Albinykus

Autor:	Tomasz Skawiński
Korekta:	Maciej Ziegler, Michał Siedlecki

---

Albinykus (albinyk)
Długość	60 cm
Wysokość	23 cm (w biodrach)
Masa	355 g
Dieta	?wszystkożerny
Miejsce	Mongolia - Ajmak wschodniogobijski (formacja Javkhlant)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 85,8-84,9 Ma późna kreda (środkowy santon)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Maniraptoriformes Maniraptora Alvarezsauroidea Alvarezsauridae Parvicursorinae ?Ceratonykini
Rekonstrukcja przyżyciowa. Autor: Levi Martinez-Reza. [1]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Elokalizacja typowa formacji Javkhlant.\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"lokalizacja typowa formacji Javkhlant.\n","link":"","lat":44.39999999999999857891452847979962825775146484375,"lon":109.400000000000005684341886080801486968994140625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Albinykus to rodzaj teropoda z grupy Alvarezsauridae żyjącego w późnej kredzie na terenach Azji. Ważąc prawdopodobnie poniżej 1 kg był jednym z najmniejszych nieptasich dinozaurów. Jest jednym z najstarszych znanych azjatyckich alwarezzaurydów.

Materiał kopalny i lokalizacja typowa

Albinykus został opisany w 2011 roku przez Sterlinga Nesbitta i współpracowników w oparciu o połączone stawowo kości kończyn tylnych (IGM 100/3004) obejmujące fragmenty prawej kości biodrowej, niekompletne: kość kulszową, prawą udową, proksymalne części kości strzałkowych, niemal kompletne piszczele oraz kompletne stopy. Skamieniałości te wydobyto w 2004 roku z piaskowca w formacji Javkhlant na wschodzie pustyni Gobi w Mongolii. Oprócz szczątków Albinykus wydobyto z niego również skorupki jaj dinozaurów oraz pozostałości juwenilnego Yamaceratops. Formacja Javkhlant obejmuje najprawdopodobniej osady pochodzące z santonu.

Budowa i biologia

Albinykus osiągał niewielkie rozmiary – kość udowa holotypu mierzy około 6,5 cm długości, na podstawie której Nesbitt i współpracownicy oszacowali masę dinozaura na 700–1000 g, co czyniłoby z albinyka jednego z najmniejszych nieptasich dinozaurów. Z kolei Xu i współautorzy (2011) ocenili masę przedstawicieli pokrewnego rodzaju Linhenykus – o kości udowej mierzącej około 7 cm – na jedynie 450 g. Molina-Pérez i Larramendi (2019) oszacowali wymiary omawianego taksonu na znacznie niższe niż powyżej wymienieni badacze (patrz wymiary w tabelce), Mikrostruktura kości albinyka jest bardzo podobna do obecnej u innego alwarezzauryda - Shuvuuia – analizy histologiczne sugerują, że Shuvuuia kończyła wzrost w wieku około trzech lat. Na podstawie pierścieni przyrostowych w kości udowej oraz podobieństw do Shuvuuia Nesbitt i in. zasugerowali, że prawdopodobnie również Albinykus osiągał maksymalne rozmiary nie później niż po trzech latach, prawdopodobnie gdy miał dwa lata. Holotyp odnaleziono z nogami podkurczonymi pod tułów, co jest pozycją spoczynkową typową dla ptaków. Odnaleziono skamieniałości troodontydów Mei i Sinornithoides oraz owiraptorozaura Khaan w takiej pozycji; holotyp Albinykus jest pierwszym dowodem na jej występowanie również u Alvarezsauridae. Cechą odróżniającą albinyka od innych nieptasich teropodów jest całkowite zrośnięcie proksymalnych kości stępu ze sobą oraz z piszczelami bez widocznych szwów. Obecne u niego było również bardzo silnie wykształcone arctometatarsus.

Systematyka

Według analizy filogenetycznej przeprowadzonej przez Nesbitta i współpracowników Albinykus jest taksonem siostrzanym dla Shuvuuia z formacji Djadokchta. Wg Agnolina i in. (2012) jest przedstawicielem Ceratonykini. Najnowsze analizy filogenetyczne zazwyczaj umieszczają albinyka jako przedstawiciela Parvicursorinae incertae sedis (np: Fowler i in., 2020; Averianov i Sues, 2022), takson siostrzany sisjanyka (np: Lee i in., 2019) , ondogurwela (Averianov i Lopatin, 2022) lub obu tych rodzajów (Kubo i in., 2023).

Etymologia

Nazwa Albinykus pochodzi od słowa albin, używanego przez mongolskich szamanów do określenia „wędrujących świateł” – zjawisk świetlnych występujących na pustyni Gobi – oraz greckiego słowa onyx („pazur”). Nazwa gatunkowa gatunku typowego, baatar, w języku mongolskim oznacza „bohater”.

Spis gatunków

Albinykus	Nesbitt, Clarke, Turner i Norell, 2011
A. baatar	Nesbitt, Clarke, Turner i Norell, 2011

Bibliografia

Agnolin, F.L., Powell, J.E., Novas, F.E., Kundrát, M. (2012). "New alvarezsaurid (Dinosauria, Theropoda) from uppermost Cretaceous of north-western Patagonia with associated eggs". Cretaceous Research, [2]

Averianov, A.O., Lopatin, A.V. (2022). "A new alvarezsaurid theropod dinosaur from the Upper Cretaceous of Gobi Desert, Mongolia". Cretaceous Research. 134. [3]

Averianov, A.O., Sues, H.-D. (2022). "New material and diagnosis of a new taxon of alvarezsaurid (Dinosauria, Theropoda) from the Upper Cretaceous Bissekty Formation of Uzbekistan". Journal of Vertebrate Paleontology. 41 (5): e2036174. doi:10.1080/02724634.2021.2036174.

Fowler, D.W., Wilson, J.P., Freedman Fowler, E.A., Noto, C.R., Anduza, D. & Horner, J.R. (2020). "Trierarchuncus prairiensis gen. et sp. nov., the last alvarezsaurid: Hell Creek Formation (uppermost Maastrichtian), Montana". Cretaceous Research. 116: Article 104560. [4]

Kubo, K., Kobayashi, Y., Chinzorig, T. & Tsogtbaatar, K. (2023) "A new alvarezsaurid dinosaur (Theropoda, Alvarezsauria) from the Upper Cretaceous Baruungoyot Formation of Mongolia provides insights for bird-like sleeping behavior in non-avian dinosaurs". PLoS ONE 18(11): e0293801. [5]

Lee, S., Park, J.-Y., Lee, Y.-N., Kim, S.-H., Lu, J., Barsbold, R., & Tsogtbaatar, K. (2019). “A new alvarezsaurid dinosaur from the Nemegt Formation of Mongolia" Scientific Reports, 9: 15493. [6]

Nesbitt, S.J., Clarke, J.A., Hamilton, A.H., Norell, M.A. (2011). "A small alvarezsaurid from the eastern Gobi Desert offers insight into evolutionary patterns in the Alvarezsauroidea". Journal of Vertebrate Paleontology 31 (1): 144–153. doi:10.1080/02724634.2011.540053.

Xu, X., Pittman, M., Choiniere, J.N., Hone, D., Upchurch, P., Tan, Q., Xiao, D., Tan, L., Han, F. (2011). "A monodactyl nonavian dinosaur and the complex evolution of the alvarezsauroid hand". Proceedings of the National Academy of Sciences 108 (6): 2338–2342. [7]