Pebbly Arkose

Autor:

Michał Siedlecki

---

Formacja Pebbly Arkose
Wiek	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 235 - 209,5 ± 4.5 Ma (późny trias - karnik - późny noryk)
Miejsce	Zimbabwe - Mashonaland centralny i zachodni Botswana, Zambia
Podjednostki	?
Leży pod	formacja Forest Sandstone
Leży nad	formacje Escarpment i Angwa Sandstone
Miąższość	1500 - 2000 m
Klimat	ciepły, suchy
Litologia	dominuje arkoza (rodzaj piaskowca)
Osłonięcia formacji Pebbly Arkose.
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eog\u00f3lna lokalizacja formacji,\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"og\u00f3lna lokalizacja formacji,\n","link":"","lat":-16.199999999999999289457264239899814128875732421875,"lon":30.300000000000000710542735760100185871124267578125,"icon":""}],"imageoverlays":null} }

Wstęp

Formacja Pebbly Arkose znajduje się na terenie trzech afrykańskich państw : Zimbabwe, Zambii oraz Botswany. Jej skały pochodzą z pierwszej połowy epoki późnego triasu.

Geologia

Formacja ta znajduje się na terenie basenów sedymentacyjnych Cabora Bassa i Środkowe Zambezi. Należy do grupy Górne Karoo. Jej górne warstwy niekomfortowo znajdują się pod wczesnojurajską formacją Forest Sandstone, zaś najniższe warstwy ulokowane są nad formacjami Angwa Sandstone i Escarpment , których skały pochodzą z końca epoki środkowego triasu. Zbudowana jest z arkozy (odmiany piaskowca), od której wzięła się nazwa formacji.

Wiek formacji Pebbly Arkose jest niestety słabo poznany, lecz zazwyczaj szacuje się go na karnik - noryk. Wg Sciscio i jej współpracowników (2020) maksymalny wiek depozycji skał osadowych formacji to ok. 209,5 Ma. Wiadomo jednak, iż przynajmniej jeden z dinozaurów znalezionych w osadach tej formacji pochodzi z karniku.

Historia badań

Formacja ta znana jest już od XX wieku. Pierwsze skamieniałości zostały odkryte w latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych ubiegłego stulecia, lecz formacja ta pozostawała słabo poznana. Dopiero w latach dziewięćdziesiątych XX wieku oraz na początku XXI wieku paleontolodzy zaczęli ponownie dokonywać nowych odkryć. Zdaje się, że dopiero poznajemy bogactwo fauny żyjącej na terenie tej formacji (komentarz własny).

Fauna

Fauna z formacji Pebbly Arkose jest jeszcze uboga i słabo poznana, ale z dotychczasowych ustaleń można wysnuć wniosek, że była podobna do tej z południowoamerykańskich formacji z Brazylii (Santa Maria) i Argentyny (Ischigualasto), ponieważ na jej terenie odnaleziono szczątki synapsydów, rynchozaurów, aetozaurów oraz wczesnych dinozaurów.

Dinozaury

Dinozaury
Takson	Stanowisko	Materiał kopalny	Komentarz	Grafika
Mbiresaurus raathi	?	NHMZ 2222 (holotyp) - niekompletna czaszka, kręgi, fragmenty żeber, częściowe obręcze barkowa i miednicza i fragmentaryczne kończyny; NHMZ 2547 - fragmentaryczny szkielet	Jeden z najwcześniejszych zauropodomorfów. Materiał przypisany jest większy od holotypu o ok. 15%.
Musankwa sanyatiensis	Spurwing East Palaeosol	NHMZ 2521 - częściowa prawa kończyna tylna, która składa się z całej kości udowej, k. piszczelowej, k. skokowej oraz stowarzyszonych z nimi niezidentyfikowanymi fragmentami kości.	Prawdopodobnie najpierwotniejszy znany przedstawiciel Massopoda.
Niezidentyfikowany zauropodomorf	Dande	fragmentaryczna kość udowa	Takson niediagnostyczny, znaleziony w stanowisku rynchozaurów w Dande.
Nienazwany herrerazauryd	?	?	Prawdopodobnie nowy takson.

Fauna nie-dinozaurowa

Inne archozaury i ich krewniacy

Ze stanowiska Dande znamy skamieniałości rynchozaurów (kości szczękowe, kość zębową , trzon kręgu ogonowego, kość śródstopia oraz paliczki), które zaklasyfikowano jako Hyperodapedon cf. H. gordonii. Ponadto znany są szczątki nienazwanego aetozaura.

Synapsydy

Z formacji znane są nienazwany cynodont z grupy gomfodontozuchinów oraz prawdopodobny dicynodont.

Bezkręgowce

Z formacji znane są rzadkie pozostałości po słodkowodnych małżach.

Skamieniałości śladowe

Z Dande znane są trójpalczaste tropy dinozaurów, które mogły zostać pozostawione przez bazalne zauropodomorfy, bądź wczesne teropody.

Flora i paleośrodowisko

Na terenie całej formacji bardzo częste są szczątki przedstawiciela nagonasiennych Agathoxylon (Dadoxylon). Ponadto znane z tej formacji są odciski liści. Roślinność ta pozwala stwierdzić, w karniku teren tej formacji znajdował się w strefie klimatu ciepłego, być może zwrotnikowego. Pozostałości po małżach wskazują, że ląd był poprzecinany rzekami lub jeziorami.

Bibliografia

Barrett, P.M.; Chapelle, K.E.J.; Sciscio, L.; Broderick, T.J.; Zondo, M.; Munyikwa, D.; Choiniere, J.N. "A new Late Triassic sauropodomorph dinosaur from the Mid-Zambezi Basin, Zimbabwe". Acta Palaeontologica Polonica. 69 (2): 227–241. [1]

Griffin, C.T.; Wynd, B.M.; Munyikwa, D.; Broderick, T.J.; Zondo, M.; Tolan, S'; Langer, M.C.; Nesbitt, S.J.; Taruvinga H.R. (2022). "Africa's oldest dinosaurs reveal early suppression of dinosaur distribution". Nature. 609 (7926): 313–319.

Raath, M.A.; Oesterlen. P.M.; Kitching, J.W. (1992). "First record of Triassic Rhynchosauria (Reptilia: Diapsida) from the lower Zambezi Valley, Zimbabwe". Palaentologia Africana. 29: 1–10. [[2]]

Sciscio, L.; Viglietti, P.A.; Barrett, P.M.; Broderick, T.J.; Munyikwa, D.; Chapelle, K.E.J.; Dollman, K.N.; Edwards, S.F.; Zondo, M.; Choiniere, J.N. (2020). "Sedimentology and palaeontology of the Upper Karoo Group in the Mid-Zambezi Basin, Zimbabwe: new localities and their implications for interbasinal correlation". Geological Magazine. 158 (6): 1035–1058. [3]