Tanius

Autorzy:

Marcin Szermański, Kamil Kamiński

---

Tanius
Długość:	7-8 m
Masa:	2-3 t
Miejsce występowania:	Chiny - prowincje Heilongjiang i Szantung (formacja Jiangjunding)
Czas występowania	późna kreda (późny kampan – wczesny mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauroidea Hadrosauromorpha
Rekonstrukcja przyżyciowa Tanius sinensis. Źródło: [1].

Wstęp

Tanius to słabo poznany rodzaj hadrozaura z terenów obecnych Chin. Jego skamieniałe szczątki odnaleziono na obszarach prowincji Heilongjiang i Szantung, na wschodzie Kraju Środka.

Materiał kopalny

Tanius sinensis znany jest prawdopodobnie z dwóch osobników (niemal kompletna czaszka i materiał pozaczaszkowy, obejmujący kręgi szyjne, po jednym kręgu grzbietowym i ogonowym, płytę mostkową, łopatkę, część kości kończyn przednich i tylnych) (Borinder, 2015). Autorzy obu wydań The Dinosauria piszą o prawdopodobnych trzech okazach, ale wliczając w to niepewnego T. chingkankouensis, będącego wg najnowszych ustaleń mieszanką kości kilku osobników bliżej nieokreślonych hadrozaurydów.

Budowa

Tanius charakteryzował się długimi wyrostkami kręgowymi, najdłuższe były 3,75 razy wyższe niż trzony kręgów (Prieto-Márquez, 2011). Borinder (2015) pisze, że były one 4 razy wyższe, a nawet bardziej. Tanius wyróżniał się również budową kończyn tylnych, łopatki i miednicy (Borinder, 2015). Paul (2010) szacuje go na 7 metrów długości i 2 tony masy. Z kolei wg Borindera (2015) ważył on blisko 3 tony.

Gatunki

Obecnie za ważnego uznaje się typowego Tanius sinensis. Kolejne gatunki T. chingkankouensis i T. laiyangensis, Prieto-Márquez i Wagner (2013) uważają za prawdopodobne młodsze synonimy Tsintaosaurus spinorhinus, lecz T. chingkankouensis uznają za nomen dubium, więc w jego przypadku nie są aż tak pewni synonimizacji – zresztą wcześniej (np. Brett-Surman, 1989; Weishampel i Horner, 1990; Horner i in., 2004) uznawany był on za synonim gatunku typowego T. sinensis. Wg Zhanga i in. (2019) T. chingkankouensis to nomen dubium, a T. laiyangensis – hadrozauryd z plemienia Kritosaurini. Jedynym pewnym gatunkiem byłby więc Tanius sinensis.

T. chingkankouensis

Gatunek opisany przez Younga w 1958 r. na podstawie kilku kości szkieletu pozaczaszkowego. Wg Zhanga i in. (2017) to ważny gatunek, który od T. sinensis różnił się kształtem łopatki. Podobnie jak gatunek typowy, pochodzi on z formacji Jiangjunding. Wg Zhanga i in. (2019) materiał kopalny tego gatunku pochodzi od kilku osobników bliżej nieokreślonych hadrozaurydów i hadrozaurynów, w związku z czym powinien być uznany za nomen dubium.

T. laiyangensis

Gatunek opisany w Zhena w 1976 r. na podstawie złamanej kości biodrowej i krzyżowej. Materiał ten jest niediagnostyczny, w związku z czym gatunek ten jest nieważny (Zhang i in., 2017). Wg Zhanga i in. (2019) gatunek ten to hadrozauryd należący do Kritosaurini.

T. prynadai

Hadrozaur nazwany przez Riabinina jako Bactrosaurus prynadai wg Younga (1958) powinien być przeniesiony do rodzaju Tanius, jako T. prynadai. Nie spotkało się to jednak z ogólną akceptacją. Co więcej, B. prynadai okazał się być niediagnostyczny (Horner i in., 2004).

Filogeneza

Tanius jest najczęściej uważany za przedstawiciela zaawansowanych hadrozauroidów (np. autorzy obu wydań The Dinosauria, którzy szeroko definiują - zob. Hadrosauridae#Nomenklatura). Wg analiz filogenetycznych Suesa i Averianova (2009), Prieto-Márqueza (2010) i McDonalda i in. (2011) oraz na nich opartych, jest to stosunkowo zaawansowany hadrozauroid, ale poza kladem Hadrosauridae (zob. kladogramy). Brett-Surman (1989) klasyfikuje go jako Hadrosaurinae (obecnie Saurolophinae) incertae sedis, gdyż jego zdaniem czaszka przypisana przez Younga (1958) "jasno wskazuje, że to hadrozauryn" (s. 94). Hu i in. (2001) także uznali go za przedstawiciela Saurolophinae (za Prieto-Márquez, 2010, s. 439).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Tanius honoruje chińskiego geologa o nazwisku Tan. Znaczenia epitetów gatunkowych:

sinensis – znaczy "chiński",

chingkankouensis – upamiętnia miejsce znalezienia, Chiangchunting, położone ok. 3 km od Hsikou,

laiyangensis – upamiętnia miejsce znalezienia, Laiyang w prowincji Szantung.

Spis gatunków

Tanius	Wiman, 1929
T. sinensis	Wiman, 1929
T. chingkankouensis	Young, 1958	nomen dubium
T. prynadai	(Riabinin, 1939) Young, 1958	= Bactrosaurus prynadai
T. laiyangensis	Zhen, 1976	nomen dubium

Bibliografia

Brett-Surman, M.K. (1989) A revision of the Hadrosauridae (Reptilia: Ornithischia) and their evolution during the Campanian and Maastrichtian. Ph.D. dissertation, George Washington University, Washington, D.C.. pp.1-272

McDonald, A.T., Kirkland, J.I., DeBlieux, D.D., Madsen, S.K., Cavin, J., Milner, A.R.C. & Panzarin, L. (2010) "New basal iguanodonts from the Cedar Mountain Formation of Utah and the evolution of thumb-spiked dinosaurs" PLoS One, 5, 1-35.

Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [2]

Horner, J.R., Weishampel, D.B. & Forster, C.A. (2004) "Hadrosauridae" [w]: Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The Dinosauria" Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 438–463

Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University, Princeton i Oxford

Prieto-Márquez, A. (2010) "Global phylogeny of Hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods" Zoological Journal of the Linnean Society, 159, 435-502. doi:10.1111/j.1096-3642.2009.00617.x

Prieto-Márquez, A. (2011) "A reapprisal of Barsboldia sicinskii (Dinosauria: Hadrosauridae) from the Late Cretaceous of Mongolia" Journal of Paleontology 85(3), 468–477. doi:10.1666/10-106.1.

Prieto-Márquez, A. & Wagner, J.R. (2013) "The ‘Unicorn’ Dinosaur That Wasn’t: A New Reconstruction of the Crest of Tsintaosaurus and the Early Evolution of the Lambeosaurine Crest and Rostrum" PLoS ONE, 8(11), e82268 doi:10.1371/journal.pone.0082268

Sues, H.-D. & Averianov, A. (2009) "A new basal hadrosauroid dinosaur from the Late Cretaceous of Uzbekistan and the early radiation of duck-billed dinosaurs" Proceedings of the Royal Society of London: B, 276, 2549-2555. doi:10.1098/rspb.2009.0229

Weishampel, D.B. & Horner, J.R. (1990) "Hadrosauridae" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. [red.] "The Dinosauria" Berkeley: University of California Press, 534–561

Young, C.C. (1958) "The dinosaurian remains of Laiyang, Shantung" Palaeontologia Sinica, 142, 53–159

Zhang, J.L., Wang, Q., Jiang, S.X., Cheng, X., Li, N., Qiu, R., Zhang, X.J., Wang, X.L. (2017). "Review of historical and current research on the Late Cretaceous dinosaurs and dinosaur eggs from Laiyang, Shandong". Vertebrata PalAsiatica. 55 (2): 187–200.

Zhang, Y.-G., Wang, K.-B., Chen, S.-Q., Di, L., Xing, H. (2019). "Osteological re‐assessment and taxonomic tevision of "Tanius laiyangensis" (Ornithischia: Hadrosauroidea) from the Upper Cretaceous of Shandong, China"". The Anatomical Record. doi:10.1002/AR.24097.