Rugops: Różnice pomiędzy wersjami
m (dr. różne) |
(aktualizacja, obrazki, uzupełnienie cytowań, inne dr.) |
||
Linia 14: | Linia 14: | ||
|- | |- | ||
! '''Długość''': | ! '''Długość''': | ||
− | | > | + | | > 2,6-5 m |
|- | |- | ||
! '''Masa''': | ! '''Masa''': | ||
− | | | + | | ? kg |
|- | |- | ||
! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ! '''[[Lokacje|Miejsce występowania]]''': | ||
Linia 25: | Linia 25: | ||
|- | |- | ||
! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ! '''[[Czas|Czas występowania]]''' | ||
− | | | + | | ok. 95? [[Ma]] |
− | + | późna [[kreda]] ([[cenoman]]) | |
|- | |- | ||
! '''Systematyka''' | ! '''Systematyka''' | ||
Linia 40: | Linia 40: | ||
[[Abelisauridae]] | [[Abelisauridae]] | ||
|- | |- | ||
− | | colspan=2 |[[Plik: | + | | colspan=2 |[[Plik:Rugops_primus.jpeg|400px|]] |
− | <small>Wymiary i materiał kopalny ''Rugops'' | + | <small>Wymiary i materiał kopalny ''Rugops''. Uzupełnione fragmenty mają kolor szary. |
+ | |||
+ | [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rugops_primus.jpeg Autor: Crizz30]. </small> | ||
|} | |} | ||
Linia 48: | Linia 50: | ||
==Odkrycie== | ==Odkrycie== | ||
− | Szczątki tego zwierzęcia znalazła w [[2000]] roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula [[Sereno]]. Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli [[Abelisauroidea]] na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - ''[[Kryptops]]''. | + | Szczątki tego zwierzęcia znalazła w [[2000]] roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula [[Sereno]] (Project Exploration, online 2004). Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli [[Abelisauroidea]] na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - ''[[Kryptops]]''. |
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
Linia 54: | Linia 56: | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
− | Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą | + | Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą zwłaszcza niektórych tylnobocznych kości. |
==Budowa== | ==Budowa== | ||
− | ''Rugops'' to [[abelizauryd]] charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i | + | [[Plik:Head_rugops_reconstructiun_musem.JPG|300px|thumb|right|Rekonstrukcja głowy. [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Head_rugops_reconstructiun_musem.JPG Fot.: Bramfab].]] |
+ | |||
+ | [[Plik:Rugops_skull.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. [https://www.flickr.com/photos/ideonexus/15879317460/ Fot.: Ryan Somma].]] | ||
+ | |||
+ | [[Plik:Rugops_skull_white_background.jpg|300px|thumb|right|Rekonstrukcja czaszki. Autor zdjęcia nieznany. Źródło: [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Rugops_skull_white_background.jpg].]] | ||
+ | |||
+ | |||
+ | ''Rugops'' to [[abelizauryd]] charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i in., 2004). Okno może być jednak cechą młodych osobników ([[Carrano]] i [[Sampson]], 2008) a skoro występuje także u ''[[Ekrixinatosaurus]]'' (Calvo i in., 2004) i [[majungazauryn]]ów, lecz nie u ''[[Abelisaurus]]'', ''[[Aucasaurus]]'', ''[[Carnotaurus]]'' i ''[[Viavenator]]'', może być [[plezjomorfia|plezjomorfią]] (Filippi i in., 2016). Otworki na kościach nosowych ma także ''[[Carnotaurus]]'' ([[Carrano]] i [[Sampson]], 2008). Ci ostatni autorzy twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny [[takson]], ponieważ kości mają smukłe proporcje, kości nosowe są cienkie a okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilne. | ||
− | Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami bruzdami powierzchnia czaszki wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki mogły wspomagać takie pokrycie czaszki | + | Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami i bruzdami powierzchnia czaszki, wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki na kościach mogły wspomagać takie pokrycie czaszki. |
==Filogeneza== | ==Filogeneza== | ||
Linia 67: | Linia 76: | ||
==Wymiary== | ==Wymiary== | ||
− | W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m, | + | W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m (Sereno w Science in Africa, online 2004). Jednak gdy zważy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Jak podają autorzy opisu rugopsa (Sereno i in., 2004), jego czaszka mierzy ok. 31,5 cm (na tej długości opierają się oszacowania podane w tabelce - zob.[[Abelisauridae#Wymiary]]), zaś Carrano i Sampson (2008) piszą, że czaszka jest "mała". Sereno i Brusatte (2008) podają, że kość szczękowa rugopsa jest podobnej wielkości co [[kryptops]]a, która ma 25 cm (cała czaszka ok. 50 cm). |
− | + | Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik. | |
− | Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik | ||
==Paleoekologia== | ==Paleoekologia== | ||
− | Czasem można się spotkać z opiniami, że ''Rugops'' był padlinożercą. | + | Czasem można się spotkać z opiniami, że ''Rugops'' był padlinożercą. [[Paul Sereno]] twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości" (Science in Africa, online 2004). Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby (za Skrepnick, online 2004; Project Exploration, online 2004). Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć faktycznie [[abelizaurydy]] mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie wiadomo, dlaczego skrócenie czaszek miałoby świadczyć o niedrapieżnym trybie życia. Także charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) mogą być przystosowaniem do niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania. Hipotezę o padlinożerności rugopsa skrytykował także Headden (online 2004), który sugeruje m.in., że kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są raczej długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt. |
+ | Jednak wg niepublikowanych badań, krótkie zęby ''Rugops'' z prostą tylną krawędzią, w porównaniu ze współczesnymi ssakami, rzeczywiście mają sugerować padlinożerność (Thompson, 2011). | ||
+ | Zob. też [[Abelisauridae#Interpretacja]]. | ||
− | ''Rugops'' mógł polować na niedorosłe [[zauropod]]y ([[rebbachizauryd]]y i [[somfospondyl]]e), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej | + | ''Rugops'' mógł polować na niedorosłe [[zauropod]]y ([[rebbachizauryd]]y i [[somfospondyl]]e), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej, w osadach formacji [[Echkar]] znaleziono olbrzymiego [[teropod]]a ''[[Carcharodontosaurus#C._iguidensis|Carcharodontosaurus iguidensis]]'' oraz zęby [[spinozauryda]]. Ofiarą rugopsa mogły padać krokodylomorfy - np. "kaczy krokodyl" ''Anatosuchus'', lecz musiał się obawiać jego krewniaków, takich jak ''Laganosuchus'' o niepewnym trybie życia czy "strasznozęby" ''Kaprosuchus''. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
Linia 86: | Linia 96: | ||
==Bibliografia== | ==Bibliografia== | ||
− | <small>Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563 | + | <small> Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563 |
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236. | Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236. | ||
+ | |||
+ | Filippi, L.S., Méndez, A.H., Juarez Válieri, R.D. & Garrido, A.C. (2016) "A new brachyrostran with hypertrophied axial structures reveals an unexpected radiation of latest Cretaceous abelisaurids" Cretaceous Research, 61, 209-219. [[doi:10.1016/j.cretres.2015.12.018]] | ||
Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69. | Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69. | ||
Linia 94: | Linia 106: | ||
Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330. | Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330. | ||
− | Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53, 15-46 | + | Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 15-46. |
− | |||
− | |||
− | http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html | + | Headden, J.A. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html |
− | http:// | + | Project Exploration (online 2004) http://www.projectexploration.org/news-060204.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20040604061800/http://www.projectexploration.org/news-060204.htm ) |
− | http:// | + | Skrepnick, M. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00087.html |
− | http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm | + | Science in Africa (online 2004) http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20120717061617/http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm ) |
Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]</small> | Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]</small> |
Wersja z 18:07, 28 cze 2016
Autor: |
Maciej Ziegler |
Rugops (rugops) | |
---|---|
Długość: | > 2,6-5 m |
Masa: | ? kg |
Miejsce występowania: | Niger |
Czas występowania | ok. 95? Ma |
Systematyka | Dinosauria |
![]() Wymiary i materiał kopalny Rugops. Uzupełnione fragmenty mają kolor szary. |
Wstęp
Rugops to rodzaj abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie (cenoman) na terenach dzisiejszej Afryki. Jest jednym z wcześniejszych przedstawicieli Abelisauridae, znanym z prawdopodobnie młodego okazu.
Odkrycie
Szczątki tego zwierzęcia znalazła w 2000 roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula Sereno (Project Exploration, online 2004). Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli Abelisauroidea na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - Kryptops.
Etymologia
Rugops znaczy "pomarszczona twarz" (łac. ruga - "zmarszczka, fałda" i gr. opsi - "twarz"). Epitet gatunkowy (primus) oznacza "pierwszy". Teropod ten został tak nazwany ze względu na to, że jest jednym z pierwszych abelizaurydów z silnie zaznaczoną ornamentacją czaszki.
Materiał kopalny
Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą zwłaszcza niektórych tylnobocznych kości.
Budowa
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/b0/Rugops_skull.jpg/300px-Rugops_skull.jpg)
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/b/bd/Rugops_skull_white_background.jpg/300px-Rugops_skull_white_background.jpg)
Rugops to abelizauryd charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i in., 2004). Okno może być jednak cechą młodych osobników (Carrano i Sampson, 2008) a skoro występuje także u Ekrixinatosaurus (Calvo i in., 2004) i majungazaurynów, lecz nie u Abelisaurus, Aucasaurus, Carnotaurus i Viavenator, może być plezjomorfią (Filippi i in., 2016). Otworki na kościach nosowych ma także Carnotaurus (Carrano i Sampson, 2008). Ci ostatni autorzy twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny takson, ponieważ kości mają smukłe proporcje, kości nosowe są cienkie a okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilne.
Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami i bruzdami powierzchnia czaszki, wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki na kościach mogły wspomagać takie pokrycie czaszki.
Filogeneza
W opublikowanych dotąd analizach Rugops okazuje się bazalnym abelizaurydem (zob. Ceratosauria#Kladogramy). Może to być jednak wynikiem niedojrzałości jedynego znanego osobnika.
Zasugerowano (Sereno i in., 2004), że znany z kości szczękowej abelizauryd z cenomanu-turonu Argentyny (UNPSJBPV 247 - Lamanna i in., 2002) jest bliskim krewnym rugopsa, jednak cechy łączące je są szeroko rozpowszechnione u abelizaurydów (Carrano i Sampson, 2008).
Wymiary
W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m (Sereno w Science in Africa, online 2004). Jednak gdy zważy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Jak podają autorzy opisu rugopsa (Sereno i in., 2004), jego czaszka mierzy ok. 31,5 cm (na tej długości opierają się oszacowania podane w tabelce - zob.Abelisauridae#Wymiary), zaś Carrano i Sampson (2008) piszą, że czaszka jest "mała". Sereno i Brusatte (2008) podają, że kość szczękowa rugopsa jest podobnej wielkości co kryptopsa, która ma 25 cm (cała czaszka ok. 50 cm). Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik.
Paleoekologia
Czasem można się spotkać z opiniami, że Rugops był padlinożercą. Paul Sereno twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości" (Science in Africa, online 2004). Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby (za Skrepnick, online 2004; Project Exploration, online 2004). Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć faktycznie abelizaurydy mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie wiadomo, dlaczego skrócenie czaszek miałoby świadczyć o niedrapieżnym trybie życia. Także charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) mogą być przystosowaniem do niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania. Hipotezę o padlinożerności rugopsa skrytykował także Headden (online 2004), który sugeruje m.in., że kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są raczej długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt. Jednak wg niepublikowanych badań, krótkie zęby Rugops z prostą tylną krawędzią, w porównaniu ze współczesnymi ssakami, rzeczywiście mają sugerować padlinożerność (Thompson, 2011). Zob. też Abelisauridae#Interpretacja.
Rugops mógł polować na niedorosłe zauropody (rebbachizaurydy i somfospondyle), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej, w osadach formacji Echkar znaleziono olbrzymiego teropoda Carcharodontosaurus iguidensis oraz zęby spinozauryda. Ofiarą rugopsa mogły padać krokodylomorfy - np. "kaczy krokodyl" Anatosuchus, lecz musiał się obawiać jego krewniaków, takich jak Laganosuchus o niepewnym trybie życia czy "strasznozęby" Kaprosuchus.
Spis gatunków
Rugops | Sereno, Wilson i Conrad, 2004 |
---|---|
R. primus | Sereno, Wilson i Conrad, 2004 |
Bibliografia
Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563
Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.
Filippi, L.S., Méndez, A.H., Juarez Válieri, R.D. & Garrido, A.C. (2016) "A new brachyrostran with hypertrophied axial structures reveals an unexpected radiation of latest Cretaceous abelisaurids" Cretaceous Research, 61, 209-219. doi:10.1016/j.cretres.2015.12.018
Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69.
Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330.
Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53(1), 15-46.
Headden, J.A. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html
Project Exploration (online 2004) http://www.projectexploration.org/news-060204.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20040604061800/http://www.projectexploration.org/news-060204.htm )
Skrepnick, M. (online 2004) http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00087.html
Science in Africa (online 2004) http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm (kopia na https://web.archive.org/web/20120717061617/http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm )
Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]