Concavenator: Różnice pomiędzy wersjami
(grafiki) |
m (- Kwestia Becklespinax) |
||
| Linia 16: | Linia 16: | ||
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
| − | | 500-800 | + | | 500-800<ref>Masa orientacyjna na podstawie teropodów podobnej wielkości (5,7-5,8 m) - wymiary z różnych źródeł, podane w Therrien i Henderson, 2007</ref> kg |
| − | < | ||
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
| Linia 25: | Linia 24: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
| − | | | + | | 128-125 Ma |
<small>wczesna [[kreda]] (późny [[barrem]])</small> | <small>wczesna [[kreda]] (późny [[barrem]])</small> | ||
| Linia 58: | Linia 57: | ||
== Budowa == | == Budowa == | ||
| − | |||
[[Plik:Concavenator_skeletal_by_palaeozoologist.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletu. Autor: "palaeozoologist" (Zach A.) [http://palaeozoologist.deviantart.com/art/Concavenator-skeletal-181039578].]] | [[Plik:Concavenator_skeletal_by_palaeozoologist.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja szkieletu. Autor: "palaeozoologist" (Zach A.) [http://palaeozoologist.deviantart.com/art/Concavenator-skeletal-181039578].]] | ||
[[Plik:Concavenator_skamieniałość.jpg|300px|thumb|right|Holotyp. Źródło: [http://www.flickr.com/photos/uned/4992124849].]] | [[Plik:Concavenator_skamieniałość.jpg|300px|thumb|right|Holotyp. Źródło: [http://www.flickr.com/photos/uned/4992124849].]] | ||
| + | |||
| + | ''Concavenator'' ogólnym pokrojem przypominał inne karnozaury, miał jednak kilka unikalnych cech. Kości nosowe miały cztery wgłębienia, z czego trzy były ze sobą połączone. Brew zaoczodołowa była duża, gruba, zaokrąglona i obejmowała jedną trzecią wysokości oczodołu. Podobny grzebień miał ''[[Yutyrannus]]'', występujący w bardzo zbliżonym czasie na terenie obecnych Chin. Kręgi w okolicy pasa miednicznego miały mocno wydłużone neurapofyzje (wyrostki): te na 11. i 12. kręgu grzbietowym były pięć razy dłuższe niż trzony a te na 2. i 3. kręgu ogonowym były dość wysokie i zwrócone do przodu. Podobny garb miał ''[[Becklespinax]]'' i ''[[Ichthyovenator]]''. Nie jest pewne, do czego służył ten garb - być może opierała się na nim struktura przechowująca zapasy energii (zob. też opis ''[[Spinosaurus]]''). Kolejną unikalną cechą są kolcowate wyrostki na podstawach neurapofyzji dalszych kręgów ogonowych. Stopy były dość małe. Łuski na spodzie ogona były duże i czworokątne - na jeden kręg przypadały trzy. | ||
== Pra-pióra? == | == Pra-pióra? == | ||
| − | Na kości łokciowej zachowały się wzgórki - struktury służące do przyczepu lotek, wcześniej odnalezione jedynie u zaawansowanych maniraptorów, konkretnie [[klad]]u [[Paraves]] i prawdopodobnie też [[Oviraptorosauria]] (''[[Velociraptor]]'' - Turner i in., 2007; ''[[Rahonavis]]'' - Forster i in., 1998; prawdopodobnie ''[[Avimimus]]'' - Vickers-Rich i in., 2002). Ortega i współpracownicy uważają, że najprostszym wyjaśnieniem jest hipoteza, że były to sztywne włókna. Jest wszakże możliwe, że były to już pióra z promieniami, dotąd znane jedynie u owiraptorozaurów i parawiali - gdyż formują się one wcześniej niż mieszki piór, których odzwierciedleniem są wzgórki. Obecność pra-piór u ''Concavenator'' rozszerza zasięg występowania tych struktur o klad Carnosauria i powoduje, że jest to synapomorfia przynajmniej [[Avetheropoda]] | + | Na kości łokciowej zachowały się wzgórki - struktury służące do przyczepu lotek, wcześniej odnalezione jedynie u zaawansowanych maniraptorów, konkretnie [[klad]]u [[Paraves]] i prawdopodobnie też [[Oviraptorosauria]] (''[[Velociraptor]]'' - Turner i in., 2007; ''[[Rahonavis]]'' - Forster i in., 1998; prawdopodobnie ''[[Avimimus]]'' - Vickers-Rich i in., 2002). Ortega i współpracownicy uważają, że najprostszym wyjaśnieniem jest hipoteza, że były to sztywne włókna. Jest wszakże możliwe, że były to już pióra z promieniami, dotąd znane jedynie u owiraptorozaurów i parawiali - gdyż formują się one wcześniej niż mieszki piór, których odzwierciedleniem są wzgórki. Obecność pra-piór u ''Concavenator'' rozszerza zasięg występowania tych struktur o klad Carnosauria i powoduje, że jest to synapomorfia przynajmniej [[Avetheropoda]]; zob. też [[Tetanurae#Prapi.C3.B3ra_i_Avifilopluma|Tetanurae: Prapióra i Avifilopluma]] i opis ''[[Tianyulong]]''. |
Pojawiły się też głosy sceptyczne wobec postulowanego upierzenia konkawenatora: wypukłości są położone bardziej ku górze niż u maniraptorów, na co zwrócił uwagę Naish (online) i rozwinął Mortimer (online). Mieściły się one prawdopodobnie w miejscu styku dwóch mięśni, co stwierdzono, posiłkując się muskulaturą aligatora (Haro, online; zob. też Mortimer, online). Skłania to do przypuszczenia, że mogły być to guzki znajdowane czasem w takich miejscach u innych zwierząt (Naish, online). Przeciw takiej interpretacji można wysunąć argument, że guzki znajdują się właśnie na tej kości, na której należy się spodziewać miejsca przyczepu piór. Ponadto wyrastające z nich twory znajdują się w miejscu co prawda trochę innym niż w przypadku maniraptorów, ale wciąż możliwym anatomicznie, bo nie przebijałyby wtedy mięśni. | Pojawiły się też głosy sceptyczne wobec postulowanego upierzenia konkawenatora: wypukłości są położone bardziej ku górze niż u maniraptorów, na co zwrócił uwagę Naish (online) i rozwinął Mortimer (online). Mieściły się one prawdopodobnie w miejscu styku dwóch mięśni, co stwierdzono, posiłkując się muskulaturą aligatora (Haro, online; zob. też Mortimer, online). Skłania to do przypuszczenia, że mogły być to guzki znajdowane czasem w takich miejscach u innych zwierząt (Naish, online). Przeciw takiej interpretacji można wysunąć argument, że guzki znajdują się właśnie na tej kości, na której należy się spodziewać miejsca przyczepu piór. Ponadto wyrastające z nich twory znajdują się w miejscu co prawda trochę innym niż w przypadku maniraptorów, ale wciąż możliwym anatomicznie, bo nie przebijałyby wtedy mięśni. | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 101: | Linia 98: | ||
Haro, online: http://dml.cmnh.org/2010Sep/msg00071.html | Haro, online: http://dml.cmnh.org/2010Sep/msg00071.html | ||
| − | Mortimer, online: http://theropoddatabase.blogspot.com/2010/09/concavenator- | + | Mortimer, online: http://theropoddatabase.blogspot.com/2010/09/concavenator-feathers-becklespinax-and.html |
| + | |||
| + | Naish, online: http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2010/09/concavenator_incredible_allosauroid.php | ||
| + | |||
| + | <references/> | ||
| − | + | </small> | |
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
Wersja z 16:13, 26 paź 2014
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Marcin Szermański, Tomasz Skawiński |
| Concavenator (konkawenator) | |
|---|---|
| Długość: | ok. 6 m |
| Masa: | 500-800[1] kg |
| Miejsce występowania: | Hiszpania - Cuenca |
| Czas występowania | 128-125 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
Autorka: Edyta Felcyn | |
Wstęp
Concavenator to nieduży, wczesnokredowy karnozaur żyjący na terenie obecnej Hiszpanii. Jest pierwszym teropodem spoza kladu Coelurosauria (prócz kontrowersyjnego odcisku z wczesnej jury USA o numerze AC 1/7 - Gierliński, 1996), u którego stwierdzono obecność piór. Jako wczesny, dość bazalny i znany z najbardziej kompletnych szczątków przedstawiciel Carcharodontosauria ma duże znaczenia dla poznania ewolucji tej grupy dinozaurów.
Materiał kopalny
Holotyp (MCCM-LH 6666) to niemal kompletny (brak np. większości żuchwy i kilku kręgów ogonowych), artykułowany i wspaniale zachowany szkielet. Zachowały się ślady po tkankach miękkich: łusek w okolicy śródstopia i na ogonie (którego obrys odcisnął się w skale), odciski poduszeczek stopy i warstwy rogowej okrywającej pazury.
Etymologia
Nazwa Concavenator to połączenie łacińskich słów Conca (hiszpańska prowincja Cuenca) i venator (łowca). Epitet gatunkowy (corcovatus) odnosi się przypominającej garb struktury tworzonej przez wydłużenie dwóch kręgów przedkrzyżowych.
Budowa
Concavenator ogólnym pokrojem przypominał inne karnozaury, miał jednak kilka unikalnych cech. Kości nosowe miały cztery wgłębienia, z czego trzy były ze sobą połączone. Brew zaoczodołowa była duża, gruba, zaokrąglona i obejmowała jedną trzecią wysokości oczodołu. Podobny grzebień miał Yutyrannus, występujący w bardzo zbliżonym czasie na terenie obecnych Chin. Kręgi w okolicy pasa miednicznego miały mocno wydłużone neurapofyzje (wyrostki): te na 11. i 12. kręgu grzbietowym były pięć razy dłuższe niż trzony a te na 2. i 3. kręgu ogonowym były dość wysokie i zwrócone do przodu. Podobny garb miał Becklespinax i Ichthyovenator. Nie jest pewne, do czego służył ten garb - być może opierała się na nim struktura przechowująca zapasy energii (zob. też opis Spinosaurus). Kolejną unikalną cechą są kolcowate wyrostki na podstawach neurapofyzji dalszych kręgów ogonowych. Stopy były dość małe. Łuski na spodzie ogona były duże i czworokątne - na jeden kręg przypadały trzy.
Pra-pióra?
Na kości łokciowej zachowały się wzgórki - struktury służące do przyczepu lotek, wcześniej odnalezione jedynie u zaawansowanych maniraptorów, konkretnie kladu Paraves i prawdopodobnie też Oviraptorosauria (Velociraptor - Turner i in., 2007; Rahonavis - Forster i in., 1998; prawdopodobnie Avimimus - Vickers-Rich i in., 2002). Ortega i współpracownicy uważają, że najprostszym wyjaśnieniem jest hipoteza, że były to sztywne włókna. Jest wszakże możliwe, że były to już pióra z promieniami, dotąd znane jedynie u owiraptorozaurów i parawiali - gdyż formują się one wcześniej niż mieszki piór, których odzwierciedleniem są wzgórki. Obecność pra-piór u Concavenator rozszerza zasięg występowania tych struktur o klad Carnosauria i powoduje, że jest to synapomorfia przynajmniej Avetheropoda; zob. też Tetanurae: Prapióra i Avifilopluma i opis Tianyulong.
Pojawiły się też głosy sceptyczne wobec postulowanego upierzenia konkawenatora: wypukłości są położone bardziej ku górze niż u maniraptorów, na co zwrócił uwagę Naish (online) i rozwinął Mortimer (online). Mieściły się one prawdopodobnie w miejscu styku dwóch mięśni, co stwierdzono, posiłkując się muskulaturą aligatora (Haro, online; zob. też Mortimer, online). Skłania to do przypuszczenia, że mogły być to guzki znajdowane czasem w takich miejscach u innych zwierząt (Naish, online). Przeciw takiej interpretacji można wysunąć argument, że guzki znajdują się właśnie na tej kości, na której należy się spodziewać miejsca przyczepu piór. Ponadto wyrastające z nich twory znajdują się w miejscu co prawda trochę innym niż w przypadku maniraptorów, ale wciąż możliwym anatomicznie, bo nie przebijałyby wtedy mięśni.
Spis gatunków
| Concavenator | Ortega, Escaso i Sanz, 2010 |
|---|---|
| C. corcovatus | Ortega, Escaso i Sanz, 2010 |
Bibliografia
Allain, R., Xaisanavong, T., Richir, P. & Khentavong, B. (2012) "The first definitive Asian spinosaurid (Dinosauria: Theropoda) from the early cretaceous of Laos" Naturwissenschaften. doi: 10.1007/s00114-012-0911-7
Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927
Forster, C.A., Sampson, S.D., Chiappe, L.M. & Krause, D. W. (1998) "The theropod ancestry of birds: new evidence from the Late Cretaceous of Madagascar" Science, 279, 1915–1919.
Ortega, F., Escaso, F & Sanz, J.L. (2010) "A bizarre, humped Carcharodontosauria (Theropoda) from the Lower Cretaceous of Spain" Nature, 467, 203-206.
Therrien, F. & Henderson, D.M. (2007) "My theropod is bigger than yours...or not: estimating body size from skull length in theropods" Journal of Vertebrate Paleontology, 27 (1), 108-115.
Turner, A.H., Makovicky, P.J. & Norell, M.A. (2007) "Feather quill knobs in the dinosaur Velociraptor" Science, 317, 1721.
Vickers-Rich, P., Chiappe, L. M. & Kurzanov, S. M. (2002) "The enigmatic birdlike dinosaur Avimimus portentosus: Comments and a pictorial atlas" [w:] Chiappe, L. M. & Witmer, L. M. (ed.) "Mesozoic Birds: Above the Heads of Dinosaurs" wyd. University of California, Berkeley, Los Angeles, London, 65-86.
Xu, X., Wang, K., Zhang, K., Ma, Q., Xing, L., Sullivan, C., Hu, D., Cheng, S. & Wang, S. (2012) "A gigantic feathered dinosaur from the Lower Cretaceous of China" Nature, 484, 92-95. doi:10.1038/nature10906
Cau, online: http://theropoda.blogspot.com/2010/09/luci-ed-ombre-su-concavenator-ortega-et.html
Haro, online: http://dml.cmnh.org/2010Sep/msg00071.html
Mortimer, online: http://theropoddatabase.blogspot.com/2010/09/concavenator-feathers-becklespinax-and.html
Naish, online: http://scienceblogs.com/tetrapodzoology/2010/09/concavenator_incredible_allosauroid.php
- ↑ Masa orientacyjna na podstawie teropodów podobnej wielkości (5,7-5,8 m) - wymiary z różnych źródeł, podane w Therrien i Henderson, 2007
