Hylaeosaurus
Niektóre fragmenty nieuwględnione - nie znalazłem żadnego info, co by je potwierdzały, co nie znaczy, że takie nie istnieje
| Autorzy: | Korekta: |
| Dawid Mika | Maciej Ziegler |
| Hylaeosaurus (hylaeozaur/hyleozaur/hileozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 5 m |
| Masa: | ok. 0,5-2 t |
| Miejsce występowania: | Wielka Brytania – West Sussex
i ?East Sussex ??Niemcy - Westfalia (formacja Bückeberg) |
| Czas występowania | wczesna kreda (walanżyn) |
| Systematyka | Dinosauria |
| Plik:.jpg
Źródło: | |
| Mapa znalezisk na terenie Wielkiej Brytanii: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
| Mapa znalezisk na terenie kontynentalnej Europy: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Hylaeosaurus to dość duży tyreofor, który występował na terenach dzisiejszej Wielkiej Brytanii we wczesnej kredzie. Jest on jednym z najwcześniejszej odkrytych dinozaurów. Hylaeosaurus był jednym z trzech zwierząt (obok Megalosaurus i Iguanodon) użytych przez Owena jako potencjalnych przedstawicieli nowej grupy zwierząt, którą nazwał Dinosauria. Jest również jednym z trzech ważnych dinozaurów pancernych z Wealden, obok dwóch gatunków Polacanthus – P. foxii i P. rudgwickensis.
Szacuje się go na 5 metrów długości i 0,5-2 ton (Paul, 2010; Holtz, 2012).
Materiał kopalny
Holotyp BMNH R3775: części czaszki(?), ciąg kręgów szyjnych (axis oraz kręgi od 3 do 8), kręgi grzbietowe (w tym jeden przedni), żebra, obręcz barkowa (obie niekompletne kości łopatkowe i korakoidy), fragmentaryczna kość ramienna(?), elementy pancerza z regionu szyjno-barkowego (kolec barkowy i skórne, płyty kilowe, tarczki). Jest to osobnik niedojrzały i mieści się w bloku skalnym o długości 128 cm i szerokości 69 cm.
Materiał przypisany:
BMNH 2584: lewa kość łopatkowa (część holotypu Polacanthoides ponderosus); BMNH 2620a: fragmentaryczna prawa kość łopatkowa; BMNH 2615: lewa kość piszczelowa (pierwotnie opisana przez Mantella jako kość ramienna) – wszystkie zostały znalezione niedaleko Bolney i wg Mantella mogą pochodzić od pojedynczego osobnika. Niestety podczas próby wydobycia robotnicy zniszczyli część znaleziska – kilka(naście) kręgów, żeber i pozostałości dużych kości zostały utracone na zawsze.
BMNH 3789: kręgi ogonowe od 1 do 26, łuk hemalny lub szewron, skostniałe ścięgna, wyrostek poprzeczny, kolec skórny. Należą one do osobnika dorosłego i mieszczą się in situ w bloku skalnym o długości 186 cm i szerokości 36,5 cm.
Materiał przypisany tymczasowo/wstępnie:
BMNH 2188 i 2220: dwie kości piszczelowe; BMNH 2583 i 2587: dwie fragmentaryczne kości strzałkowe; BMNH 2190 i 28681: dwa kolce – wszystkie te skamieniałości pochodzą z Cuckfield.
Dodatkowo 4 izolowane kręgi (BMNH 2123, 2125, 2511 i 2585) zostały przyporządkowane do Hylaeosaurus na podstawie badań geologicznych.
Historia odkryć
Pierwsze skamieniałości tego zwierzęcia zostały znalezione w hrabstwie West Sussex w Anglii (las Tilgate) przez Mantella w 1832 roku. Był to holotyp H. armatus o numerze katalogowym BMNH R3775, na którego składała się tylna część artykułowanego szkieletu tkwiąca w piaskowcu.
Kolejny niekompletny okaz Hylaeosaurus (opisany przez Mantella w 1841 roku), datowany tak samo jak pierwszy, został odnaleziony niedaleko Bolney. Niestety, jego część została niechcący zniszczona przez robotników.
Trzeci okaz (BMNH 3789), zawierający ciąg kręgów ogonowych z pancerzem in situ, został odnaleziony – tak, jak okaz typowy – na stanowisku w lesie Tilgate, o czym wspomina po raz kolejny Mantell w 1849 roku.
Być może jego skamieniałości znane są również z innych stanowisk – Austen i in. (2010) wspominają o Hylaeosaurus sp. z Bexhill (hrabstwo East Sussex). Niewykluczone, ale również nie w pełni niepotwierdzone są znaleziska z kontynentalnej części Europy, jak to ma miejsce u Polacanthus – np. Sachs i Hornung (2013) donoszą o ankylozaurze z Niemiec (Gronau, Westfalia), którego ostrożnie przypisują do rodzaju Hylaeosaurus jako ?H. sp. na podstawie bardzo podobnej morfologii kolców. Ma on pochodzić z osadów formacji Bückeberg (wczesny walanżyn) i znany jest wyłącznie z szyjno-piersiowego kolca bocznego i fragmentu kości ramiennej.
Taksonomia i klasyfikacja
Obecnie uznaje się przynależność do tego rodzaju tylko jednego ważnego gatunku – H. armatus. Jest on znany z przynajmniej trzech okazów. Niektórzy uważają, że hylaeozaur jest starszym synonimem polakanta, lecz jak twierdzi Javier Pereda-Suberbiola (1994), są między nimi 4 wyraźne różnice w budowie kości kruczej i łopatkowej, kości kończyn tylnych oraz u kolców obręczy barkowej.
Hylaeozaura zaliczano w przeszłości m.in. do Polocanthidae. Obecnie uważa się go za Nodosauridae (np. Thompson i in., 2012).
Etymologia
Nazwa rodzajowa tego dinozaura pochodzi od greckich słów hyle – "las" i sauros – "jaszczur" i oznacza dosłownie leśny jaszczur. Odnosi się ona do miejsca znalezienia pierwszych skamieniałości tego dinozaura – lasu Tilgate w hrabstwie West Sussex. Epitet gatunkowy gatunku typowego (armatus) znaczy "uzbrojony" i odnosi się do jego pancerza i kolców.
Spis gatunków
| Hylaeosaurus | Mantell, 1833 | ||
|---|---|---|---|
| = Polacanthoides | Nopcsa, 1928 [partim] | ||
| ?= Vectensia | Delair, 1982 | nomen nudum | |
| H. armatus | Mantell, 1833 | ||
| = Hylosaurus mantelli | Fitzinger, 1843 | ||
| = H. oweni | Mantell, 1844 | ||
| = ?H. conybearei | |||
| = Polacanthoides ponderosus | Nopcsa, 1929 [partim] | ||
| H. foxii | (Owen, 1865) | = Polacanthus foxii | Owen, 1865 |
Bibliografia
Austen, P., Brockhurst, D. & Honeysett. K. (2010) Vertebrate fauna from Ashdown Brickworks, Bexhill, East Sussex. Wealden News 8, 13-23 [1]
Barrett, P.M. & Maidment, S.C.R. (2011) "Wealden armoured dinosaurs". In: Batten, D.J. (ed.). English Wealdenfossils. Palaeontological Association, London, Field Guides to Fossils 14, s. 769 [2]
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [3]
Naish, D. & Martill, D.M. (2007) Dinosaurs of Great Britain and the role of the Geological Society of London in their discovery: Ornithischia. „Journal of the Geological Society”. 165 (3), s. 613–623. doi:10.1144/0016-76492007-154 [Supplementary information]
Pereda-Suberbiola, X. (1993) Hylaeosaurus, Polacanthus and the systematics and stratigraphy of Wealden armoured dinosaurs. Geology Magazine, 130, 767–780
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
Sachs, S. & Hornung, J. J. (2013) "Ankylosaur Remains from the Early Cretaceous (Valanginian) of Northwestern Germany". In Evans, David C. PLoS ONE 8 (4): e60571. doi:10.1371/journal.pone.0060571
Thompson, R.S., Parish, J.C., Maidment, S.C.R. & Barrett, P.M. (2012) "Phylogeny of the ankylosaurian dinosaurs (Ornithischia: Thyreophora)" Journal of Systematic Palaeontology doi:10.1080/14772019.2011.569091
Vickaryous, M.K., Maryańska, T. & Weishampel, D.B. (2004) "Ankylosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P., & Osmólska, H. (red.) "The Dinosauria" Berkeley: University of California Press, 363-392
