna łuska, natomiast w okolicy czołowo-nosowej – ponad 20 niewielkich łusek. Nozdrza zewnętrzne nie były widoczne od strony grzbietowej. | ''Borealopelta'' osiągała długość około 5,5 metra i masę co najmniej 1300 kg. Tak jak inne ankylozaury, było to zwierzę mocno opancerzone. Z jego szyi i barków wyrastały duże, skierowane ku tyłowi kolce, a resztę tułowia pokrywały płaskie płytki kostne (osteodermy). Również na grzbietowej stronie czaszki znajdowały się duże, płaskie łuski. W okolicy czołowo-ciemieniowej znajdowała się jedna, duża, sześciokątna łuska, natomiast w okolicy czołowo-nosowej – ponad 20 niewielkich łusek. Nozdrza zewnętrzne nie były widoczne od strony grzbietowej. | ||
| Linia 62: | Linia 42: | ||
== Historia odkryć == | == Historia odkryć == | ||
| − | Na [[holotyp]] i jedyny znany okaz borealopelty, skatalogowany pod numerem TMP (Royal Tyrrell Museum of Paleontology) 2011.033.0001, składają się: głowa, szyja, większość tułowia i k. krzyżowej, kompletna prawa i częściowa lewa kończyna przednia i "dłoń", niekompletne stopy. Osobnik ma bardzo dobrze zachowany pancerz z osteodermami ''in situ'' (patrz: zdjęcia obok i poniżej) i odciskami skóry, a jego szkielet został zachowany w kilku osobnych blokach skalnych. Odkryto go w 2011 roku w datowanych na | + | Na [[holotyp]] i jedyny znany okaz borealopelty, skatalogowany pod numerem TMP (Royal Tyrrell Museum of Paleontology) 2011.033.0001, składają się: głowa, szyja, większość tułowia i k. krzyżowej, kompletna prawa i częściowa lewa kończyna przednia i "dłoń", niekompletne stopy. Osobnik ma bardzo dobrze zachowany pancerz z osteodermami ''in situ'' (patrz: zdjęcia obok i poniżej) i odciskami skóry, a jego szkielet został zachowany w kilku osobnych blokach skalnych. Odkryto go w 2011 roku w datowanych na [[alb]] osadach ogniwa Wabiskaw formacji [[Clearwater]] w pobliżu Fort McMurray w kanadyjskiej prowincji Alberta. Wcześniej z tych osadów wydobywano szczątki gadów morskich – plezjozaurów i ichtiozaurów, ale nie dinozaurów. Podobnie jak wiele innych szkieletów ankylozaurów, holotyp borealopelty zachował się "do góry nogami". |
=== Etymologia === | === Etymologia === | ||
| Linia 78: | Linia 58: | ||
Zachowane barwniki (melanina) sugerują występowanie u borealopelty ubarwienia maskującego – przeciwcienia – białawego po brzusznej stronie zwierzęcia, a czerwono-brązowego na grzbiecie. Obecność kamuflażu sugeruje występowanie drapieżników mogących zagrażać borealopelcie. Współczesne zwierzęta o zbliżonych rozmiarach (ponad 1,3 tony masy ciała) nie mają ubarwienia maskującego, ponieważ nie są (lub są tylko sporadycznie) narażone na ataki drapieżników. Kamuflaż oparty na przeciwcieniu najlepiej sprawdzałby się w otoczeniu o świetle rozproszonym, takim jak las, jednak współcześnie w bardziej otwartych siedliskach, np. sawannach, także występują zwierzęta cechujące się podobnym ubarwieniem maskującym. | Zachowane barwniki (melanina) sugerują występowanie u borealopelty ubarwienia maskującego – przeciwcienia – białawego po brzusznej stronie zwierzęcia, a czerwono-brązowego na grzbiecie. Obecność kamuflażu sugeruje występowanie drapieżników mogących zagrażać borealopelcie. Współczesne zwierzęta o zbliżonych rozmiarach (ponad 1,3 tony masy ciała) nie mają ubarwienia maskującego, ponieważ nie są (lub są tylko sporadycznie) narażone na ataki drapieżników. Kamuflaż oparty na przeciwcieniu najlepiej sprawdzałby się w otoczeniu o świetle rozproszonym, takim jak las, jednak współcześnie w bardziej otwartych siedliskach, np. sawannach, także występują zwierzęta cechujące się podobnym ubarwieniem maskującym. | ||
| − | W miejscu żołądka stwierdzono szczątki roślinne, zdominowane przez tkankę liściową. Znaleziono też ślady łodyg, drewna i węgla drzewnego. Ten ostatni pochodzi zapewne ze świeżo spalonego lasu iglastego. Spośród liści najliczniejsze były paprocie cienkozarodnikowe (''leptosporangiate'') z domieszką sagowców i listowia drzew iglastych. Świadczy to o dość selektywnym sposobie żerowania (Brown i in., 2020). | + | W miejscu żołądka stwierdzono szczątki roślinne, zdominowane przez tkankę liściową. Znaleziono też ślady łodyg, drewna i węgla drzewnego. Ten ostatni pochodzi zapewne ze świeżo spalonego lasu iglastego. Spośród liści najliczniejsze były paprocie cienkozarodnikowe (''leptosporangiate'') z domieszką sagowców i listowia drzew iglastych. Świadczy to o dość selektywnym sposobie żerowania (Brown i in., 2020). Wybiórczość diety potwierdzili również Kalyniuk i in. (2022). Ich zdaniem preferencja dla paproci mogła wynikać z ich smakowitości, gdyż miały one bardziej miękkie tkanki liści niż cykadofity czy drzewa iglaste. |
| + | |||
| + | ==Paleośrodowisko== | ||
| + | Kalyniuk i in. (2022) zbadali roślinność z formacji Gates, która była bliska i współczesna dla borealopelty. Pobrali oni 5 prób z kopalni węgla Grande Cache w Albercie. W tym miejscu dominowały drzewa iglaste stanowiły 44-70% całej flory, natomiast paprocie 14%. Osady z tej formacji sugerują występowanie środowisk lądowych leżących w pobliżu wybrzeży. | ||
== Spis gatunków == | == Spis gatunków == | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Borealopelta''}} | |
| {{Kpt|Brown, Henderson, Vinther, Fletcher, Sistiaga, Herrera}} i {{Kpt|Summons}}, [[2017]] | | {{Kpt|Brown, Henderson, Vinther, Fletcher, Sistiaga, Herrera}} i {{Kpt|Summons}}, [[2017]] | ||
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''B. markmitchelli''}} | |
| {{Kpt|Brown, Henderson, Vinther, Fletcher, Sistiaga, Herrera}} i {{Kpt|Summons}}, 2017 | | {{Kpt|Brown, Henderson, Vinther, Fletcher, Sistiaga, Herrera}} i {{Kpt|Summons}}, 2017 | ||
|} | |} | ||
== Bibliografia == | == Bibliografia == | ||
| − | <small>Brown C.M. 2017. An exceptionally preserved armored dinosaur reveals the morphology and allometry of osteodersm and their horny epidermal coverings. PeerJ 5: e4066. [[doi:10.7717/peerj.4066]]. | + | <small>Brown C.M. 2017. "An exceptionally preserved armored dinosaur reveals the morphology and allometry of osteodersm and their horny epidermal coverings". PeerJ 5: e4066. [[doi:10.7717/peerj.4066]]. |
Brown, C.M., Greenwood, D.R., Kalyniuk, J.E., Braman, D.R., Henderson, D.M., Greenwood, C.L. & Basinger, J.F, 2020. "Dietary palaeoecology of an Early Cretaceous armoured dinosaur (Ornithischia; Nodosauridae) based on floral analysis of stomach contents." Royal Society Open Science 7(6): 200305 [[doi: http://dx.doi.org/10.1098/rsos.200305]]. | Brown, C.M., Greenwood, D.R., Kalyniuk, J.E., Braman, D.R., Henderson, D.M., Greenwood, C.L. & Basinger, J.F, 2020. "Dietary palaeoecology of an Early Cretaceous armoured dinosaur (Ornithischia; Nodosauridae) based on floral analysis of stomach contents." Royal Society Open Science 7(6): 200305 [[doi: http://dx.doi.org/10.1098/rsos.200305]]. | ||
| − | Brown C.M., Henderson D.M., Vinther J., Fletcher I., Sistiaga A., Herrera J., Summons R.E. 2017. An exceptionally preserved three-dimensional armored dinosaur reveals insights into coloration and Cretaceous predator-prey dynamics. Current Biology 27: 2514-2521. [[doi:10.1016/j.cub.2017.06.071]]. | + | Brown C.M., Henderson D.M., Vinther J., Fletcher I., Sistiaga A., Herrera J., Summons R.E. 2017. "An exceptionally preserved three-dimensional armored dinosaur reveals insights into coloration and Cretaceous predator-prey dynamics". Current Biology 27: 2514-2521. [[doi:10.1016/j.cub.2017.06.071]]. |
| + | |||
| + | Kalyniuk, J. E., West, C. K., Greenwood, D. R., Basinger, J. F., & Brown, C. M. .2022. "The Albian vegetation of central Alberta as a food source for the nodosaurid ''Borealopelta markmitchelli''". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 111356. [[doi:10.1016/j.palaeo.2022.111356]] | ||
| − | Mallon J.C., Henderson D.M., McDonough C.M., Loughry W.J. 2018. A "bloat-and-float" taphonomic model best explains the upside-down preservation of ankylosaurs. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. [[doi:10.1016/j.palaeo.2018.02.010]]. | + | Mallon J.C., Henderson D.M., McDonough C.M., Loughry W.J. 2018. "A "bloat-and-float" taphonomic model best explains the upside-down preservation of ankylosaurs". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. [[doi:10.1016/j.palaeo.2018.02.010]]. |
| − | Negro J.J., Finlayson C., Galván I. 2018. Melanins in fossil animals: is it possible to infer life history traits from the coloration of extinct species? International Journal of Molecular Sciences 19: 230. [[doi:10.3390/ijms19020230]]. | + | Negro J.J., Finlayson C., Galván I. 2018. "Melanins in fossil animals: is it possible to infer life history traits from the coloration of extinct species?" International Journal of Molecular Sciences 19: 230. [[doi:10.3390/ijms19020230]]. |
| − | Watson T. 2017. Dinosaurs' spiky armour may have been status symbol. Nature news. [[doi:10.1038/nature.2017.22511]]. | + | Watson T. 2017. "Dinosaurs' spiky armour may have been status symbol". Nature news. [[doi:10.1038/nature.2017.22511]]. |
</small> | </small> | ||
| Linia 111: | Linia 96: | ||
[[Kategoria:Mezozoik]] | [[Kategoria:Mezozoik]] | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
| − | [[Kategoria: | + | [[Kategoria:Alb]] |
Wersja z 16:40, 12 sty 2023
| Autor: | Tomasz Skawiński, Marcin Szermański, Kamil Kamiński, Paweł Konarzewski |
| Borealopelta (borealopelta) | |
|---|---|
| Długość | 5,5 m |
| Masa | ok. 1,3 t |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Kanada - Alberta |
| Czas |
ok. 112-110 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Holotyp B. markmitchelli. Źródło: [1] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Spis treści
Wstęp
Borealopelta to rodzaj ankylozaura zaliczany do grupy Nodosauridae. Występował na obszarach dzisiejszej Kanady pod koniec wczesnej kredy (alb). Jego skamieniałości odnaleziono na terenie prowincji Alberta. Masę tego dinozaura pancernego szacuje się na ponad 1300 kilogramów, a długość na ponad 5 metrów.
Budowa
Borealopelta osiągała długość około 5,5 metra i masę co najmniej 1300 kg. Tak jak inne ankylozaury, było to zwierzę mocno opancerzone. Z jego szyi i barków wyrastały duże, skierowane ku tyłowi kolce, a resztę tułowia pokrywały płaskie płytki kostne (osteodermy). Również na grzbietowej stronie czaszki znajdowały się duże, płaskie łuski. W okolicy czołowo-ciemieniowej znajdowała się jedna, duża, sześciokątna łuska, natomiast w okolicy czołowo-nosowej – ponad 20 niewielkich łusek. Nozdrza zewnętrzne nie były widoczne od strony grzbietowej.
Osteodermy na szyi zwierzęcia zwiększały swoją długość i szerokość w stronę doogonową, aż do przejścia na okolicę piersiową, gdzie stawały się znacznie mniejsze. Następnie osteodermy ponownie zwiększały rozmiary (stosunkowo nieznacznie) w okolicy krzyżowej. Szerokość osteoderm wykazuje allometrię ujemną w stosunku do ich długości (tzn. wraz ze wzrostem długości płytki stają się stosunkowo coraz węższe), natomiast ich wysokość i długość wyrastającego z nich kolca wykazują allometrię dodatnią. Osteodermy z okolic szyjnej i barkowej cechują się największą zmiennością u okazu typowego.
Historia odkryć
Na holotyp i jedyny znany okaz borealopelty, skatalogowany pod numerem TMP (Royal Tyrrell Museum of Paleontology) 2011.033.0001, składają się: głowa, szyja, większość tułowia i k. krzyżowej, kompletna prawa i częściowa lewa kończyna przednia i "dłoń", niekompletne stopy. Osobnik ma bardzo dobrze zachowany pancerz z osteodermami in situ (patrz: zdjęcia obok i poniżej) i odciskami skóry, a jego szkielet został zachowany w kilku osobnych blokach skalnych. Odkryto go w 2011 roku w datowanych na alb osadach ogniwa Wabiskaw formacji Clearwater w pobliżu Fort McMurray w kanadyjskiej prowincji Alberta. Wcześniej z tych osadów wydobywano szczątki gadów morskich – plezjozaurów i ichtiozaurów, ale nie dinozaurów. Podobnie jak wiele innych szkieletów ankylozaurów, holotyp borealopelty zachował się "do góry nogami".
Etymologia
Na nazwę rodzajową Borelopelta składają się dwa słowa: borealis (łac. borealny, północny) oraz pelta (gr. tarcza). Nazwa odnosi się do mocnego pancerza tego zwierzęcia oraz lokalizacji jego skamieniałości na północy kontynentu amerykańskiego – kanadyjskiej prowincji Alberta, słynnej ze szczątków wielu dinozaurów.
Epitet gatunkowy markmitchelli honoruje Marka Mitchella, który poświęcił ponad 7000 roboczogodzin na preparację holotypu tego ankylozaura.
Systematyka
Borealopelta należy do nodozaurów – jednej z głównych grup ankylozaurów, dinozaurów pancernych. Według Browna i in. (2017) jej najbliższymi krewnymi są również żyjące w apcie Pawpawsaurus i Europelta.
Paleobiologia
Powszechnie uważa się, że dobrze wykształcony pancerz zbudowany z osteoderm służył ankylozaurom przede wszystkim do celów obronnych. Niewykluczone jednak, że posiadał on również inne funkcje, takie jak termoregulacja (podobnie jak w przypadku współczesnych krokodyli) lub funkcje pokazowe. Osteodermy, szczególnie te o największych rozmiarach, jak kolce przyłopatkowe u borealopelty, mogły znaleźć się również pod działaniem doboru płciowego i służyć przyciąganiu partnera lub odstraszaniu potencjalnych rywali.
Zachowane barwniki (melanina) sugerują występowanie u borealopelty ubarwienia maskującego – przeciwcienia – białawego po brzusznej stronie zwierzęcia, a czerwono-brązowego na grzbiecie. Obecność kamuflażu sugeruje występowanie drapieżników mogących zagrażać borealopelcie. Współczesne zwierzęta o zbliżonych rozmiarach (ponad 1,3 tony masy ciała) nie mają ubarwienia maskującego, ponieważ nie są (lub są tylko sporadycznie) narażone na ataki drapieżników. Kamuflaż oparty na przeciwcieniu najlepiej sprawdzałby się w otoczeniu o świetle rozproszonym, takim jak las, jednak współcześnie w bardziej otwartych siedliskach, np. sawannach, także występują zwierzęta cechujące się podobnym ubarwieniem maskującym.
W miejscu żołądka stwierdzono szczątki roślinne, zdominowane przez tkankę liściową. Znaleziono też ślady łodyg, drewna i węgla drzewnego. Ten ostatni pochodzi zapewne ze świeżo spalonego lasu iglastego. Spośród liści najliczniejsze były paprocie cienkozarodnikowe (leptosporangiate) z domieszką sagowców i listowia drzew iglastych. Świadczy to o dość selektywnym sposobie żerowania (Brown i in., 2020). Wybiórczość diety potwierdzili również Kalyniuk i in. (2022). Ich zdaniem preferencja dla paproci mogła wynikać z ich smakowitości, gdyż miały one bardziej miękkie tkanki liści niż cykadofity czy drzewa iglaste.
Paleośrodowisko
Kalyniuk i in. (2022) zbadali roślinność z formacji Gates, która była bliska i współczesna dla borealopelty. Pobrali oni 5 prób z kopalni węgla Grande Cache w Albercie. W tym miejscu dominowały drzewa iglaste stanowiły 44-70% całej flory, natomiast paprocie 14%. Osady z tej formacji sugerują występowanie środowisk lądowych leżących w pobliżu wybrzeży.
Spis gatunków
| Borealopelta | Brown, Henderson, Vinther, Fletcher, Sistiaga, Herrera i Summons, 2017 |
| B. markmitchelli | Brown, Henderson, Vinther, Fletcher, Sistiaga, Herrera i Summons, 2017 |
Bibliografia
Brown C.M. 2017. "An exceptionally preserved armored dinosaur reveals the morphology and allometry of osteodersm and their horny epidermal coverings". PeerJ 5: e4066. doi:10.7717/peerj.4066.
Brown, C.M., Greenwood, D.R., Kalyniuk, J.E., Braman, D.R., Henderson, D.M., Greenwood, C.L. & Basinger, J.F, 2020. "Dietary palaeoecology of an Early Cretaceous armoured dinosaur (Ornithischia; Nodosauridae) based on floral analysis of stomach contents." Royal Society Open Science 7(6): 200305 doi: http://dx.doi.org/10.1098/rsos.200305.
Brown C.M., Henderson D.M., Vinther J., Fletcher I., Sistiaga A., Herrera J., Summons R.E. 2017. "An exceptionally preserved three-dimensional armored dinosaur reveals insights into coloration and Cretaceous predator-prey dynamics". Current Biology 27: 2514-2521. doi:10.1016/j.cub.2017.06.071.
Kalyniuk, J. E., West, C. K., Greenwood, D. R., Basinger, J. F., & Brown, C. M. .2022. "The Albian vegetation of central Alberta as a food source for the nodosaurid Borealopelta markmitchelli". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 111356. doi:10.1016/j.palaeo.2022.111356
Mallon J.C., Henderson D.M., McDonough C.M., Loughry W.J. 2018. "A "bloat-and-float" taphonomic model best explains the upside-down preservation of ankylosaurs". Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology. doi:10.1016/j.palaeo.2018.02.010.
Negro J.J., Finlayson C., Galván I. 2018. "Melanins in fossil animals: is it possible to infer life history traits from the coloration of extinct species?" International Journal of Molecular Sciences 19: 230. doi:10.3390/ijms19020230.
Watson T. 2017. "Dinosaurs' spiky armour may have been status symbol". Nature news. doi:10.1038/nature.2017.22511.
![[1]](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/b/be/Nodosaur.jpg){kind=link}