Lagerpeton
| Autor: | Michał Siedlecki |
| Lagerpeton (lagerpeton) | |
|---|---|
| Długość | ok. 0,5 - 0,7 m |
| Wysokość | ok. 0,2 m |
| Masa | ok. 0,3 kg |
| Dieta | nieznana (owadożerny?) |
| Miejsce | Argentyna - prowincja La Rioja |
| Czas |
ok. 236 - 234 Ma |
| Systematyka | Archosauria
??Dinosauromorpha/Pterosauromorpha |
 Rekonstrukcja lagerpetona. Autor: Nobu Tamura .[NT small.jpg] | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Lagerpeton to rodzaj niewielkiego archozaura, żyjącego na terenie obecnej Argentyny na początku epoki późnego triasu. Od jego nazwy rodzajowej utworzona została nazwa kladu pokrewnych mu form - Lagerpetidae (wstępnie Lagerpetonidae).
Etymologia
Nazwa rodzajowa oznacza zajęczego gada (od greckich słów lagos (zając) oraz erpeton (gad)). Odnosi się ona do hipotetycznej zdolności wykonywania skoków przez tego gada. Epitet gatunkowy honoruje formacje Chañares, w której pokładach znaleziono skamieniałości tego zwierzęcia.
Materiał kopalny
Holotyp lagerpetona (PURL(UPLR/UNLR) 06 (dawniej MLP 64-XI-14-10)) to kompletna prawa kość udowa z elementami miednicy. Obecnie część kości stopy zaginęło.
Materiał przypisany obejmuje : - MCZ 4124 - obie kości udowe, kość strzałkowa, przednie końce kości piszczelowej i drugiej kości strzałkowej, prawa kość biodrowa i fragmenty lewej, para kości łopatkowo-kruczych (przypisane przez Romera do lagozucha za oraz kilka kręgów. Osobnik został znaleziony wspólnie ze szczątkami lagozucha oraz holotypem lewizucha. Jest on mniejszy od holotypu.
- PVL 4619 - artykułowana kość krzyżowa, miednica, lewa kończyna tylna i częściowa prawa kończyna tylna.
- PVL 4625 - artykułowana kolumna kręgów, zawierająca kręgi grzbietowe, krzyżowe oraz przednie kręgi ogonowe, lewa kość miedniczna, lewa kość udowa, fragment łopatki, kość zębowa oraz fragmenty czaszki.
- MCZ 101540 - tylny koniec kości udowej, MCZ 101541 - lewa kość ramienna i MCZ 101542 - lewa kość łopatkowo - krucza.
Dawniej do rodzaju Lagerpeton przypisywano również okazy MCZ 3691 ( dwie pary fragmentarycznych kości piszczelowych i kości strzałkowych, znalezione wspólnie ze szczątkami cynodontów z kladu Gomphodontia - obecnie nie da się ich przypisać do tego rodzaju) oraz PVL 5000 (izolowana fragmentaryczna kość udowa - obecnie jest uznawana za fragment szkieletu ssaka z kladu Notoungulata).
Historia badań
Pierwsze szczątki lagerpetona zostały odkryte podczas wykopalisk na terenie formacji Chañares w latach 1964 -1965 prowadzonych przez naukowców z Muzeum Zoologi Porównawczej w Cambridge, Massachusetts, (MCZ) Muzeum La Platy (MLP) oraz Instytutu Miguela Lillo Uniwersytetu w Tucuman (PVL) w 1966 roku. Szczątki z MLP został opisane przez Alfreda Romera w 1971 roku, wspólnie z holotypem lagozucha. Rok później Romer opisał szczątki z kolekcji MCZ. Uznał lagerpetona za przedstawiciela kladu Pseudosuchia (obejmującego żyjące dzisiaj krokodylowate oraz pokrewne im formy wymarłe, np.: krokodylomorfy, rauizuchy, aetozaury, czy szuwozaury). W 1986 roku Andrea Arcucci opisał skamieniałości tego archozaura z kolekcji PVL, tworząc również nazwę rodziny Lagerpetonidae (w obrębie Pseudosuchia), przemianowane wkrótce na Lagerpetidae. Paul Sereno i Arcucci ponownie opisali znane szczątki lagerpetona i uznali go za przedstawiciela dinozauromorfów. W 2021 roku opisano nowe skamieniałosci lagerpetona (McCabe i Nesbitt, 2021).
Budowa, paleobiologia i systematyka
Lagerpeton był niewielkim, lekko zbudowanym zwierzęciem, które prawdopodobnie potrafiło poruszać się za pomocą skoków. Wskazuje na to, m.in. wąska dwupalczasta stopa, charakterystyczna dla skaczących zwierząt, wąski pas miedniczny, czy przednie nachylenie wyrostków kolczystych tylnych kręgów grzbietowych. Z drugiej strony, brak w szkielecie tego rodzaju innych cech skaczących zwierząt, np.: usztywnionej kości krzyżowej oraz zredukowanych wyrostków kolczystych kręgów. Ponowne przebadanie znanego materiału kopalnego tego archozaura, wskazało że zwierzę to nie potrafiło szybko biegać, ani poruszać się na dwóch wyprostowanych nogach. Autorzy badania zaproponowali, że lagerpeton poruszał się podobnie jak dzisiejsze jaszczurki lub płazy ogoniaste, rozstawiając kończyny na boki podczas ruchu. Taką postawę ciała zaproponowano wcześniej dla innego prawdopodobnego lagerpetida, skleromochla (Bennet, 2020). Taki sposób poruszania się mógł być wyjściowy dla przedstawicieli Pterosauromorpha, a nawet wczesnych Ornithodira (Agnolín i in., 2024). Dieta lagerpetona pozostaje nieznana, jednak bazując na pozostałościach czaszki, należących do Wenetoraptora, można podejrzewać, że był to gad owadożerny. Analizy filogenetyczne zazwyczaj wykazują, że Lagerpeton jest [Takson zaawansowany|zaawansowanym]] przedstawicielem rodziny Lagerpetidae, spokrewnionym z dromomeronem.
Spis gatunków
| Lagerpeton | Romer, 1971 |
| L. chanarensis | Romer, 1971 |
Bibliografia
Agnolín, F. L.; Novas, F. E.; Ezcurra, M. D.; Miner, S.; Müller, R. T. (2024). "Comments on the pelvic girdle anatomy of Lagerpeton chanarensis Romer, 1971 (Archosauria) and its implications on the posture and gait of early pterosauromorphs". The Anatomical Record. https://doi.org/10.1002/ar.25389
Arcucci, A. (1986). "New materials and reinterpretation of Lagerpeton chanarensis Romer (Thecodontia, Lagerpetonidae nov.) from the Middle Triassic of La Rioja, Argentina" (PDF). Ameghiniana. 23 (3–4): 233–242.
Bennett, S. C. (2020). "Reassessment of the Triassic archosauriform Scleromochlus taylori: neither runner nor biped, but hopper". PeerJ. 8: e8418. https://doi.org/10.7717%2Fpeerj.8418
Ezcurra, M. D. (2016-04-28). "The phylogenetic relationships of basal archosauromorphs, with an emphasis on the systematics of proterosuchian archosauriforms". PeerJ. 4: e1778 [1]
Ezcurra, M. D.; Nesbitt, S. J.; Bronzati, M.; Dalla Vecchia, F. M.; Agnolin, F. L.; Benson, R. B. J.; Brissón E., Federico; Cabreira, S. F.; Evers, S. W.; Gentil, A. R.; i inni (2020-12-09). "Enigmatic dinosaur precursors bridge the gap to the origin of Pterosauria". Nature. 588 (7838): 445–449. [2]
McCabe MB, Nesbitt SJ (2021). "The first pectoral and forelimb material assigned to the lagerpetid Lagerpeton chanarensis (Archosauria: Dinosauromorpha) from the upper portion of the Chañares Formation, Late Triassic". Palaeodiversity. 14 (1): 121–131. [3]
Molina-Pérez, R. & larramedi, A. (2019) "Dinosaur Facts and Figures. The Theropods and Other Dinosauriformes", Princeon Univeristy Press
Nesbitt, S. J.; Irmis, R. B.; Parker, W. G.; Smith, N. D.; Turner, A. H.; Rowe, T. (2009). "Hindlimb osteology and distribution of basal dinosauromorphs from the Late Triassic of North America" (PDF). Journal of Vertebrate Paleontology. 29 (2): 498–516. [4]
Romer, A. S. (1971). "The Chanares (Argentina) Triassic reptile fauna. X. Two new but incompletely known long-limbed pseudosuchians". Breviora. 378: 1–10.
Romer, A. S. (1972). "The Chañares (Argentina) Triassic reptile fauna. XV. Further remains of the thecodonts Lagerpeton and Lagosuchus". Breviora. 394: 1–7.
Sereno, P. C.; Arcucci, A. B. (1994). "Dinosaurian precursors from the Middle Triassic of Argentina: Lagerpeton chanarensis". Journal of Vertebrate Paleontology. 13 (4): 385–399. [5]
