Edmarka

Autor:	Korekta:
Sebastian Oziemski Maciej Ziegler	Daniel Madzia Tomasz Sokołowski Tomasz Singer Alan Broka Kamil Kamiński

---

Edmarka (edmarka)
Długość:	11-12 m
Masa:	3-4 t
Miejsce występowania:	USA - stan Wyoming (ogniwo Brushy Basin - formacja Morrison)
Czas występowania	153-150 Ma późna jura (kimeryd)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Spinosauroidea (sensu Sereno, 1998) Torvosauridae (?=Megalosauridae) ?? Megalosaurinae
Rekonstrukcja Torvosaurus - b. podobnie mogła wyglądać Edmarka (jeżeli nie są synonimami). Autor: V. Nikolov [1]

Wstęp

Edmarka to nazwa rodzajowa teropoda z późnej jury, którego skamieniałości odnaleziono w dobrze znanej z licznych skamieniałości formacji Morrison w Stanach Zjednoczonych.

Torwozaurydy, do których omawiany teropod należał, współwystępowały na terenach formacji Morrison z allozaurydami we wcześniejszych osadach. Natomiast w późniejszych zostały zastąpione przez wielkie allozaurydy.

Na początku sądzono, że torwozauryd ten osiągał mniej więcej takie same rozmiary co Tyrannosaurus rex. Obecnie sądzi się jednak, że długość tego teropoda nie przekraczała 11-12 metrów.

Historia i ważność

Rodzaj Edmarka, mimo iż nie ma długiej historii, jest obiektem wielu sporów. Jeden z nich dotyczy samej ważności taksonu, gdyż niektórzy go nie uznają. Robert Bakker, Donald Kralis, James Siegwarth i James Filla - autorzy jego naukowego opisu - zaklasyfikowali teropoda jako bliskiego krewnego Torvosaurus. Zauważyli oni, że kość jarzmowa zwierzęcia wykazuje kilka cech prymitywnych oraz zaawansowanych i utworzyli nowy rodzaj. Pozostałe skamieniałości są natomiast bardzo podobne do Torvosaurus.

Niektórzy nie zgadzają się jednak z tym i nie uznają owego rodzaju za takson ważny. Synonimizują oni Edmarka rex z Torvosaurus tanneri, twierdząc, że nic nie wskazuje na jakąkolwiek odrębność. Tak uznał Thomas Holtz i współpracownicy w "The Dinosauria" (2004), nie podając jednak żadnej dokładnej analizy dowodzącej tożsamości obu gatunków. Tak też Carrano i in. (2012), którzy odnotowali jedynie, że obserwowane różnice są ich zdaniem niewystarczające do ustanowienia nowego rodzaju. Nie wykluczają jednak, że może to być nowy gatunek torwozaura. Może też chodzić o chimerę jego kości z kością jarzmową innego taksonu - edmarki. Jeszcze inni uważają, że kości Edmarka powinny należeć do innego torwozauryda nazwanego "Brontoraptor", który pozostaje nomen nudum. Miałby się on różnić od torwozaura budową miednicy, a od edmarki – łopatki i miednicy. Carrano i in. (2012) uznali brontoraptora za synonim Torvosaurus, lecz podobnie jak w przypadku Edmarka dopuścili możliwą odrębność gatunkową. Również Hendrickx i Mateus (2014) zsynonimizowali oba wymienione taksony z torwozaurem.

Materiał kopalny

Syntypy, które należały do edmarki to: CPS 1002 (niekompletna łopatka i kość krucza), CPS 1004 (żebra odcinka piersiowego), CPS 1005 (kość jarzmowa; szacowana długość czaszki - 1,50 m; wartość ta może być jednak przeszacowana, podobnie jak ogólne rozmiary tego dinozaura) i CPS 1006 (fragment pierwszego kręgu piersiowego).

Paratyp to okaz CSP 1001 (sześć żeber brzusznych).

Materiał przypisany to skamieniałość CPS 1010 (kość łonowa - 866 mm). Według Siegwartha i in. kilka innych skamieniałości także należało do omawianego teropoda. Są to: CEUM 3301 - kości łonowe, nieoznaczone numerami skamieniałości z kolekcji TATE - kość łonowa oraz fragment kości kulszowej.

Etymologia

Nazwa rodzajowa dinozaura została nadana na cześć znanego w Ameryce Północnej naukowca Billa Edmarka. Ciekawa jest natomiast historia epitetu gatunkowego, który wszystkim jest bardzo znany, choćby dlatego, że nosi go także słynny tyranozaur. Epitet rex odnosi się do rozmiarów edmarki, początkowo przeszacowanych.

Spis gatunków

Edmarka	Bakker, Kralis, Siegwarth i Filla, 1992	?nomen dubium	?= Torvosaurus	Galton i Jensen, 1979
Edmarka	Bakker, Kralis, Siegwarth i Filla, 1992	?nomen dubium	?= Torvosaurus tanneri	Galton i Jensen, 1979

Bibliografia

Carrano, M.T., Benson, R.B.J. & Sampson, S.D. (2012) "The phylogeny of Tetanurae (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 10(2), 211-300. doi: 10.1080/14772019.2011.630927.

Hendrickx, C. & Mateus, O. (2014) Torvosaurus gurneyi n. sp., the Largest Terrestrial Predator from Europe, and a Proposed Terminology of the Maxilla Anatomy in Nonavian Theropods. PLoS ONE 9 (3): e88905. doi: 10.1371/journal.pone.0088905.

Holtz, T. R. Jr, Molnar, R.E. & Currie, P. J. (2004). "Basal Tetanurae". [w:] Weishampel, D. B., Dodson, P. & Osmólska, H. "The Dinosauria, 2nd edn". Berkeley: University of California Press, 71–110.

http://home.comcast.net/~eoraptor/Megalosauroidea.htm#Edmarkarex

http://dml.cmnh.org/2003Jul/msg00355.html

http://dml.cmnh.org/2007Dec/msg00220.html

http://en.wikipedia.org/wiki/Edmarka

http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/DinoappendixSummer2008.pdf

http://www.dinozaury.com/index.php?option=com_content&task=view&id=989&Itemid=733