Dryptosaurus: Różnice pomiędzy wersjami
m (→Wstęp) |
|||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | <small> | |
| − | <small> | ||
{| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | {| class="wikitable" style="background-color:CornSilk" | ||
| Autor: | | Autor: | ||
| Linia 6: | Linia 5: | ||
|- | |- | ||
| [[Maciej Ziegler]] | | [[Maciej Ziegler]] | ||
| + | [[Kamil Kamiński]] | ||
| [[Daniel Madzia]] | | [[Daniel Madzia]] | ||
[[Tomasz Sokołowski]] | [[Tomasz Sokołowski]] | ||
| Linia 65: | Linia 65: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Dryptosaurus'' to [[rodzaj]] [[bazalny|bazalnego]] [[tyranozauroid]]a żyjącego w późnej kredzie na terenie wschodniej Ameryki Północnej. | + | ''Dryptosaurus'' to [[rodzaj]] [[bazalny|bazalnego]] [[tyranozauroid]]a żyjącego w późnej kredzie na terenie wschodniej Ameryki Północnej. |
Mimo że materiał kopalny jest bardzo ubogi, to jeden z bardziej znanych szerokiej publiczności dinozaurów. Stało się tak za sprawą autora wielu rekonstrukcji prehistorycznych zwierząt - Charlesa R. Knighta. Jego obraz zatytułowany "Leaping ''Laelaps''" (Skaczące ''Laelaps'') jest jednym z najbardziej oddziałujących na wyobraźnię i znanych dzieł Knighta. | Mimo że materiał kopalny jest bardzo ubogi, to jeden z bardziej znanych szerokiej publiczności dinozaurów. Stało się tak za sprawą autora wielu rekonstrukcji prehistorycznych zwierząt - Charlesa R. Knighta. Jego obraz zatytułowany "Leaping ''Laelaps''" (Skaczące ''Laelaps'') jest jednym z najbardziej oddziałujących na wyobraźnię i znanych dzieł Knighta. | ||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| − | [[Holotyp]] (ANSP 9995; wg [[Michael Mortimer|Mortimera]] 6,4 m dł. i ~750 kg, osobnik dorosły) to część prawej kości szczękowej, część prawej kości zębowej, część kości | + | [[Holotyp]] (ANSP 9995; wg [[Michael Mortimer|Mortimera]] 6,4 m dł. i ~750 kg, osobnik dorosły) to część prawej kości szczękowej, część prawej kości zębowej, boczne zęby, część prawej kości stawowej, 11 niekompletnych kręgów ogonowych, prawa i lewa kość ramienna, paliczki I-1 i II-2, pazur dłoni, obie kości łonowe, fragment prawej kości kulszowej, lewa kość udowa, lewa kość piszczelowa i strzałkowa, kość skokowa i liczne inne fragmenty (Brusatte i in., 2011). |
| − | Przypisany do gatunku materiał to także co najmniej lewa (IV) kość śródstopia (AMHN 2438), ząb (?AMNH 7624), kręg ogonowy (?MAPS A1226a) i ząb (?NJSM 14256). | + | Przypisany do gatunku materiał to także co najmniej lewa (IV) kość śródstopia (AMHN 2438), ząb (?AMNH 7624), kręg ogonowy (?MAPS A1226a) i ząb (?NJSM 14256) [Mortimer, 2009 z późniejszymi zmianami ,online) |
| + | |||
| + | ==Etymologia== | ||
| + | ''Dryptosaurus'' znaczy "raniący jaszczur". | ||
==Historia taksonomii== | ==Historia taksonomii== | ||
| − | ''Laelaps'' to nazwa nadana przez [[Edward Cope|Cope]]'a szczątkom mięsożernego dinozaura w [[1866]] roku. Nieco ponad dekadę później, [[Charles Marsh|Marsh]] nadał im nową nazwę [[rodzaj]]ową – ''Dryptosaurus'', ponieważ nazwa ''Laelaps'' była zajęta przez [[rodzaj]] roztocza. | + | ''Laelaps'' to nazwa nadana przez [[Edward Cope|Cope]]'a szczątkom mięsożernego dinozaura w [[1866]] roku. Nieco ponad dekadę później, w 1877 r. [[Charles Marsh|Marsh]] nadał im nową nazwę [[rodzaj]]ową – ''Dryptosaurus'', ponieważ nazwa ''Laelaps'' była zajęta przez [[rodzaj]] roztocza (Brusatte i in., 2013). Początkowo łączono omawianego dinozaura z innymi znanymi wówczas, nielicznymi teropodami, takimi jak ''[[Megalosaurus]]''. Dopiero później, w miarę poznawania kolejnych gatunków, dostrzeżono jego podobieństwo do tyranozauroidów. W 2011 r. Brusatte i współpracownicy dokonali redeskrypcji dryptozaura. |
| + | [[Plik: Dryptosaurus by Durbed.jpg |300px|thumb|right|Rekonstrukcja dryptozaura. Autor: Josep Asensi [http://durbed.deviantart.com/art/Tearing-lizard-292536833].]] | ||
| − | == | + | ==Filogeneza== |
| − | ''Dryptosaurus'' | + | ''Dryptosaurus'' z reguły klasyfikowany jest jako bazalny tyranozauroid, o pozycji pośredniej między jurajskimi i wczesnokredowymi przedstawicielami tej grupy teropodów, a tyranozaurydami z późnej kredy. Wg analizy beyesowskiej autorstwa Brusatta i Carra (2016) był on jednak bardziej zaawansowany i należał to kladu [[Alioramini]] w obrębie [[Tyrannosauridae]]. Co ciekawe, w analizie opartej na parsymonii jego pozycja filogenetyczna była zupełnie odmienna, podobna jak w większości badań: okazał się tyranozauroidem bardziej bazalnym niż ''[[Appalachiosaurus]]'' czy ''[[Bistahieversor]]'', i znajdował się poza Tyrannosauridae. |
| + | |||
| + | ==Budowa== | ||
| + | Znane są tylko nieliczne fragmenty czaszki dryptozaura, które niewiele mówią o jej budowie. Kość szczękowa i zębowa wydają się jednak delikatniejsze niż u przedstawicieli Tyrannosauridae. Zęby były wąskie, zakrzywione i piłkowane, podobnie jak u większości teropodów, ale różniły się od masywnych zębów tyranozaura czy daspletozaura. ''Dryptosaurus'' charakteryzował się zredukowaną kością ramienną (stanowiącą ok. 38% długości kości udowej) i powiększonymi dłońmi. Taka kombinacja odróżnia go zarówno od bazalnych tyranozauroidów, jak i zaawansowanych przedstawicieli Tyrannosauridae. Brusatte i in. (2011) spekulują, że przednie łapy dryptozaura mogły w związku z tym pełnić bardziej istotną funkcję przy łapaniu zdobyczy. Paliczki przypominały budową analogiczne kości tyranozaurydów, co wskazuje, że podobnie jak one, dryptozaur prawdopodobnie miał jedynie dwa funkcjonalne palce dłoni. Wszystkie znane kręgi ogonowe były amficeliczne i proporcjonalnie dłuższe, niż u ''[[Tyrannosaurus]]''. Kość udowa była nieznacznie dłuższa od kości piszczelowej, inaczej niż u wczesnych tyranozauroidów. Stopa miała rozwinięte ''arctometatarsus'', co również zbliża dryptozaura do zaawansowanych tyranozaurydów. | ||
==?''D. macropus''== | ==?''D. macropus''== | ||
| Linia 84: | Linia 91: | ||
[[Syntyp]]y to: okaz AMNH 2550 (proksymalna i dystalna część k. piszczelowej o szerokości 100 mm), okaz AMNH 2551 (paliczek II-1 o długości 109 mm i paliczek III-2), okaz AMNH 2552 (dystalna część k. śródstopia IV) i okaz AMNH 2553 (proksymalna część k. śródstopia II). | [[Syntyp]]y to: okaz AMNH 2550 (proksymalna i dystalna część k. piszczelowej o szerokości 100 mm), okaz AMNH 2551 (paliczek II-1 o długości 109 mm i paliczek III-2), okaz AMNH 2552 (dystalna część k. śródstopia IV) i okaz AMNH 2553 (proksymalna część k. śródstopia II). | ||
| − | ?''D. macropus'' również pochodzi z New Jersey, ale jest nieco starszy od gatunku typowego - jest datowany na późny [[kampan]] - wczesny [[mastrycht]]. | + | ?''D. macropus'' również pochodzi z New Jersey, ale jest nieco starszy od gatunku typowego - jest datowany na późny [[kampan]] - wczesny [[mastrycht]]. Początkowo Leidy w 1865 r. przypisał go do ''[[Coelosaurus]] antiquus''. Budowa kości bardziej przypomina jednak tyranozauroidy, niż [[Ornithomimidae|ornitomimidy]], i jest najbardziej zbliżona do dryptozaura ([[Michael Mortimer|Mortimer]], online]]. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 111: | Linia 118: | ||
|- | |- | ||
| ''D. antiquus'' | | ''D. antiquus'' | ||
| − | | | + | | Leidy, 1865 |
| − | | = ''[[ | + | | = ''[[Coelosaurus]] antiquus'' |
|- | |- | ||
| ''D. explanatus'' | | ''D. explanatus'' | ||
| − | | | + | | (Cope, 1876) Hay, 1902 |
| − | | = ''[[ | + | |- |
| + | | = ''Laelaps explanatus'' | ||
| + | | Cope, 1876 | ||
| + | |- | ||
| + | | = ''D. laevifrons '' | ||
| + | | (Cope, 1876) Hay, 1902 | ||
| + | | = ''[[Saurornitholestes]] langstoni'' | ||
|- | |- | ||
| ''D. incrassatus'' | | ''D. incrassatus'' | ||
| − | | | + | | (Cope, 1876) Hay, 1902 |
| + | |- | ||
| + | | = ''Laelaps incrassatus'' | ||
| + | | Cope, 1876 | ||
| = ?''[[Albertosaurus]] incrassatus'' | | = ?''[[Albertosaurus]] incrassatus'' | ||
|- | |- | ||
| − | | ''D. | + | | ''D. potens'' |
| − | | | + | |(Lull, 1911) Gilmore, 1920 |
| − | | '' | + | | = “Capitalisaurus” ''potens'' |
|- | |- | ||
| − | |||
| − | |||
| ''[[nomen dubium]]'' | | ''[[nomen dubium]]'' | ||
|- | |- | ||
| ''D. trihedrodon'' | | ''D. trihedrodon'' | ||
| − | | | + | | (Cope, 1877), Hay 1902 |
| + | |- | ||
| + | | = ''Laelaps trihedrodon'' | ||
| + | | Cope, 1877 | ||
| = ''[[Allosaurus]] trihedrodon'' | | = ''[[Allosaurus]] trihedrodon'' | ||
| + | |- | ||
|} | |} | ||
| Linia 139: | Linia 157: | ||
http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Dryptosaurusaquilunguis | http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Dryptosaurusaquilunguis | ||
| − | Brusatte, S.L. & | + | Brusatte, S.L., Benson, R.B.J. & Norell, M.A. (2011) "The Anatomy of ''Dryptosaurus aquilunguis'' (Dinosauria: Theropoda) and a Review of Its Tyrannosauroid Affinities" American Museum Novitates, 3717, 1-53. [[doi:10.1206/3717.2]]. |
| + | |||
| + | Brusatte, S.L., Benson, R.B.J. & Norell, M.A. (2011) "The Anatomy of ''Dryptosaurus aquilunguis'' (Dinosauria: Theropoda) and a Review of Its Tyrannosauroid Affinities" American Museum Novitates, 3717, 1-53. [[doi:10.1206/3717.2]]. | ||
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf] | Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf] | ||
| + | |||
| + | Mortimer, M. (2009 z późniejszymi zmianami, online) [http://theropoddatabase.com/Tyrannosauroidea.html#Dryptosaurusaquilunguis] | ||
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.</small> | Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.</small> | ||
| Linia 157: | Linia 179: | ||
[[Kategoria:Kreda]] | [[Kategoria:Kreda]] | ||
[[Kategoria:Mastrycht]] | [[Kategoria:Mastrycht]] | ||
| − | |||
Wersja z 18:29, 31 maj 2017
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Daniel Madzia |
| Dryptosaurus (dryptozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 6-7,5 m |
| Masa: | 700-1500 kg |
| Miejsce występowania: | USA - stan New Jersey
(formacja Nowy Egipt) |
| Czas występowania | ok. 70-68 Ma |
| Systematyka | Dinosauria
???Alioramini |
Lealaps (= Dryptosaurus) wg Charlesa R. Knighta. [2] | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Dryptosaurus to rodzaj bazalnego tyranozauroida żyjącego w późnej kredzie na terenie wschodniej Ameryki Północnej.
Mimo że materiał kopalny jest bardzo ubogi, to jeden z bardziej znanych szerokiej publiczności dinozaurów. Stało się tak za sprawą autora wielu rekonstrukcji prehistorycznych zwierząt - Charlesa R. Knighta. Jego obraz zatytułowany "Leaping Laelaps" (Skaczące Laelaps) jest jednym z najbardziej oddziałujących na wyobraźnię i znanych dzieł Knighta.
Materiał kopalny
Holotyp (ANSP 9995; wg Mortimera 6,4 m dł. i ~750 kg, osobnik dorosły) to część prawej kości szczękowej, część prawej kości zębowej, boczne zęby, część prawej kości stawowej, 11 niekompletnych kręgów ogonowych, prawa i lewa kość ramienna, paliczki I-1 i II-2, pazur dłoni, obie kości łonowe, fragment prawej kości kulszowej, lewa kość udowa, lewa kość piszczelowa i strzałkowa, kość skokowa i liczne inne fragmenty (Brusatte i in., 2011).
Przypisany do gatunku materiał to także co najmniej lewa (IV) kość śródstopia (AMHN 2438), ząb (?AMNH 7624), kręg ogonowy (?MAPS A1226a) i ząb (?NJSM 14256) [Mortimer, 2009 z późniejszymi zmianami ,online)
Etymologia
Dryptosaurus znaczy "raniący jaszczur".
Historia taksonomii
Laelaps to nazwa nadana przez Cope'a szczątkom mięsożernego dinozaura w 1866 roku. Nieco ponad dekadę później, w 1877 r. Marsh nadał im nową nazwę rodzajową – Dryptosaurus, ponieważ nazwa Laelaps była zajęta przez rodzaj roztocza (Brusatte i in., 2013). Początkowo łączono omawianego dinozaura z innymi znanymi wówczas, nielicznymi teropodami, takimi jak Megalosaurus. Dopiero później, w miarę poznawania kolejnych gatunków, dostrzeżono jego podobieństwo do tyranozauroidów. W 2011 r. Brusatte i współpracownicy dokonali redeskrypcji dryptozaura.
Filogeneza
Dryptosaurus z reguły klasyfikowany jest jako bazalny tyranozauroid, o pozycji pośredniej między jurajskimi i wczesnokredowymi przedstawicielami tej grupy teropodów, a tyranozaurydami z późnej kredy. Wg analizy beyesowskiej autorstwa Brusatta i Carra (2016) był on jednak bardziej zaawansowany i należał to kladu Alioramini w obrębie Tyrannosauridae. Co ciekawe, w analizie opartej na parsymonii jego pozycja filogenetyczna była zupełnie odmienna, podobna jak w większości badań: okazał się tyranozauroidem bardziej bazalnym niż Appalachiosaurus czy Bistahieversor, i znajdował się poza Tyrannosauridae.
Budowa
Znane są tylko nieliczne fragmenty czaszki dryptozaura, które niewiele mówią o jej budowie. Kość szczękowa i zębowa wydają się jednak delikatniejsze niż u przedstawicieli Tyrannosauridae. Zęby były wąskie, zakrzywione i piłkowane, podobnie jak u większości teropodów, ale różniły się od masywnych zębów tyranozaura czy daspletozaura. Dryptosaurus charakteryzował się zredukowaną kością ramienną (stanowiącą ok. 38% długości kości udowej) i powiększonymi dłońmi. Taka kombinacja odróżnia go zarówno od bazalnych tyranozauroidów, jak i zaawansowanych przedstawicieli Tyrannosauridae. Brusatte i in. (2011) spekulują, że przednie łapy dryptozaura mogły w związku z tym pełnić bardziej istotną funkcję przy łapaniu zdobyczy. Paliczki przypominały budową analogiczne kości tyranozaurydów, co wskazuje, że podobnie jak one, dryptozaur prawdopodobnie miał jedynie dwa funkcjonalne palce dłoni. Wszystkie znane kręgi ogonowe były amficeliczne i proporcjonalnie dłuższe, niż u Tyrannosaurus. Kość udowa była nieznacznie dłuższa od kości piszczelowej, inaczej niż u wczesnych tyranozauroidów. Stopa miała rozwinięte arctometatarsus, co również zbliża dryptozaura do zaawansowanych tyranozaurydów.
?D. macropus
Syntypy to: okaz AMNH 2550 (proksymalna i dystalna część k. piszczelowej o szerokości 100 mm), okaz AMNH 2551 (paliczek II-1 o długości 109 mm i paliczek III-2), okaz AMNH 2552 (dystalna część k. śródstopia IV) i okaz AMNH 2553 (proksymalna część k. śródstopia II).
?D. macropus również pochodzi z New Jersey, ale jest nieco starszy od gatunku typowego - jest datowany na późny kampan - wczesny mastrycht. Początkowo Leidy w 1865 r. przypisał go do Coelosaurus antiquus. Budowa kości bardziej przypomina jednak tyranozauroidy, niż ornitomimidy, i jest najbardziej zbliżona do dryptozaura (Mortimer, online]].
Spis gatunków
| Dryptosaurus | Marsh, 1877 | |
|---|---|---|
| = Laelaps | Cope, 1866 [zajęta Koch, 1836] | |
| D. aquilunguis | (Cope, 1866) Marsh, 1877 | |
| = Laelaps aquilunguis | Cope, 1866 | |
| = Megalosaurus aquilunguis | (Cope, 1866) Osborn, 1898 | |
| ?D. macropus | (Cope, 1868) Hay, 1902 | ?nomen dubium |
| = Laelaps macropus | Cope, 1868 | |
| D. antiquus | Leidy, 1865 | = Coelosaurus antiquus |
| D. explanatus | (Cope, 1876) Hay, 1902 | |
| = Laelaps explanatus | Cope, 1876 | |
| = D. laevifrons | (Cope, 1876) Hay, 1902 | = Saurornitholestes langstoni |
| D. incrassatus | (Cope, 1876) Hay, 1902 | |
| = Laelaps incrassatus | Cope, 1876 | = ?Albertosaurus incrassatus |
| D. potens | (Lull, 1911) Gilmore, 1920 | = “Capitalisaurus” potens |
| nomen dubium | ||
| D. trihedrodon | (Cope, 1877), Hay 1902 | |
| = Laelaps trihedrodon | Cope, 1877 | = Allosaurus trihedrodon |
Bibliografia
http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Dryptosaurusaquilunguis
Brusatte, S.L., Benson, R.B.J. & Norell, M.A. (2011) "The Anatomy of Dryptosaurus aquilunguis (Dinosauria: Theropoda) and a Review of Its Tyrannosauroid Affinities" American Museum Novitates, 3717, 1-53. doi:10.1206/3717.2.
Brusatte, S.L., Benson, R.B.J. & Norell, M.A. (2011) "The Anatomy of Dryptosaurus aquilunguis (Dinosauria: Theropoda) and a Review of Its Tyrannosauroid Affinities" American Museum Novitates, 3717, 1-53. doi:10.1206/3717.2.
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [3]
Mortimer, M. (2009 z późniejszymi zmianami, online) [4]
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.
![[2]](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Laelops-Charles_Knight-1896.jpg){kind=link}