Wióry

Autor:

Szymon Jagusztyn

---

Formacja Wióry
Wiek	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 251.2-248Ma (wczesny trias, olenek)
Miejsce	Polska - Góry Świętokrzyskie
Leży pod	formacja Zagnańsk
Leży nad	formacja Samsonów
Miąższość	?
Klimat	gorący i suchy
Litologia	Dominuje czerwony piaskowiec, rzadszy mułowiec
Odsłonięcie skał we Wiórach (Formacja Wióry) Autor: Karolina Bieńko [1]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EKoszary\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Koszary\n","link":"","lat":50.98612709999999736965037300251424312591552734375,"lon":20.77257469999999983656380209140479564666748046875,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EStryczowice\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Stryczowice\n","link":"","lat":50.866253499999999121428118087351322174072265625,"lon":21.290501500000001300350049859844148159027099609375,"icon":""},{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003EWi\u00f3ry\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"Wi\u00f3ry\n","link":"","lat":50.956549899999998842758941464126110076904296875,"lon":21.18499179999999881829353398643434047698974609375,"icon":""}],"imageoverlays":null} }

Wstęp

Formacja Wióry to formacja triasowa, w której osadach znaleziono najstarsze tropy dinozauromorfów. Jej skały odsłaniają się w Górach Świętokrzyskich.

Litologia

Skały budujące formację Wióry to przede wszystkim czerwone piaskowce zawierające pewne ilości żelaza oraz mułowce. Litostratygraficznie formacja jest zaliczana do pstrego piaskowca.

Historia badań

Pierwsze tropy gadów zostały odkryte we Wiórach w roku 1980 przez Tadeusza Ptaszyńskiego. Wiadomość o nim ukazała się w Expressie Wieczornym. Kolejne tropy były odkrywane przez wspomnianego dr Ptaszyńskiego, który opisał stamtąd 7 nowych ichnogatunków oraz dr Kazimierza Rdzanka, dr Grzegorza Niedźwiedzkiego, dr Piotra Szreka i wielu innych. Zebrano ponad 300 ton skał zawierających tropy, kości kręgowców, florę i bezkręgowce, które znajdują się w Muzeum Przyrody i Techniki w Starachowicach. w 2013 roku opisano kości płaza tarczogłowego z tego stanowiska- Parotosuchus ptaszynskii. Autorami publikacji byli Tomasz Sulej i Grzegorz Niedźwiedzki. Sprawa najstarszych tropów "pradinozaurów" przyciągnęła również zagranicznych paleontologów takich jak: Stephen Brusatte i Richard Butler. Publikacje na temat tych tropów ukazały się w latach: 2013 i 2015.

Paleoekologia

Około 250 Ma temu teren dzisiejszych Gór świętokrzyskich był bardzo gorącym regionem leżącym w strefie zwrotnikowej na superkontynencie Pangei. Był to obszar nieprzyjazny dla fauny i flory, gromadziły się wyłącznie one w okolicy meandrujących rzek, które tworzyły niewielkie rozlewiska. W wodach tej rzeki żyły parotozuchy, około 2 metrowe drapieżniki polujące na ryby oraz okazjonalnie na kręgowce lądowe. Na lądzie roślinnością odżywiały się niewielkie prokolofony oraz duże, rzadkie we Wiórach dicynodonty. Drobne owadożerne lub wszystkożerne jaszczurki również pozostawiły tu swoje tropy. Na szczycie piramidy troficznej stały rauizuchy, takie jak proterozuchidy i erytrozuchidy. Występowały również drobniejsze formy, takie jak owadożerne euparkeridy. Bardzo rzadkie w tym środowisku były dinozauromorfy o nietypowym sposobie poruszania, które pozostawiły tropy Prorotodactylus i Rotodactylus. Prawdopodobnie dały one początek dwunożnym dinozaurom.

Fauna

W Koszarach, Stryczowicach i Wiórach znaleziono również małżoraczki Magniestheria rybinskiensis, M. deverta i tropy owadów “Diplichnites” triassicus.

Kręgowce
Takson	Miejsce	Komentarz	Grafika
Prorotodactylus mirus	Wióry	trop dinozauromorfa
Prorotodactylus isp.	Wióry, Stryczowice, Koszary	trop dinozauromorfa
Rotodactylus cursorius	Wióry	trop dinozauromorfa
Rotodactylus isp.	Wióry	trop dinozauromorfa
‘Capitosauroides’ fuglewiczi	Wióry	enigmatyczny trop, niegdyś uważany za temnospondyla
Procolophonichnium polonicum	Wióry, Stryczowice	trop prokolofona
Rhynchosauroides brevidigitatus	Wióry	trop lepidozauromorfa/archozauromorfa
Rhynchosauroides rdzaneki	Wióry	trop lepidozauromorfa/archozauromorfa
Rhynchosauroides isp.	Wióry, Koszary, Stryczowice	trop lepidozauromorfa/archozauromorfa
cf. Therapsipus isp.	Wióry	trop dicynodonta
Protochirotherium hauboldi	Wióry	trop pseudozucha
Synaptichnium kotanskii	Wióry	trop pseudozucha
Isochirotherium sanctacrucense	Wióry	trop pseudozucha
Isochirotherium gierlinskii	Wióry	trop pseudozucha
Synaptichnium chirotheroides	Wióry	trop pseudozucha
Protochirotherium isp.	Koszary, Stryczowice	trop pseudozucha
cf. Synaptichnium isp.	Koszary	trop pseudozucha
Synaptichnium senkowiczae	Wióry	bardzo duży trop pseudozucha
Brachychirotherium kalkowensis	Wióry	bardzo duży trop pseudozucha
Therapsida indet.	Koszary	trop dicynodonta
Characichnos isp.	Wióry	trop pływającego kręgowca
Parotosuchus ptaszynskii	Wióry	fragmentaryczna czaszka MPT.P 271 temnospondyla

Bibliografia

Niedźwiedzki, G., Brusatte, S. L., & Butler, R. J. (2013). Prorotodactylus and Rotodactylustracks: an ichnological record of dinosauromorphs from the Early–Middle Triassic of Poland. Geological Society, London, Special Publications, 379(1), 319–351. [2]

Niedźwiedzki, G. & Ptaszyński, T. 2007. Large Chirotheriidae tracks in the Early Triassic of Wióry, Holy Cross Mountains, Poland. Acta Geologica Polonica, 57 (3), 325-342. Warszawa.

Sulej, T. and Niedźwiedzki, G. 2013. A new large capitosaurid temnospondyl amphibian from the Early Triassic of Poland. Acta Palaeontologica Polonica 58 (1): 65–75.

Klein, Hendrik & Niedźwiedzki, Grzegorz. (2012). Revision of the Lower Triassic tetrapod ichnofauna from Wióry, Holy Cross Mountains, Poland. New Mexico Museum of Natural History and Science, Bulletin. 56. 1-62.

PTASZYŃSKI T. 1996 - Ślady gadów w najniższym pstrym piaskowcu okolic Ostrowca Świętokrzyskiego. Prz. Geol., 44: 1042-1043.

PTASZYŃSKI T. 2000a - Lower Triassic vertebrate footprints from Wióry, Holy Cross Mountains, Poland. Acta Palaeont. Pol., 45: 151-194.