Mymoorapelta: Różnice pomiędzy wersjami
m |
(uzupełnienia) |
||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | + | {{DISPLAYTITLE:''Mymoorapelta''}} | |
| + | {{Opis | ||
| + | |Autor = [[Maciej Ziegler]] | ||
| + | |Korekta = [[Tomasz Sokołowski]], [[Tomasz Singer]], [[Paweł Konarzewski]] | ||
| + | |nazwa = ''Mymoorapelta'' (mymurapelta) | ||
| + | |długość = 2,7-3 m | ||
| + | |masa = 180-300 kg | ||
| + | |wysokość = | ||
| + | |dieta = | ||
| + | |miejsce = [[USA]] - Kolorado, Utah i Wyoming | ||
| − | <small> | + | <small>([[formacja]] [[Morrison]] - ogniwo Brushy Basin)</small> |
| − | + | |czas = {{Występowanie|149|145}} | |
| − | + | ok. 149-145 [[Ma]]<br> | |
| − | + | <small>[[późna jura]] ([[tyton]])</small> | |
| − | + | |systematyka = [[Dinosauria]] | |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | </small> | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | < | ||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | |||
| − | | | ||
| − | |||
| − | |||
[[Ornithischia]] | [[Ornithischia]] | ||
| Linia 45: | Linia 22: | ||
[[Ankylosauria]] | [[Ankylosauria]] | ||
| − | [[Nodosauridae]] | + | [[Nodosauridae]] |
| − | | | + | |grafika = Mymoorapelta maysi.png |
| − | | | + | |podpis = Rekonstrukcja przyżyciowa ''Mymoorapelta''. Autor: Ddinodan [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mymoorapelta_maysi.png] |
| − | + | |PorównanieGrupa = | |
| − | |} | + | |PorównanieDługość = |
| − | + | |mapa = | |
| + | }} | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | ''Mymoorapelta'' to późnojurajski ankylozaur. Pochodzi ze sławnej formacji Morrison, prawdopodobnie z jej najmłodszej części - ogniwa Brushy Basin | + | ''Mymoorapelta'' to [[późna jura|późnojurajski]] ankylozaur żyjący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Pochodzi ze sławnej formacji Morrison, prawdopodobnie z jej najmłodszej części - ogniwa Brushy Basin. |
| − | |||
| − | |||
| − | |||
==Materiał kopalny== | ==Materiał kopalny== | ||
| + | [[Plik:Mymoorapelta maysi.jpg|thumb|Zrekonstrowany szkielet mymurapelty. Fot. incidencematrix [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mymoorapelta_maysi.jpg]]] | ||
''Mymoorapelta'' znana jest z co najmniej trzech okazów. | ''Mymoorapelta'' znana jest z co najmniej trzech okazów. | ||
| − | [[Holotyp]] to kość biodrowa. Kolejne szczątki należą zapewne do tego samego osobnika: cztery kręgi grzbietowe, siedem ogonowych, kilka żeber, kość łokciowa, kość śródręcza, paliczek, prawdopodobny pazur stopy i wiele elementów opancerzenia. Później wydobyto kolejne szczątki należące zapewne do tego osobnika, porozrzucane na obszarze ok. 25 | + | [[Holotyp]] (MWC 1815) to kość biodrowa. Kolejne szczątki należą zapewne do tego samego osobnika: cztery kręgi grzbietowe, siedem ogonowych, kilka żeber, kość łokciowa, kość śródręcza, paliczek, prawdopodobny pazur stopy i wiele elementów opancerzenia. Później wydobyto kolejne szczątki należące zapewne do tego osobnika, porozrzucane na obszarze ok. 25 m², m.in. kość jarzmową i kręgi szyjne ([[Kirkland]] i [[Carpenter]], 1994; [[Kirkland]] i in, 1998). |
| + | |||
| + | Później odnaleziono kolejne szczątki, w tym częściowo artykułowany szkielet (MWC 2610) zawierający m.in. kości z okolicy krzyżowej, stopę i elementy opancerzenia ([[Kirkland]] i in., 1998). Dodatkowy materiał kopalny mymurapelty opisali również [[Kirkland]] i współpracownicy (2025). | ||
| − | + | ==Budowa== | |
| + | [[Plik:Mymoorapelta dorsal vertebra fruita.jpg|thumb|Kręg grzbietowy ''Mymoorapelta''. Fot. Jens Lallensack [https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mymoorapelta_dorsal_vertebra_fruita.jpg]]] | ||
| + | ''Mymoorapelta'' była jednym z mniejszych dinozaurów pancernych. Kość kwadratowa miała wąską, zaokrągloną głowę oraz nie była zrośnięta z innymi kośćmi czaszki. Zęby policzkowe miały niższe korony niż ''[[Gargoyleosaurus]]''. Końcówki trzonów kręgów szyjnych były szersze niż wyższe i wykazywaly sercowatą morfologię. Wyrostki kolczyste cechowały się krótką i masywną budową, a kanały nerwowe przyjmowały okrągły kształt. Cylindryczne kręgi grzbietowe były dłuższe w tylniej części oraz bardziej spłaszczone bocznie niż u późniejszych [[Nodosauridae|nodozaurydów]]. Wyrostki kolczyste tylnych kręgów grzbietowych były obrzeżone skostniałymi ścięgnami. Szerokie kręgi krzyżowe ''Mymoorapelta'' różniły się od ''[[Gargoyleosaurus]]'' obecnością zagłębień po stronie brzusznej. Ciało mymurapelty pokrywały 5 różnych typów osteoderm ([[Kirkland]] i [[Carpenter]], 1994; [[Kirkland]] i in., 1998; [[Kirkland]] i in., 2025). | ||
| − | + | ==Filogeneza== | |
| + | Obszerna [[analiza filogenetyczna]] Thompsona i in. ([[2012]]) wykazała, że to [[bazalny]] [[nodozauryd]], bliski 'polakantowym' [[ankylozaur]]om, co sugerowali już wcześniej [[Kirkland]] i [[Carpenter]] ([[1994]]). Zobacz również: [[Ankylosauria#Kladogramy]]. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| Linia 71: | Linia 52: | ||
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
{| class="wikitable" | {| class="wikitable" | ||
| − | + | |{{V| ''Mymoorapelta''}} | |
| − | | [[Kirkland]] i [[Carpenter]], [[1994]] | + | | {{Kpt|[[Kirkland]]}} i {{Kpt|[[Carpenter]]}}, [[1994]] |
|- | |- | ||
| − | + | |{{V| ''M. maysi''}} | |
| − | | [[Kirkland]] i [[Carpenter]], [[1994]] | + | | {{Kpt|[[Kirkland]]}} i {{Kpt|[[Carpenter]]}}, [[1994]] |
|} | |} | ||
| − | == | + | ==Bibliografia== |
| − | <small>Kirkland, J.I. & Carpenter, K. (1994) "North | + | <small>Kirkland, J. I., & Carpenter, K. (1994). "North America’s first pre-cretaceous ankylosaur (Dinosauria) from the Upper Jurassic Morrison Formation of western Colorado". Brigham Young University Geology Studies, 40, 25-42.. |
| − | Kirkland, J.I., Carpenter, K., Hunt, A.P. & Scheetz, R.D. (1998) "Ankylosaur (Dinosauria) specimens from the Upper Jurassic Morrison Formation" Modern Geology, 23, 145-177. | + | Kirkland, J. I., Carpenter, K., Hunt, A. P., & Scheetz, R. D. (1998) "Ankylosaur (Dinosauria) specimens from the Upper Jurassic Morrison Formation". Modern Geology, 23, 145-177. |
| − | Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C. | + | Kirkland, J. I., Hunt-Foster, R. K., Morgan, K., McHugh, J. B., & Foster, J. R. (2025). "Differentiating ankylosaur species in the Upper Jurassic Morrison Formation in light of newly recovered skeletal elements of ''Mymoorapelta maysi'' from its type locality". Geology of the Intermountain West. 12: 315–393. [[doi:10.31711/giw.v12.pp315-393]] |
| + | |||
| + | Thompson, R. S., Parish, J. C., Maidment, S. C., & Barrett, P. M. (2012). "Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)". Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 301-312. [[doi:0.1080/14772019.2011.569091]] | ||
| + | </small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 94: | Linia 78: | ||
[[Kategoria:Jura]] | [[Kategoria:Jura]] | ||
[[Kategoria:Tyton]] | [[Kategoria:Tyton]] | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 12:09, 20 gru 2025
| Autor: | Maciej Ziegler |
| Korekta: | Tomasz Sokołowski, Tomasz Singer, Paweł Konarzewski |
| Mymoorapelta (mymurapelta) | |
|---|---|
| Długość | 2,7-3 m |
| Masa | 180-300 kg |
| Miejsce | USA - Kolorado, Utah i Wyoming |
| Czas |
ok. 149-145 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa Mymoorapelta. Autor: Ddinodan [3] | |
Wstęp
Mymoorapelta to późnojurajski ankylozaur żyjący na terenie dzisiejszych Stanów Zjednoczonych. Pochodzi ze sławnej formacji Morrison, prawdopodobnie z jej najmłodszej części - ogniwa Brushy Basin.
Materiał kopalny
Mymoorapelta znana jest z co najmniej trzech okazów.
Holotyp (MWC 1815) to kość biodrowa. Kolejne szczątki należą zapewne do tego samego osobnika: cztery kręgi grzbietowe, siedem ogonowych, kilka żeber, kość łokciowa, kość śródręcza, paliczek, prawdopodobny pazur stopy i wiele elementów opancerzenia. Później wydobyto kolejne szczątki należące zapewne do tego osobnika, porozrzucane na obszarze ok. 25 m², m.in. kość jarzmową i kręgi szyjne (Kirkland i Carpenter, 1994; Kirkland i in, 1998).
Później odnaleziono kolejne szczątki, w tym częściowo artykułowany szkielet (MWC 2610) zawierający m.in. kości z okolicy krzyżowej, stopę i elementy opancerzenia (Kirkland i in., 1998). Dodatkowy materiał kopalny mymurapelty opisali również Kirkland i współpracownicy (2025).
Budowa
Mymoorapelta była jednym z mniejszych dinozaurów pancernych. Kość kwadratowa miała wąską, zaokrągloną głowę oraz nie była zrośnięta z innymi kośćmi czaszki. Zęby policzkowe miały niższe korony niż Gargoyleosaurus. Końcówki trzonów kręgów szyjnych były szersze niż wyższe i wykazywaly sercowatą morfologię. Wyrostki kolczyste cechowały się krótką i masywną budową, a kanały nerwowe przyjmowały okrągły kształt. Cylindryczne kręgi grzbietowe były dłuższe w tylniej części oraz bardziej spłaszczone bocznie niż u późniejszych nodozaurydów. Wyrostki kolczyste tylnych kręgów grzbietowych były obrzeżone skostniałymi ścięgnami. Szerokie kręgi krzyżowe Mymoorapelta różniły się od Gargoyleosaurus obecnością zagłębień po stronie brzusznej. Ciało mymurapelty pokrywały 5 różnych typów osteoderm (Kirkland i Carpenter, 1994; Kirkland i in., 1998; Kirkland i in., 2025).
Filogeneza
Obszerna analiza filogenetyczna Thompsona i in. (2012) wykazała, że to bazalny nodozauryd, bliski 'polakantowym' ankylozaurom, co sugerowali już wcześniej Kirkland i Carpenter (1994). Zobacz również: Ankylosauria#Kladogramy.
Etymologia
Nazwa Mymoorapelta oznacza "tarcza z Mygatt-Moore" - od nazwy kamieniołomu Mygatt-Moore, gdzie znaleziono dinozaura. Samo Mygatt-Moore honoruje Petera i Marilyn Mygatt i Johna i Vanettę Moore'ów, którzy odkryli to stanowisko. Epitet gatunkowy nadano na cześć Chrisa Maysa, szefa Dinamation International Corporation i założyciela Dinamation International Society (organizacji non-profit mającej na celu promowanie paleontologii), który wraz z DIS sfinansował badania nad Mymoorapelta.
Spis gatunków
| Mymoorapelta | Kirkland i Carpenter, 1994 |
| M. maysi | Kirkland i Carpenter, 1994 |
Bibliografia
Kirkland, J. I., & Carpenter, K. (1994). "North America’s first pre-cretaceous ankylosaur (Dinosauria) from the Upper Jurassic Morrison Formation of western Colorado". Brigham Young University Geology Studies, 40, 25-42..
Kirkland, J. I., Carpenter, K., Hunt, A. P., & Scheetz, R. D. (1998) "Ankylosaur (Dinosauria) specimens from the Upper Jurassic Morrison Formation". Modern Geology, 23, 145-177.
Kirkland, J. I., Hunt-Foster, R. K., Morgan, K., McHugh, J. B., & Foster, J. R. (2025). "Differentiating ankylosaur species in the Upper Jurassic Morrison Formation in light of newly recovered skeletal elements of Mymoorapelta maysi from its type locality". Geology of the Intermountain West. 12: 315–393. doi:10.31711/giw.v12.pp315-393
Thompson, R. S., Parish, J. C., Maidment, S. C., & Barrett, P. M. (2012). "Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)". Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 301-312. doi:0.1080/14772019.2011.569091
![[3]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mymoorapelta_maysi.png){kind=link}
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mymoorapelta_maysi.jpg){kind=link}
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Mymoorapelta_dorsal_vertebra_fruita.jpg){kind=link}