Denversaurus

Autor:

Kamil Kamiński, Maciej Ziegler

---

Denversaurus (denverzaur)
Długość	ok. 6 m
Masa	2-3 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA: Dakota Południowa, Montana?, Wyoming? (formacje Hell Creek i ?Lance)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 68-67 Ma późna kreda (późny mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Ankylosauria Nodosauridae Nodosaurinae Panoplosaurini
Zrekonstruowana czaszka/odlew (BHI 6225?/127327?) i osteodermy denwerzaura. Autor zdjęcia: Ghedo [3].

Wstęp

Denversaurus to rodzaj roślinożernego dinozaura z grupy Ankylosauria, żyjącego w późnej kredzie na obszarach Stanów Zjednoczonych. Jest to jeden z najpóźniejszych znanych nodozaurydów. Często jest on uważany za synonim rodzaju Edmontonia, jednak ostatnie badania wskazują, że jest to najprawdopodobniej odrębny takson.

Etymologia

Nazwa Denversaurus pochodzi od miasta Denver oraz greckiego sauros („gad”, „jaszczur”). Epitet gatunkowy honoruje Fundację Rodziny Schlessmanów (The Schlessman Family Foundation), hojnie wspierającą pracę nad dinozaurami w Muzeum Historii Naturalnej we wspomnianym Denver.

Materiał kopalny

Holotyp (DMNH 468) to czaszka bez żuchwy. Zachowało się kilka zębów i część osteodermów. Pochodzi z Dakoty Południowej (hrabstwo Corson) (Carpenter i Breithaupp, 1986).

Materiał przypisany to okaz BHI 6225 (co najmniej dach czaszki i osteodermy). Burns (2015b) zaliczył go jako drugi okaz Denversaurus schlessmani i jako miejsce występowania gatunku podał również Montanę, zatem należy sądzić, że BHI 6225 pochodzi z tego stanu.

Carpenter i in. (2013) podali okaz BHI 127327 z osadów formacji Lance (hrabstwo Niobrara, Wyoming), który zawiera elementy kręgosłupa (co najmniej wyrostki kolczyste kręgów krzyżowych). Według BHI (online 2022) BHI 127327 zawiera co najmniej żuchwę i 100 osteodermów. Okaz identycznie wyglądający do zilustrowanego w BHI (online 2022) (zapewne odlew) znajduje się w Houston Museum of Natural Science (por. fot. obok i BHI, online 2022). BHI 127327 i BHI 6225 są podobne (por. Burns, 2015b, ryc. 4.9 i 4.10 oraz BHI, online 2022) i w żadnym źródle nie ma mowy o dwóch okazach z BHI (np. Stein, 2021), mogą zatem być tym samym a pochodzenie z różnych stanów jest pomyłką.

Istnieją też inne okazy mogące należeć do Denversaurus, głównie zęby i osteodermy (Carpenter i Breithaupp, 1986; Carpenter i Young, 2002; Stein, 2021).

Historia taksonu

Rekonstrukcja Denversaurus. Autor: RJ Palmer (arvalis). [1].

BHI 127327 w Houston Museum of Natural Science. Fot.: RABaker96. [2].

W 1986 r. Carpenter i Breithaupp opisali szczątki nodozaurydów z formacji Hell Creek i Lance, klasyfikując je jako Edmontonia sp.. Dwa lata później Robert Bakker przeniósł czaszkę pochodzącą z Dakoty Południowej do nowego rodzaju Denversaurus. W 1990 r. Carpenter podtrzymał swoje zdanie na temat klasyfikacji tych okazów w ramach rodzaju Edmontonia. Twierdził on, że różnice wskazane przez Bakkera oparte były na zgniecionym materiale i jego niezupełnie poprawnej rekonstrukcji czaszki w stanie sprzed uszkodzenia. Dlatego według Carpentera lepszym rozwiązaniem jest ich klasyfikacja jako Edmontonia sp. Według niepublikowanych badań Burnsa (2015a; 2015b) Denversaurus jest ważnym taksonem, bliższym Panoplosaurus niż edmontonii. Od tej drugiej różnił się proporcjami czaszki oraz budową osteodermów, pokrywających dach czaszki. Na odrębność tych taksonów wskazywałaby także różnica stratygraficzna, sięgająca co najmniej kilku milionów lat.

Spis gatunków

Denversaurus	Bakker, 1988	?=Edmontonia
D. schlessmani	Bakker, 1988
=Edmontonia schlessmani	(Bakker, 1988) Carpenter, DiCroce, Kinneer i Simon, 2013

Bibliografia

Bakker, R.T. (1988). "Review of the Late Cretaceous nodosauroid Dinosauria: Denversaurus schlessmani, a new armor-plated dinosaur from the Latest Cretaceous of South Dakota, the last survivor of the nodosaurians, with comments on Stegosaur-Nodosaur relationships" Hunteria 1(3):1-23.(1988).

BHI (online 2022) http://www.bhigr.com/store/product.php?productid=486&cat=113&page=1

Burns, ME (2015a). "Intraspecific Variation in Late Cretaceous Nodosaurids (Ankylosauria: Dinosauria)" Journal of Vertebrate Paleontology, Program and Abstracts, 2015, 99–100. [4].

Burns, ME (2015b). "Intraspecific Variation in the Armoured Dinosaurus (Dinosauria: Ankylosauria)" University of Alberta (dysertacja doktorska).

Carpenter, K. (1990). "Ankylosaur systematics: example using Panoplosaurus and Edmontonia (Ankylosauria: Nodosauridae)". W: Carpenter, K. & Currie, P.J. (red.) Dinosaur Systematics: Approaches and Perspectives, Cambridge University Press, Cambridge, 281-298.

Carpenter, K., & Breithaupt, B. (1986). "Latest Cretaceous occurrence of nodosaurid ankylosaurs (Dinosauria, Ornithischia) in western North America and the gradual extinction of the dinosaurs". Journal of Vertebrate Paleontology, 6(3), 251-257.

Carpenter, K. & Young, B. (2002) "Late Cretaceous dinosaurs from the Denver Basin, Colorado" [w:] Johnson, K.R., Raynolds, R.G. & Reynolds, M.L. (red.) "Paleontology and Stratigraphy of Laramide Strata in the Denver Basin, Pt. I." Rocky Mountain Geology, 37, 237-254. doi:10.2113/gsrocky.37.2.237

Carpenter, K., DiCroce, T., Kinneer, B. & Simon R (2013) "Pelvis of Gargoyleosaurus (Dinosauria: Ankylosauria) and the Origin and Evolution of the Ankylosaur Pelvis" PLoS ONE, 8(11), e79887. doi:10.1371/journal.pone.0079887

Stein, W.W. (2019) "TAKING COUNT: A Census of Dinosaur Fossils Recovered From the Hell Creek and Lance Formations (Maastrichtian)." The Journal of Paleontological Sciences, 8, JPS.C.2019.01a [5]

Stein, W.W. (2021) "The Paleontology, Geology and Taphonomy of the Tooth Draw Deposit; Hell Creek Formation (Maastrictian), Butte County, South Dakota." The Journal of Paleontological Sciences, 9, JPS.C.21.0001. [6]