Scipionyx: Różnice pomiędzy wersjami
(Cau, 2021) |
m |
||
| Linia 53: | Linia 53: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Scipionyx'' to niewielki [[celurozaur]] żyjący we wczesnej kredzie (około 113-110 Ma) na terenie obecnych Włoch. Jego odkrycie wniosło dużo do naszej wiedzy o dinozaurach. | + | ''Scipionyx'' to niewielki [[celurozaur]] (ale zob. dalej) żyjący we wczesnej kredzie (około 113-110 Ma) na terenie obecnych Włoch. Jego odkrycie wniosło dużo do naszej wiedzy o dinozaurach. |
''Scipionyx'' żył na lądzie pokrytym wieloma płytkimi lagunami, gdzie cyklicznie brakowało tlenu. Spowodowało to, że wiele skamieniałych ryb, krewetek i krokodyli zachowało się z odciskami tkanek miękkich. | ''Scipionyx'' żył na lądzie pokrytym wieloma płytkimi lagunami, gdzie cyklicznie brakowało tlenu. Spowodowało to, że wiele skamieniałych ryb, krewetek i krokodyli zachowało się z odciskami tkanek miękkich. | ||
Aktualna wersja na dzień 16:50, 12 wrz 2021
| Autor: | Korekta |
| Maciej Ziegler | Tomasz Sokołowski, Kamil Kamiński |
| Scipionyx (scypionyks) | |
|---|---|
| Długość: | >50 cm
(młody osobnik) |
| Masa: | >200 g
(młody osobnik) |
| Miejsce występowania: | Włochy – Benevento
(Pietraroia Plattenkalk) |
| Czas występowania | ok. 113-110 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
| |
Wstęp
Scipionyx to niewielki celurozaur (ale zob. dalej) żyjący we wczesnej kredzie (około 113-110 Ma) na terenie obecnych Włoch. Jego odkrycie wniosło dużo do naszej wiedzy o dinozaurach.
Scipionyx żył na lądzie pokrytym wieloma płytkimi lagunami, gdzie cyklicznie brakowało tlenu. Spowodowało to, że wiele skamieniałych ryb, krewetek i krokodyli zachowało się z odciskami tkanek miękkich.
Etymologia
Nazwa Scipionyx znaczy "pazur Scypiona" i pochodzi od łacińskiego imienia Scypion (Scipio) i greckiego onyx, oznaczającego pazur. Nazwano go na cześć Scipione Breislaka, który pierwszy opisał Pietraroia Plattenkalk (osady, w któreych znaleziono scypionyksa) oraz Publiusza Korneliusza Scypiona Afrykańskiego Starszego - consul militaris armii rzymskiej, który walczył w Regionie Śródziemnomorskim. Epitet gatunkowy (samniticus) to starożytna, łacińska nazwa regionu zawierającego Prowincję Benevento (Samnium).
Materiał kopalny
Holotyp (SBA-SA 163760) to szkielet bardzo młodego osobnika, padłego ok. 3 tygodnia życia, z zachowanymi tkankami miękkimi (nie odciskami), brakuje tylko większości pazura z drugiego palca prawej dłoni, kości nóg poniżej kolan i większości ogona.
Historia badań
Szczątki Scipionyx odnalazł w 1981 roku Giovanni Todesco - paleontolog amator - około 45 kilometrów od Neapolu. Myślał on, że odnalazł szczątki ptaka. Nieświadomy powagi odkrycia, umieścił go w piwnicy swego domu. Skamieniałość została uznana za pierwszego włoskiego nieptasiego dinozaura w 1992 roku przez dwóch paleontologów - Cristiano dal Sasso z Muzeum Historii Naturalnej z Milanu i Marco Signore z Uniwersytetu im. Fryderyka II z Neapolu. W 1998 roku ukazał się jego opis w tygodniku Nature - został nawet umieszczony na okładce magazynu.
W 2011 roku ukazała się licząca 281 stron monografia dwójki naukowców - Christiano dal Sasso i Simone'a Maganuco - poświęcona scypionyksowi, która jest prawdopodobnie najdokładniejszą deskrypcją gatunku (nieptasiego) dinozaura.
Tkanki miękkie
Zidentyfikowano świetnie zachowane - aż poniżej poziomu komórkowego(!):
- naczynia krwionośne,
- okostną,
- więzadła,
- chrząstki między kręgami i kończynami,
- mięśnie: na szyi, między kręgami grzbietowymi i okolicy miednicy; na szyi i ogonie wraz z tkanką łączną,
- część tchawicy,
- wątrobę, jelito, prawdopodobnie też serce i śledzionę,
- pazurów.
Dodatkowo dzięki znalezionym szczątkom ofiar ustalono pozycję przełyku i żołądka.
Dr. Michael J. Benton, paleontolog z Uniwersytetu w Bristolu (Anglia) skomentował: "Płuca się nie zachowały, ale pozycja wątroby pomaga ustalić ich lokalizację. Układ oddechowy krokodyli jest prymitywny i różni się znacznie od zaawansowanego układu ptaków. Włoska skamieniałość daje możliwość porównania układu oddechowego dinozaurów z tymi znanymi z ptaków i krokodyli (...). Jelita dinozaura są krótsze, niż można się spodziewać i prawdopodobnie były zdolne do efektywnego trawienia". Wątroba jest na tyle dobrze zachowana, że uważa się, że wiernie odwzorowuje jej kształt i kolor z czasów, kiedy zwierzę było żywe. Wykazano, że scypionyks nie oddychał tak, jak krokodyle. Jego odkrycie jest o tyle ważne, że wcześniej budowa wewnętrzna nieptasich dinozaurów była głównie sferą domysłów.
Dieta
Młody Scipionyx żywił się drobnymi kręgowcami. Są bezpośrednie dowody, gdyż w jego wnętrzu znaleziono:
- łuski ryb: w jelitach i na końcu przewodu pokarmowego,
- łuski gada, prawdopodobnie jaszczurki w dwunastnicy,
- kości kończyn jaszczurki w okolicy żołądka,
- nieokreślonej ofiary w przełyku.
Przypuszcza się, że jaszczurką mógł być Chometokadmon a rybą Clupavus.
Pozycja filogenetyczna
Scipionyx jest trudny do zaklasyfikowania do konkretnej grupy celurozaurów z powodu wieku osobnika i cech różnych dinozaurów. Początkowo został przypisany do Maniraptoriformes, zawierającego wg ówczesnych podglądów także Tyrannosauroidea, więc można uznać, że należy do Tyrannoraptora. Ma on plezjomorficzne cechy Coelurosauria i Ornithomimosauria (co świadczy o bazalnej pozycji wśród celurozaurów) a także zaawansowane Troodontidae i Dromaeosauridae (Dal Sasso i Signore, 1998). Analizy Holtza ( 2000) oraz Holtza i współpracowników (2004) wskazują, że nie należy do Tyrannoraptora albo jest bazalnym przedstawicielem Maniraptora. Peyer (2006) uznała go za przedstawiciela Compsognathidae, co zostało potwierdzone w analizie Sentera (2010) i dal Sasso i Maganuco (2011). Zob. więcej w artykule Compsognathidae. Wg Cau (2021) Compsognathidae to polifiletyczna grupa, która obejmuje niedojrzałe okazy należące do odrębnych linii dużych tetanurów. Autor ten opracował metodę badania filogenezy taksonów znanych wyłącznie ze szczątków młodych osobników i w tak przeprowadzonym badaniu Scipionyx okazał się przedstawicielem Carcharodontosauridae.
Spis gatunków
| Scipionyx | Dal Sasso i Signore, 1998 |
|---|---|
| S. samniticus | Dal Sasso i Signore, 1998 |
Bibliografia
Cau, A. (2021) "Comments on the Mesozoic theropod dinosaurs from Italy" Atti della Società dei Naturalisti e Matematici di Modena, 152: 81–95. [2].
Dal Sasso, C. & Signore, M. (1998) "Exceptional soft-tissue preservation in a theropod dinosaur from Italy" Nature, 392, 383-387.
Holtz, T.R., Molnar, R.E. & Currie, P.J. (2004) "Basal Tetanurae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria" Berkeley and Los Angeles: University of California Press, 71-110.
Peyer, K. (2006) "A Reconsideration Of Compsognathus From The Upper Tithonian Of Canjuers, Southeastern France" Journal of Vertebrate Paleontology, 26, 879-896.
Senter, P. (2010) "Using creation science to demonstrate evolution: application of a creationist method for visualizing gaps in the fossil record to a phylogenetic study of coelurosaurian dinosaurs" Journal of Evolutionary Biology, 23, 1732-1743.
![[1]](http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Scipionyx_samniticus.JPG){kind=link}