Rugops

Autor:	Korekta:
Maciej Ziegler	Tomasz Sokołowski

---

Rugops (rugops)
Długość:	3-4 (do 7?) m (prawdopodobnie osobnik niedojrzały)
Masa:	50-100 kg (prawdopodobnie osobnik niedojrzały)
Miejsce występowania:	Niger (formacja Echkar)
Czas występowania	99-93 Ma "środkowa" kreda (cenoman)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Ceratosauria Abelisauridae
Plik:Rugops2.jpg Czaszka w widoku bocznym i od góry. Strzałką zaznaczono charakterystyczne otwory na kościach nosowych (zmodyfikowano z: Sampson i Witmer, 2007). Uwaga: przy skali zaszła prawdopodobnie pomyłka (zob. tekst).

Wstęp

Rugops to rodzaj abelizauryda żyjącego w "środkowej" kredzie (cenoman) na terenach dzisiejszej Afryki. Jest jednym z wcześniejszych oraz jedynym znalezionym prawdopodobnie niedojrzałym osobnikiem z grupy Abelisauridae.

W opublikowanych dotąd analizach (nie zawierających jeszcze bardziej bazalnego Kryptops) Rugops okazuje się najbardziej bazalnym z abelizaurydów. Może to być jednak wynikiem niedojrzałości jedynego znanego osobnika.

Zasugerowano (Sereno i in., 2004), że znany z kości szczękowej abelizauryd z cenomanu-turonu Argentyny (UNPSJBPV 247 - Lamanna i in., 2002) jest bliskim krewnym rugopsa, jednak cechy łączące je są szeroko rozpowszechnione u abelizaurydów (Carrano i Sampson, 2008).

Odkrycie

Szczątki tego zwierzęcia znalazła w 2000 roku na Saharze ekspedycja prowadzona przez znanego paleontologa Paula Sereno. Było to ważne odkrycie z paleobiogeograficznego punktu widzenia - wcześniej powątpiewano w obecność przedstawicieli Abelisauroidea na kontynencie afrykańskim. Później odkryto kolejnego, jeszcze wcześniejszego abelizauryda z Nigru - Kryptops.

Etymologia

Rugops znaczy "pomarszczona twarz" (łac. ruga - "zmarszczka, fałda" i gr. opsi - "twarz"). Epitet gatunkowy (primus) oznacza "pierwszy". Teropod ten został tak nazwany ze względu na to, że jest jednym z pierwszych abelizaurydów z silnie zaznaczoną ornamentacją czaszki.

Budowa

Rugops to abelizauryd charakteryzujący się małym oknem na górze czaszki między kością przedczołową, czołową, zaoczodołową a łzową oraz rzędem siedmiu małych otworów na górze każdej kości nosowej (diagnoza wg Sereno i współpracowników), jednak okno może być cechą młodych osobników (Ekrixinatosaurus też miał podobne, lecz wydaje się, że w nieco innym miejscu) a otworki ma także Carnotaurus. Carrano i Sampson twierdzą, że jest to niewątpliwie ważny takson, ponieważ kości mają smukłe proporcje, kości nosowe są cienkie a okna w czaszce duże. Moim zdaniem to także mogą być cechy juwenilijne.

Funkcja nietypowych dziurek pozostaje niejasna - być może wyrastały stamtąd organy zmysłowe lub tkanki miękkie o funkcji pokazowej. Charakterystyczną cechą abelizaurydów jest silnie pofałdowana, naznaczona guzkami bruzdami powierzchnia czaszki wskazująca na istnienie, prawdopodobnie keratynowej, struktury. Otworki mogły wspomagać takie pokrycie czaszki, bardziej złożone i ukrwione niż u Carnotaurus. Paul Sereno przypuszcza, że struktura ta tworzyła coś w rodzaju dziobu tukana.

Materiał kopalny i wymiary

Znaleziono jedynie dość kompletną czaszkę (MNN IGU1, Musee National du Niger), nie zawierającą jedynie niektórych tylnobocznych kości. W różnych źródłach można przeczytać, że jego długość szacuje się na 6-9 m, jednak gdy popatrzy się na wymiary czaszki, to należy stwierdzić, że są to rozmiary znacznie przesadzone. Czaszka o długości ok. 31,5 cm wskazuje, że cały gad mógł mierzyć 3-4 m długości (ale zob. niżej). Nie wiadomo, jakie rozmiary mógł osiągać w pełni wyrośnięty osobnik - ten znaleziony raczej nie był już młodociany, lecz nie miał jeszcze cech typowo dorosłych.

Jak podają autorzy opisu rugopsa (Sereno i współprac., 2004), jego czaszka mierzy ok. 31,5 cm, a nie jak wynika ze skali ok. 45 cm. Carrano i Sampson (2008) podają, że czaszka jest "mała". Sereno i Brusatte (2008) piszą, że kość szczękowa rugopsa jest podobnej wielkości co kryptopsa, która ma 25 cm (cała czaszka ok. 50 cm; szacowana długość to 6-7 m).

Paleoekologia

Czasem można się spotkać z opiniami, że Rugops był padlinożercą. Paul Sereno twierdzi, że "nie jest to czaszka stworzona do walki lub miażdżenia kości". Argumenty to mała czaszka w porównaniu do reszty ciała i nieduże, "delikatne" zęby. Nie znaleziono jednak żadnych pozaczaszkowych pozostałości po rugopsie, choć abelizaurydy mają często krótsze czaszki w stosunku do długości ciała. Nie znaczy to jednak, że były padlinożercami - były po prostu zbudowane inaczej niż pozostałe teropody. Z kolei charakterystyczne, małe zęby (wraz z wieloma innymi cechami budowy abelizaurydów - m. in. potężną szyją, dużą siłą szczęk i ich masywnością, ruchliwością żuchwy) są obecnie uważane za cechy będące przystosowaniem to niespotykanego u innych mięsożernych dinozaurów sposobu polowania, w szczególności na zauropody. Kształt czaszki wskazuje, że trudno było by mu się odżywiać padliną - cechą padlinożerców są długie, wąskie i niskie czaszki, dzięki którym mogą się one dostać do wnętrzności martwych zwierząt. Czasem można się spotkać z informacjami, że rugops miał skarłowaciałe kończyny przednie, tak jak jego krewniacy. Znaleziono tylko trzy abelizaurydy z zachowanymi kośćmi "rąk" - Aucasaurus, Carnotaurus i Majungasaurus. Należą one do zaawansowanych przedstawicieli swojego rodu u których nastąpiła już znaczna redukcja kończyn a nie wiadomo czy rugops nie jest od nich bardziej bazalny. Należy więc wykluczyć hipotezę o głównie padlinożernym trybie życia tego teropoda, choć zapewne, tak jak inne drapieżniki, nie gardził napotkanymi martwymi zwierzętami. Zaznaczyć należy, że krótkie zęby Rugops z prostą tylną krawędzią, porównane ze współczesnymi ssakami mają sugerować padlinożerność (Thompson, 2011/niepublikowane).

Rugops mógł polować na niedorosłe zauropody (rebbachizaurydy i tytanozaury), jednak prawdopodobnie nie był na szczycie drabiny pokarmowej - w formacji Echkar znaleziono olbrzymiego teropoda Carcharodontosaurus iguidensis oraz zęby spinozaura. Ofiarą rugopsa mogły padać krokodylomorfy - np. "kaczy krokodyl" Anatosuchus, lecz musiał się obawiać jego krewniaków, takich jak Laganosuchus o niepewnym trybie życia czy szczególnie "strasznozęby" Kaprosuchus.

Spis gatunków

Rugops	Sereno, Wilson i Conrad, 2004
R. primus	Sereno, Wilson i Conrad, 2004

Bibliografia

Calvo, J.O., Rubilar, D., & Moreno, K. (2004) "A new Abelisauridae (Dinosauria: Theropoda) from northwest Patagonia" Ameghiniana, 41, 555-563.

Carrano, M.T. & Sampson, S.D. (2008) "The phylogeny of Ceratosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 6, 182-236.

Lamanna,M. C., Martınez, R. D. & Smith, J. B. (2002) "A definitive abelisaurid theropod dinosaur from the early Late Cretaceous of Patagonia" Journal of Vertebrate Paleontology, 22, 58–69.

Sereno, P.C., Wilson, J.A. & Conrad, J.L. (2004) "New dinosaurs link southern landmasses in the Mid-Cretaceous" Proceedings of the Royal Society of London B: Biological Sciences, 271, 1325-1330.

Sereno, P.C. & Brusatte, S.L. (2008) "Basal abelisaurid and carcharodontosaurid theropods from the Lower Cretaceous Elrhaz Formation of Niger" Acta Palaeontologica Polonica, 53, 15-46.

Sampson, S.D. & Witmer, L.M. (2007) "Cranofacial anatomy of Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" [w:] Sampson, S. D. & Krause, D. W. (ed.) "Majungasaurus crenatissimus (Theropoda: Abelisauridae) from the Late Cretaceous of Madagascar" Society of Vertebrate Paleontology Memoir 8, 32-102.

http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00105.html

http://dml.cmnh.org/2004Jun/msg00087.html

http://www.projectexploration.org/news-060204.htm

http://www.scienceinafrica.co.za/2004/june/rugops.htm

Thompson, K. (2011) "Comparative analysis of abelisaurid skulls indicates dietary specialization" SVP 2011 Program and Abstracts Book, 204 [abstrakt]