Tanius

Do ogólnej weryfikacji i pewnie uzupełnienia (materiał, wiek)

Autorzy:

Marcin Szermański

---

Tanius
Długość:	7 m
Masa:	2 t
Miejsce występowania:	Chiny - prowincje Heilongjiang i Szantung (formacja Jiangjunding)
Czas występowania	późna kreda (?koniak - ?mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauroidea ?? Hadrosauridae ??? Saurolophinae
Rekonstrukcja przyżyciowa Tanius sinensis. Źródło: [1].

Wstęp

Tanius to słabo poznany rodzaj hadrozaura z terenów obecnych Chin. Jego skamieniałe szczątki odnaleziono na obszarach prowincji Heilongjiang i Szantung, na wschodzie Kraju Środka.

Budowa

Tanius charakteryzuje się długimi wyrostkami kręgowymi, najdłuższe były 3,75 razy wyższe niż trzony kręgów (Prieto-Márquez, 2011). Paul (2010) szacuje go na 7 metrów długości i 2 tony.

Gatunki

Obecnie za ważnego uznaje się typowego Tanius sinensis. Kolejne gatunki T. chingkankouensis i T. laiyangensis, Prieto-Márquez i Wagner (2013) uważają za prawdopodobne młodsze synonimy Tsintaosaurus spinorhinus, lecz T. chingkankouensis uznają za nomen dubium, więc w jego przypadku nie są aż tak pewni synonimizacji – zresztą wcześniej (np. Brett-Surman, 1989; Weishampel i Horner, 1990; Horner i in., 2004) uznawany był on za synonim gatunku typowego T. sinensis.

Hadrozaur nazwany przez Riabinina jako Bactrosaurus prynadai wg Younga (1958) powinien być przeniesiony do rodzaju Tanius, jako T. prynadai. Nie spotkało się to jednak z ogólną akceptacją. Co więcej, B. prynadai okazał się być niediagnostyczny (Horner i in., 2004).

Materiał kopalny

T. sinensis znany jest prawdopodobnie z dwóch osobników (materiał czaszkowy i pozaczaszkowy, w tym m.in. kość biodrowa). Autorzy obu wydań The Dinosauria piszą o prawdopodobnych trzech, ale wliczając w to niepewnego T. chingkankouensis, który wg najnowszych ustaleń ma mieć więcej wspólnego z tsintaozaurem.

Filogeneza

Tanius jest najczęściej uważany za przedstawiciela zaawansowanych hadrozauroidów (np. autorzy obu wydań The Dinosauria, którzy szeroko definiują - zob. Hadrosauridae#Nomenklatura). Wg analiz filogenetycznych Suesa i Averianova (2009), Prieto-Márqueza (2010) i McDonalda i in. (2011) oraz na nich opartych, jest to stosunkowo zaawansowany hadrozauroid, ale poza kladem Hadrosauridae (zob. kladogramy). Brett-Surman (1989) klasyfikuje go jako Hadrosaurinae (obecnie Saurolophinae) incertae sedis, gdyż jego zdaniem czaszka przypisana przez Younga (1958) "jasno wskazuje, że to hadrozauryn" (s. 94). Hu i in. (2001) także uznali go za przedstawiciela Saurolophinae (za Prieto-Márquez, 2010, s. 439).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Tanius honoruje chińskiego geologa o nazwisku Tan. Znaczenia epitetów gatunkowych:

sinensis – znaczy "chiński",

chingkankouensis – upamiętnia miejsce znalezienia, Chiangchunting, położone ok. 3 km od Hsikou,

laiyangensis – upamiętnia miejsce znalezienia, Laiyang w prowincji Szantung.

Spis gatunków

Tanius	Wiman, 1929
T. sinensis	Wiman, 1929
?= T. chingkankouensis	Young, 1958	nomen dubium	?= Tsintaosaurus spinorhinus	Young, 1958
T. prynadai	(Riabinin, 1939) Young, 1958	= Bactrosaurus prynadai	Riabinin, 1939	nomen dubium
T. laiyangensis	Zhen, 1976	= Tsintaosaurus spinorhinus	Young, 1958

Bibliografia

Brett-Surman, M.K. (1989) A revision of the Hadrosauridae (Reptilia: Ornithischia) and their evolution during the Campanian and Maastrichtian. Ph.D. dissertation, George Washington University, Washington, D.C.. pp.1-272

McDonald, A.T., Kirkland, J.I., DeBlieux, D.D., Madsen, S.K., Cavin, J., Milner, A.R.C. & Panzarin, L. (2010) "New basal iguanodonts from the Cedar Mountain Formation of Utah and the evolution of thumb-spiked dinosaurs" PLoS One, 5, 1-35.

Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [2]

Horner, J.R., Weishampel, D.B. & Forster, C.A. (2004) "Hadrosauridae" [w]: Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The Dinosauria" Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 438–463

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University, Princeton i Oxford

Prieto-Márquez, A. (2010) "Global phylogeny of Hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods" Zoological Journal of the Linnean Society, 159, 435-502. doi:10.1111/j.1096-3642.2009.00617.x

Prieto-Márquez, A. (2011) "A reapprisal of Barsboldia sicinskii (Dinosauria: Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of Mongolia" Journal of Paleontology 85(3), 468–477. doi:10.1666/10-106.1.

Prieto-Márquez, A. & Wagner, J.R. (2013) "The ‘Unicorn’ Dinosaur That Wasn’t: A New Reconstruction of the Crest of Tsintaosaurus and the Early Evolution of the Lambeosaurine Crest and Rostrum" PLoS ONE, 8(11), e82268 doi:10.1371/journal.pone.0082268

Sues, H.-D. & Averianov, A. (2009) "A new basal hadrosauroid dinosaur from the Late Cretaceous of Uzbekistan and the early radiation of duck-billed dinosaurs" Proceedings of the Royal Society of London: B, 276, 2549-2555. doi:10.1098/rspb.2009.0229

Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The Dinosauria" Berkeley: University of California Press, 534–561

Young, C.C. (1958) "The dinosaurian remains of Laiyang, Shantung" Palaeontologia Sinica, 142, 53–159