Urbacodon: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m |
||
Linia 37: | Linia 37: | ||
[[Troodontinae]] | [[Troodontinae]] | ||
− | |grafika = | + | |grafika = Zanabazar_FunkMonk.jpg |
|podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa [[Zanabazar|zanabazara]]. Być może urbakodon wyglądał podobnie. Autor: Michael B.H. (Funkmonk). [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Zanabazar.jpg] | |podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa [[Zanabazar|zanabazara]]. Być może urbakodon wyglądał podobnie. Autor: Michael B.H. (Funkmonk). [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Zanabazar.jpg] | ||
|PorównanieGrupa = | |PorównanieGrupa = | ||
Linia 62: | Linia 62: | ||
==''U.? sp.''== | ==''U.? sp.''== | ||
W 2007 r. Averianov i Sues przypisali do rodzaju ''Urbacodon'' szczątki troodontydów z formacji [[Bissekty]] w Uzbekistanie, pochodzącej z środkowego- późnego [[turon]]u: 2 zęby (z czego jeden z kości przedszczękowej; CCMGE 2/11822 i CCMGE 71/12455), kość zębową (ZIN PO 4608), środkowy kręg szyjny (CCMGE 475/12457), częściową puszkę mózgową (CCMGE 466/12457) oraz prawdopodobne kręgi szyjne i kość śródstopia I. Wcześniej, szczątki te klasyfikowano m.in. jako nierozpoznane teropody, deinonychozaury, [[Ichthyornithes|ichtiornisy]], ssaki czy [[Ornithomimidae|ornitomimidy]]. | W 2007 r. Averianov i Sues przypisali do rodzaju ''Urbacodon'' szczątki troodontydów z formacji [[Bissekty]] w Uzbekistanie, pochodzącej z środkowego- późnego [[turon]]u: 2 zęby (z czego jeden z kości przedszczękowej; CCMGE 2/11822 i CCMGE 71/12455), kość zębową (ZIN PO 4608), środkowy kręg szyjny (CCMGE 475/12457), częściową puszkę mózgową (CCMGE 466/12457) oraz prawdopodobne kręgi szyjne i kość śródstopia I. Wcześniej, szczątki te klasyfikowano m.in. jako nierozpoznane teropody, deinonychozaury, [[Ichthyornithes|ichtiornisy]], ssaki czy [[Ornithomimidae|ornitomimidy]]. | ||
− | + | W 2016 r. ci dwaj paleontolodzy przypisali do niego kolejne kości: dwa niekompletne tylne kręgi grzbietowe (SPbGU VZ Din 7/2 i ZIN PH 893/16), niekompletni przedni kręg grzbietowy (ZIN PH 2339/16) tylny kręg ogonowy (USNM 538124), niekompletny tylny kręg ogonowy (ZIN PH 2340/16) paliczek drugiego palca kończyny tylnej II-2 (ZIN PH 99/16), ząb z przodu kości zębowej (ZIN PH 265/16), ząb z przodu kości zębowej lub szczękowej (ZIN PH 893/16), częściową k. szczękową (ZIN PH 2308/16), tylne części kości śródstopia III (ZIN PH 2341/16 i ZIN PH 2342/16) oraz paliczek pazura pierwszego palca kończyny przedniej (ZIN PH 2343/16). [[Mortimer]] (online) wątpi w przynależność większości tych szczątków do rodzaju ''Urbacodon'' (z wyjątkiem zębów). | |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
Linia 73: | Linia 73: | ||
|- | |- | ||
|{{Kpt|''U. norelli''}} | |{{Kpt|''U. norelli''}} | ||
− | |{{Kpt|Wang, Ding, Tan, Yang, Zhan}}i {{Tan}}, [[2024]] | + | |{{Kpt|Wang, Ding, Tan, Yang, Zhan}}i {{Kpt|Tan}}, [[2024]] |
|} | |} | ||
Wersja z 15:15, 19 lip 2024
Opis w trakcie rozbudowy
Autor: | Kamil Kamiński |
Korekta: | Michał Siedlecki |
Urbacodon (urbakodon) | |
---|---|
Długość | 1,45 m [1] |
Wysokość | 62 cm (w biodrach) [1] |
Masa | 11 kg [1] |
Dieta | wszystożerny/ mięsożerny |
Miejsce | U. itemirensis i U. sp Uzbekistan - Itemir i Wilajet nawojski (formacje Dzharakuduk i ?Bissekty) U. norelli |
Czas |
ok. 99-?90 Ma |
Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja przyżyciowa zanabazara. Być może urbakodon wyglądał podobnie. Autor: Michael B.H. (Funkmonk). [1] |
Wstęp
Urbacodon to niewielki teropod z rodziny troodontydów, który występował w na początku późnej kredy na terenach dzisiejszego Uzbekistanu oraz Chin.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Urbacodon jest kombinacją akronimu URBAC (od nazw pięciu państw [Uzbekistanu, Rosji, Wielkiej Brytanii, USA oraz Kanady], z których pochodzili członkowie międzynarodowej ekspedycji) oraz greckiego słowa odon, czyli „ząb”. Epitet gatunkowy gatunku typowego nawiązuje do lokalizacji holotypu, natomiast epitet gatunkowy chińskiego urbakodona upamiętnia amerykańskiego paleontologa Marka Norella w uznaniu jego zasług podczas prowadzenia ekspedycji paleontologicznych na pustynię Gobi we wczesnych latach dziewięćdziesiątych XX wieku.
Materiał kopalny
Holotyp U itemirensis (ZIN PH 944/16) to lewa kość zębowa oraz sześć zębów. Został znaleziony na stanowisku Itemir w osadach należących do formacji Dzharakuduk.
Okaz typowy U. norelli (LH PV38) to częściowa prawa kość zębowa z jedenastoma zębami wymiennymi w głębi kości oraz jednym zębem, który wypadł podczas zebrania okazu. Pochodzi on z późnokredowych osadów formacji Iren Dabasu (jego szczątki prawdopobnie pochodzą z turonu).
Budowa i systematyka
Urbacodon, podobnie jak m.in. Byronosaurus i Xixiasaurus miał zęby pozbawione piłkowanych krawędzi.. Od byronozaura różnił się jednak mniejszym otworem nerwowym na bocznym rowku kości zębowej oraz budową przednich zębów w kości zębowej. Od Xixiasaurus odróżnia go prążkowanie zębów dolnej szczęki (Lü i in., 2010). Kość zębowa urbakodona była dość prosta i zawierała trzydzieści dwa zęby. U holotypu mierzyła ona 79,2 mm. Przednie zęby żuchwy miały względnie proste korony, z zakrzywionym do tyłu wierzchołkiem, natomiast tylne były silnie zakrzywione. Między pierwszymi dwudziestoma czterema zębami a kolejnymi ośmioma znajdowała się diastema. Może to być cecha diagnostyczna urbakodona, bądź efekt zmienności osobniczej (Averianov i Sues, 2007).
Oba gatunki urbakodona były prawdopodobnie bardzo podobne do siebie, przy czym różniły się detalami budowy kości zębowej.
Początkowo, sądzono iż urbakodon jest stosunkowo bazalnym troodontydem blisko spokrewnionym z prawdopodobnie zbliżonymi do niego budową i rozmiarami Byronosaurus z Mongolii i Xixiasaurus z Chin (Averianov i Sues, 2007), choć wg Averianova i Suesa (2016) nie tworzą one kladu. W analizie filogenetycznej Wanga i współpracowników (2024) oba gatunki urbakodona należą do troodontynów i są blisko spokrewnione z zanabazarem.
U.? sp.
W 2007 r. Averianov i Sues przypisali do rodzaju Urbacodon szczątki troodontydów z formacji Bissekty w Uzbekistanie, pochodzącej z środkowego- późnego turonu: 2 zęby (z czego jeden z kości przedszczękowej; CCMGE 2/11822 i CCMGE 71/12455), kość zębową (ZIN PO 4608), środkowy kręg szyjny (CCMGE 475/12457), częściową puszkę mózgową (CCMGE 466/12457) oraz prawdopodobne kręgi szyjne i kość śródstopia I. Wcześniej, szczątki te klasyfikowano m.in. jako nierozpoznane teropody, deinonychozaury, ichtiornisy, ssaki czy ornitomimidy. W 2016 r. ci dwaj paleontolodzy przypisali do niego kolejne kości: dwa niekompletne tylne kręgi grzbietowe (SPbGU VZ Din 7/2 i ZIN PH 893/16), niekompletni przedni kręg grzbietowy (ZIN PH 2339/16) tylny kręg ogonowy (USNM 538124), niekompletny tylny kręg ogonowy (ZIN PH 2340/16) paliczek drugiego palca kończyny tylnej II-2 (ZIN PH 99/16), ząb z przodu kości zębowej (ZIN PH 265/16), ząb z przodu kości zębowej lub szczękowej (ZIN PH 893/16), częściową k. szczękową (ZIN PH 2308/16), tylne części kości śródstopia III (ZIN PH 2341/16 i ZIN PH 2342/16) oraz paliczek pazura pierwszego palca kończyny przedniej (ZIN PH 2343/16). Mortimer (online) wątpi w przynależność większości tych szczątków do rodzaju Urbacodon (z wyjątkiem zębów).
Spis gatunków
Urbacodon | Averianov i Sues, 2007 |
U. itemirensis | Averianov i Sues, 2007 |
U. norelli | Wang, Ding, Tan, Yang, Zhani Tan, 2024 |
Bibliografia
Averianov, A.O., Sues, H.-D. (2007). "A new troodontid (Dinosauria: Theropoda) from the Cenomanian of Uzbekistan, with a review of troodontid records from the territories of the former Soviet Union". Journal of Vertebrate Paleontology. 27 (1): 87–98. [[doi:10.1671/0272-4634(2007)27[87:ANTDTF]2.0.CO;2]].
Averianov, A.O., Sues, H.-D. (2016) "Troodontidae (Dinosauria: Theropoda) from the Upper Cretaceous of Uzbekistan". Cretaceous Research. 59, 98-110.
Holtz, T. (2012) Dinosaurs (suplement) [2]
Lü, J.C, Xu, L., Liu, Y.Q, Zhang, X.L., Jia, S.H, Ji, Q. (2010). "A new troodontid (Theropoda: Troodontidae) from the Late Cretaceous of central China, and the radiation of Asian troodontids.". Acta Palaeontologica Polonica. 55 (3): 381–388. doi:10.4202/app.2009.0047.
Wang, S., Ding, N., Tan, Q., Yang, R., Zhang, Q., Tan, L. (2024). "A new Urbacodon (Theropoda, Troodontidae) from the Upper Cretaceous Iren Dabasu Formation, China: Implications for troodontid phylogeny and tooth biology". Cladistics. [3]
Mortimer, M. (online, 2024) [4]