Rhabdodon
Autor: | Korekta: |
Maciej Ziegler | Marcin Szermański |
Rhabdodon (rabdodont) | |
---|---|
Długość: | 4 m |
Masa: | 250 kg |
Miejsce występowania: | Rumunia - miasto Hunedoara
Francja - Aude, Herault, Couches de Rognac, Bouches-du-Rhone, Var, Ariege i Herault (formacja Marnes Rouges Inferieures, formacja Gres de Saint-Chinian, nienazwana jednostka, formacja Gres a Reptiles i formacja Gres de Labarre) Hiszpania - Lleida i Lerida (formacja Aren, formacja dolny Tremp i dolne warstwy "Garumnian") ?Węgry - Veszprem |
Czas występowania | 84-65,5 Ma |
Systematyka | Dinosauria |
Rekonstrukcja przyżyciowa Rhabdodon. Autor: "Hyrotrioskjan". [1] |
Wstęp
Rhabdodon był rodzajem prymitywnego iguanodonta żyjącego na końcu ery dinozaurów na terenie Europy. Był niewielki i dość krępy. Jego nieartykułowane szczątki są dość często spotykane w wielu krajach Starego Kontynentu. Nazwa Rhabdodon oznacza "żłobkowany ząb".
Pozycja systematyczna
Długo nie było pewne, czy Rhabdodon należy do iguanodontów, czy do (prawdopodobnie polifiletycznych) hypsilofodontydów. Obecnie uważany jest za bardzo prymitywnego przedstawiciela Iguanodontia. Należy do znanej wyłącznie z późnej kredy Europy rodziny Rhabdodontidae, w skład której wchodzą także Mochlodon i Zalmoxes.
Gatunki
Znamy 2 gatunki rabdodonta: R. priscus i R. septimanicus. Ten drugi być może jest tym samym zwierzęciem co R. priscus. Istniał jeszcze jeden gatunek - R. robustus - lecz został przeniesiony do nowego rodzaju Zalmoxes, w którym został rozbity na dwa gatunki.
R. priscus
Długość: 4 m
Masa: 250 kg
Czas: późna kreda (?późny santon - mastrycht)
Miejsce: patrz w metryczce (prócz Herault we Francji)
Materiał kopalny: fragmentaryczna czaszka, zęby, materiał pozaczaszkowy należący do osobników zarówno młodych, jak i dorosłych.
Jest to gatunek typowy rodzaju Rhabdodon. Składają się na niego takie gatunki, jak Ornithomerus gracilis i Oligosaurus adelus, które są jego młodszymi synonimami. Mochlodon suessi to kolejny możliwy jego młodszy synonim (Norman, 2004), co zasugerował już Nopcsa (1902). Wg niego różnice anatomiczne miały tłumaczyć dymorfizm płciowy. Z kolei wg Sachs i Hornung (2006) mochlodont to nomen dubium, a więc nie może być jego synonimem ze względu na brak cech diagnostycznych.
Tak jak pozostali przedstawiciele Rhabdodontidae, nie był dużych rozmiarów. Gregory S. Paul (2010) ocenia go raptem na 4 metry długości i 250 kg.
R. robustus
Gatunek ten początkowo nazywał się Mochlodon robustum, lecz po 13 latach od jego opisu Nopcsa - który de facto był autorem pierwotnego opisu - przemianował go do Rhabdodon. Po prawie 100 latach okazało się, że to nowy rodzaj ornitopoda. Co więcej, materiał kopalny reprezentował nie jeden, a dwa gatunki. Obecnie znany jako Zalmoxes (Z. robustus i Z. shqiperorum).
R. septimanicus
Długość: ? m
Masa: ? kg
Czas: późna kreda (kampan - mastrycht)
Miejsce: Francja - Herault; formacja Gres de Saint-Chinian
Materiał kopalny: kość zębowa.
Kolejny gatunek należący do tego rodzaju. Jest słabo poznany, gdyż składa się jedynie z kości zębowej (dentary). R. septimanicus może okazać się synonimem pierwszego gatunku, gdyż różnice w budowie mogą być spowodowane uszkodzeniami.
Spis gatunków
Rhabdodon | Matheron, 1869 | ||
---|---|---|---|
R. priscus | Matheron, 1869 | ||
= Oligosaurus adelus | Seeley, 1881 | ||
= Ornithomerus gracilis | Seeley, 1881 | ||
?= Mochlodon suessi | (Bunzel, 1871) Seeley, 1881 | ?nomen dubium | |
?= Iguanodon suessi | Bunzel, 1871 | ?nomen dubium | |
?= "Mochlodon robustum" | Nopcsa, 1899 | nomen nudum | |
R. robustus | (Nopcsa, 1902) Nopcsa, 1915 | = Zalmoxes robustus i Zalmoxes shqiperorum | (Nopcsa, 1902) Weishampel, Jianu, Csiki i Norman, 2003 |
= Mochlodon robustum | Nopcsa, 1902 | ||
R. septimanicus | Buffetaut i Le Loeuff, 1991 | ?= Rhabdodon priscus | Matheron, 1869 |
Bibliografia
Godefroit, P., Codrea, V. & Weishampel, D.B. (2009) Osteology of Zalmoxes shqiperorum (Dinosauria, Ornithopoda), based on new specimens from the Upper Cretaceous of Nalat-Vad (Romania). Geodiversitas 31 (3) : 525-553
Norman, D.B. (2004) Basal Iguanodontia. [w]: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press
Sachs, S. & Hornung, J. (2006) "Juvenile ornithopod (Dinosauria: Rhabdodontidae) remains from the Upper Cretaceous (Lower Campanian, Gosau Group) of Muthmannsdorf (Lower Austria)". Geobios 39 (3): 415–425. doi:10.1016/j.geobios.2005.01.003
Weishampel, D.B., Jianu C.-M. , Csiki Z. , & Norman D.B. (2003) "Osteology and phylogeny of Zalmoxes (n.g.), an unusual Euornithopod dinosaur from the latest Cretaceous of Romania". Journal of Systematic Palaeontology 1(2): 65–123
http://dml.cmnh.org/2006Jun/msg00431.html
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford