Terminy anatomiczne

Wersja nieukończona. Przeredaguję niebawem. --Dino 23:48, 21 gru 2011 (CET)

Budowa czaszki

Schemat budowy czaszki na podstawie ichtiostegi (skan z "Paleozoologii" F. Biedy).

angulare - kość kątowa
articulare - kość stawowa
coronoideum - kość wieńcowa
dentale - kość zębowa
frontale - kość czołowa
jugale - kość jarzmowa
lacrimale - kość łzowa
maxilla - kość szczękowa
nasale - kość nosowa
occipitale - kość potyliczna
operculare - kość pokrywowa
orbitale - kość oczodołowa
otica - kości uszne
palatinum - kość podniebienia
parietale - kość ciemieniowa
pterygodium - kość skrzydłowa
quadratum - kość kwadratowa
sphenoideum - kość klinowa
spleniale - kość płatowa
squamosum - kość łuskowa
temporale - kość skroniowa
tympanicum - kość bębenkowa
vomer - kość lemieszowa

Ogólne

skeleton - szkielet
cranium - czaszka
mandibula - żuchwa
collumna vertebralis - kręgosłup
thorax - klatka piersiowa
pelvis - miednica
manus/palma manus - dłoń/powierzchnia dłoniowa
ossa manus - kości ręki
pes - stopa
ossa pedis - kości stopy
pectoral girdle - pas barkowy

Szwy czaszkowe

sutura sphenofrontalis - szew skroniowo-czołowy
sutura coronalis - szew wieńcowy
sutura frontozygomatica - szew czołowojarzmowy
sutura sphenozygomatica - szew klinowo-jarzmowy
sutura zygomaticomaxillaris - szew jarzmowo-szczękowy
sutura intermaxillaris - szew międzyszczękowy
sutura lambdoidea - szew węglowy
sutura sagittalis - szew strzałkowy

Budowa klatki piersiowej

costae verae - żebra prawdziwe (I-VII)
costae spuriae - żebra rzekome (VIII-XII)
costae fluctuantes - żebra wolne (XI-XII)
cartilago costalis - chrzą…stka żebra
sternum - mostek
manubrium sterni - rękojeść mostka
corpus sterni - trzon mostka
processus xiphoideus - wyrostek mieczykowaty
gastralium - żebra brzuszne/gastralia

Budowa kręgosłupa

vertebrae cervicales - kręgi szyjne
vertebrae thoracicae - kręgi piersiowe
vertebrae lumbales - kręgi lędźwiowe
sacrum - kość krzyżowa
coccygis - kość guziczna/kręgi guziczne u ludzi
vertebrate cadual - kręgi ogonowe u zwierzę…t
chevron - szewron

Budowa kręgu

vertebrae centrum - trzon kręgu
vertebrae neural arch - łuk nerwowy kręgu
neural spine - wyrostek kolczysty (łuku nerwowego)
spinous process = neural spine
zygapophyses = articular process
articular process - wyrostek stawowy
transverse process - wyrostek poprzeczny
diapophysis - wyrostek poprzeczny górny
epipophysis - epipofyzja, epipofyza

Budowa kończyn dolnych/tylnych

femur - kość udowa
fibula - kość strzałkowa
tibia - kość piszczelowa
patella - rzepka

Budowa stopy

calcaneus - kość piętowa
trochlea tali - bloczek kości skokowej
talus - kość skokowa
cuboideum - kość sześcienna
naviculare - kość łódkowata
cuneiforme intermedium - kość klinowata pośrednia
cuneiforme mediale - kość klinowata przyśrodkowa
cuneiforme laterale - kość klinowata boczna
metatarsale - kość śródstopia (I-V)
phalanx proximalis - paliczek bliższy (I-V)
phalanx media - paliczek środkowy (I-IV)
phalanx distalis - paliczek dalszy (I-V)

Budowa kończyn górnych/przednich

scapula - łopatka
scapulocoracoid - k. łopatkowo-krucza
clavicula - obojczyk
ulna - kość łokciowa
humerus - kość ramienna
radius - kość promieniowa

Budowa dłoni

capitatum - kość główkowata
trapezium - kość czworoboczna większa
trapezoideum - kość czworoboczna mniejsza
scaphoideum - kość łódeczkowata
naviculare - kość łódkowata
triquetrum - kość trójgranista
lunatum - kość księżycowa
hamatum - kość haczykowata
pisiforme - kość grochowata
phalanx proximalis - paliczek bliższy
phalanx media - paliczek środkowy
phalanx distalis - paliczek dalszy/dystalny

Budowa miednicy

coxae - kość miednicza
ilium - kość biodrowa
ischii - kość kulszowa
pubis - kość łonowa
acetabulum - panewka stawowa
processus iliacus - wyrostek biodrowy
foramen obturatorium - otwór zasłonięty

Pozostałe

parasphenoid - k. przyklinowa
supraoccipital - k. nadpotyliczna
pterygoids - ko. skrzydłowe
prearticular - k. przedstawowa
surangular (suprangular) - k. kątowa górna
rostrum - k. rostralna (u ceratopsów) albo pysk
epijugal - k. nadjarzmowa
occipital condylum -> kłykieć potyliczny
condylus occipitalis = kłykieć potyliczny
atlas - dźwigacz
axis - obrotnik
synservical - zrośnięte kręgi szyjne
dorsal centra - trzony kregow grzbietowych
astragalus - k. skokowa (inaczej Talus bone)
coracoid (coracoideum) - k. krucza
tarsus/tarsal - stęp
carpus - nadgarstek/k. nadgarstka
metacarpals - k. śródręcza
center of ossification -> centrum skostnienia
preacetabular process - wyrostek przedpanewkowy
postacetabular process - wyrostek zapanewkowy
supratemporale fenestra - górne okno skroniowe,
paroccipitale process - wyrostek bocznopotyliczny kości zewnętrznopotylicznej (exoccipitale)
symphysis - spojenie

Osteologia

pars ossea - część kostna periosteum - okostna endosteum - śródkoście, błona wyścielająca jamę szpikową substantia corticalis - istota korowa - warstwa powiezchniowa zbudowana z blaszek podstawnych zewnętrznych substantia compacta - istota zbita. tkanka zbudowana z osteonów substantia spongiosa (trabecularis - istota gąbczasta (beleczkowa). Tkanka kostna o luźniejszej, beleczkowej budowie, w której puste, jamkowate przestrzenie wypełnia szpik pars cartilaginosa - część chrzęstna perichondrium - ochrzęstna. błona łącznotkankowa okrywająca chrząstkę. Wzrost chrząstki następuje częściowo właśnie od niej. os longum - kość długa os breve - k.krótka os planum - k. płaska os irregulare - k. nieregularna, o nieregularnym kształcie os pneumaticum - k. pneumatyczna, zawierająca komory wypełnione powietrzem epiphysis - nasada; koniec kości zawierający chrząstkę nasadową umożliwiającą, do pewnego czasu, wzrost kości na długość diaphysis - trzon kości metaphysis - przynasada. Warstwa miedzy nasadą i trzonem kości facies articularis - powierzchnia stawowa cavitas medullaris - jama szpikowa foramen nutricium - otwór odżywczy - wnika przez niego do kości naczynie odżywiające przede wszystkim szpik canalis nutricius - kanał odżywczy - jego początek stanowi otwór odżywczy.

syndesmosis - więzozrost sutura - szew (serrata/squamosa/plana - piłowaty, łuskowy, gładki) schindylesis - połączenie rozszczepione

synchondrosis - chrząstkozrost - połączenie kości za pośrednictwem chrząstki szklistej symphysis - spojenie - połączenie kości za pośrednictwem chrząstki włóknistej

ligamentum - więzadło tendon - ścięgno

Przedrostki i orientacja przestrzenna

supra- nad/górny
basi- pod/dolny
epi- nad
pre- przed
post- za
ecto- zewnętrzny
exo- boczny
inter- między
para- przy
opistho- - tylny

proximal - bliższy
distal - dalszy
posterior - tylne
anterior - przednie
ventral - brzuszny
dorsal - grzbietowy
medial - środkowy
lateral - boczny
apical - szczytowy
lingual - językowy
frontal - czołowy
labial - wargowy

primarium - pierwotny secundarium - wtórny

verticalis - pionowy horizontalis - poziomy medianus - pośrodkowy dexter - prawy sinister - lewy superior - górny inferior - dolny

cranialis czaszkowy/w kierunku cz. caudalis ogonowy/w kierunku o. rostralis - dziobasty apicalis - szczytowy basalis/basilaris - podstawny medius średni/środkowy transversus - poprzeczny longitudinalis - podłużny axialis - osiowy superficialis - powerzchniowy profundus - głęboki centralis - środkowy

Źródła

m.in: Feneis, H., 1986 Ilustrowany słownik międzynarodowego mianownictwa anatomicznego