Antarctopelta

Autor:	Jakub Starzyński, Paweł Konarzewski
Korekta:	Maciej Ziegler, Marcin Szermański

---

Antarctopelta (antarktopelta)
Długość	4 m
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Antarktyda - Wyspa Jamesa Rossa (formacja Santa Marta)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 76-75 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Thyreophora Ankylosauria Parankylosauria
Rekonstrukcja Stegouros. Antarctopelta wyglądała podobnie i była większa. Autor: Mauricio Alvarez [3]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/index.php?title=Santa_Maria\u0026amp;action=edit\u0026amp;redlink=1\" class=\"new\" title=\"Santa Maria (strona nie istnieje)\"\u003ESanta Maria\u003C/a\u003E, Wyspa Jamesa Rossa, \u003Ca href=\"/wiki/Antarktyda\" class=\"mw-redirect\" title=\"Antarktyda\"\u003EAntarktyda\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EA. oliveroi\u003C/i\u003E - holotyp MLP 86-X-28-1.\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Santa Maria, Wyspa Jamesa Rossa, Antarktyda|A. oliveroi - holotyp MLP 86-X-28-1.\n","link":"","lat":-63.9266659999999973251760820858180522918701171875,"lon":-57.81416699999999764258973300457000732421875,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Antarctopelta oliveroi jest gatunkiem niewielkiego ankylozaura żyjącego w późnej kredzie na terytorium dzisiejszej Antarktydy. Antarktopelta to największy znany przedstawiciel niezwykłego kladu Parankylosauria. W 2024 roku Soto-Acuña i wspólnicy dokonali szczegółowego opisu skamieniałości omawianego dinozaura.

Lokalizacja

Szkielet został odnaleziony w osadach formacji Santa Marta, która była osadzona w płytkim środowisku morskim i zawiera także skamieliny morskie, takie jak zęby rekinów, pozostałości mozazaura Taniwhasaurus antarcticus, a także amonity. Okaz antarktopelty został zlokalizowany na Wyspie Jamesa Rossa w pobliżu Półwyspu Antarktycznego w 1986 roku i jest pierwszym dinozaurem odkrytym w Antarktyce. Pomimo to dinozaur ten został nazwany i opisany dopiero w roku 2006.

Materiał kopalny

Skamieniałości Antarctopelta. Autor: Levi B. Martinez-Reza [1]

Holotyp (86-X-28-1) to częściowy szkielet obejmujący fragment lewej kości zębowej wraz z zębem, co najmniej 5 izolowanych zębów, 5 kręgów szyjnych (w tym 3 połączone ze sobą odlewy) 2 trzony kręgów grzbietowo-krzyżowych, 3 trzony kręgów połączonych z kością krzyżową, 7 ogonowych (w tym 3 niekompletne), fragmenty żeber, niekompletną łopatkę, kość kruczą oraz ramienną, częściową kość biodrową, prawdopodobny paliczek dłoni, kości stopy, osteodermy z ciała oraz z ogona tworzące niewielką buławę. Do omawianego rodzaju zapewne należą również jeszcze nieopisane zęby z kości szczękowej, fragmenty kości zębowej, prawdopodobnie kość szczękowa, trzon kręgu, niekompletna stopa oraz osteodermy (Soto-Acuña i in., 2024).

Budowa

Porównanie anatomii osteodermów na końcu ogona Stegouros (po prawej) i Antarctopelta (po lewej). Źródło: Soto-Acuña i in., 2021 [2]

Antarctopelta swoim wyglądem zapewne przypominała bliskiego kuzyna z Chile Stegouros, lecz różniła się od niego budową kości zębowej, kręgów grzbietowo-krzyżowych, trzonów kręgów krzyżowych oraz pancerza. Trzon przedniego kręgu szyjnego miał większą szerokość niż długość oraz wysokość. Patrząc z przodu kręgu kanał nerwowy miał kształt czworokątny, który stanowił połowę wysokości swojego trzonu. Środkowe kręgi szyjne miały niemalże taką samą szerokość jak i wysokość. Najdalszy kręg szyjny wielkością przewyższał pozostałe. Łuk neuralny tego kręgu był dość niski, zaś znajdujący się na nim wyrostek kolczysty - krótki w stosunku do jego wysokości. Mimo iż nie jest dokładnie znana pozycja najdalszego kręgu odcinka szyjnego to wykazywał takie same cechy jak 8 kręg Stegouros. Kręgi grzbietowo-krzyżowe były znacznie solidniejsze i krótsze niż u jego kuzyna z Chile. Kość krucza nie była zrośnięta z łopatką. Cecha ta jest również obecna u zaawansowanych ankylozaurów. Ogon był wyposażony w broń, która przypominała wyglądem aztecką maczugę z ostrzami zwaną macuahuitl. Ciało było pokryte licznymi osteodermami podobnymi do tych u Stegouros (Soto-Acuña i in., 2024).

Paleobiologia

Wcześniejsze badania sugerowały, że Antarctopelta z Wyspy Jamesa Rossa to osobnik młodociany. Jednakże hipoteza ta może być obalona przez fakt, że kręgi antarktopelty ukazują całkowite połączenie łuków nerwowych i trzonów kręgów. Osobnik młodociany powinien mieć widoczne szwy między kręgami. Poza tym wstępna analiza histologiczna kilku żeber i kości palców pokazuje wewnętrzne struktury kostne, których osobnik młodociany nie powinien posiadać. Dowodzi to, że odkryty okaz antarktopelty mógł być osobnikiem w pełni dorosłym (Salgado i Gasparini, 2006). Badanie histologiczne przeprowadzone przez Cedrę i in. (2019) wykazało, że okaz typowy w chwili śmierci był dojrzałym płciowo osobnikiem. Mimo ciężkich warunków środowiskowych Antarctopelta odznaczała się podobnym sposobem wzrostu jak jej kuzyni z wyższych szerokości geograficznych.

Systematyka

Ooczątkowo uważano, że Antarctopelta posiadała cechy zarówno ankylozaurów, jak i nodozaurów, przez co sprawiała problemy w przydziale do odpowiedniej rodziny. Salgado i Gasparini przydzielili antarktopeltę do Ankylosauria incertae sedis (o niepewnej pozycji). Analiza kladystyczna Thompsona i in. (2012) wskazuje, że jest to najbardziej bazalny nodozauryd. Arbour i Currie (2015) klasyfikują go jako Nodosauridae indet., w dodatku nomen dubium. Analiza filogenetyczna przeprowadzona przez Soto-Acuñę i in. (2021) wykazała, że Antarctopelta to prymitywny ankylozaur blisko spokrewniony z Stegouros i Kunbarrasaurus. Tworzą one klad Parankylosauria zamieszkujący dawne obszary Gondwany. Soto-Acuña i współpracownicy potwierdzili przynależność Antarctopelta do wcześniej wymienionej grupy dinozaurów pancernych.

Etymologia

Antarctopelta została nazwana przez argentyńskich paleontologów Leonardo Salgado i Zulmę Gasparini. Nazwa pochodzi od miejsca znaleziska oraz greckiego słowa pelta ("tarcza"). Nazwa gatunkowa (oliveroi) pochodzi od nazwiska argentyńskiego geologa Eduardo Olivero, który długo pracował na Antarktydzie i odkrył pozostałości dinozaura.

Spis gatunków

Antarctopelta	Salgado i Gasparini, 2006
A. oliveroi	Salgado i Gasparini, 2006

Wybrana bibliografia

Arbour, V.M. & Currie, P.J. (2016) "Systematics, phylogeny and palaeobiogeography of the ankylosaurid dinosaurs". Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2015.1059985

Cerda, I. A., Gasparini, Z., Coria, R. A., Salgado, L., Reguero, M., Ponce, D., ... & Moly, J. (2019). "Paleobiological inferences for the Antarctic dinosaur Antarctopelta oliveroi (Ornithischia: Ankylosauria) based on bone histology of the holotype". Cretaceous Research, 103, 104171. doi:10.1016/j.cretres.2019.07.001

Salgado, L. & Gasparini, Z. (2006) "Reappraisal of an ankylosaurian dinosaur from the Upper Cretaceous of James Ross Island (Antarctica)" Geodiversitas, 28 (1), 119–135.

Soto Acuña S, Vargas A.O & Kaluza J.A. (2024). "A new look at the first dinosaur discovered in Antarctica: reappraisal of Antarctopelta oliveroi (Ankylosauria: Parankylosauria)". Advances in Polar Science. 35 (1): 78–107. doi:10.12429/j.advps.2023.0036.

Soto-Acuña, S., Vargas, A., Kaluza, J., Leppe, M., Botelho, J., Palma-Liberona, J., Gutstein, C., Fernández, R., Ortiz, H., Milla, V., Aravena, B., Manriquez, L., Alarcon-Munoz, J., Pino, J., Trevisan, C., Mansilla, H., Hinojosa, L., Munoz-Walther, V. & Rubilar-Rogers, D. (2021). "Bizarre tail weaponry in a transitional ankylosaur from subantarctic Chile". Nature, 600(7888), 259-263. doi:10.1038/s41586-021-04147-1

Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2012) "Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)" Journal of Systematic Palaeontology. doi:10.1080/14772019.2011.569091