Dryptosaurus
| Autor: | Korekta: |
| Maciej Ziegler | Daniel Madzia |
| Dryptosaurus (dryptozaur) | |
|---|---|
| Długość: | 6-7,5 m |
| Masa: | 700-1500 kg |
| Miejsce występowania: | USA - stan New Jersey
(formacja Nowy Egipt) |
| Czas występowania | ok. 70-68 Ma |
| Systematyka | Dinosauria
???Alioramini |
Lealaps (= Dryptosaurus) wg Charlesa R. Knighta. [3] | |
| Mapa znalezisk: | |
|
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Dryptosaurus to rodzaj bazalnego tyranozauroida żyjącego w późnej kredzie na terenie wschodniej Ameryki Północnej.
Mimo że materiał kopalny jest bardzo ubogi, to jeden z bardziej znanych szerokiej publiczności dinozaurów. Stało się tak za sprawą autora wielu rekonstrukcji prehistorycznych zwierząt - Charlesa R. Knighta. Jego obraz zatytułowany "Leaping Laelaps" (Skaczące Laelaps) jest jednym z najbardziej oddziałujących na wyobraźnię i znanych dzieł Knighta.
Materiał kopalny
Holotyp (ANSP 9995; wg Mortimera 6,4 m dł. i ~750 kg, osobnik dorosły) to część prawej kości szczękowej, część prawej kości zębowej, boczne zęby, część prawej kości stawowej, 11 niekompletnych kręgów ogonowych, prawa i lewa kość ramienna, paliczki I-1 i II-2, pazur dłoni, obie kości łonowe, fragment prawej kości kulszowej, lewa kość udowa, lewa kość piszczelowa i strzałkowa, kość skokowa i liczne inne fragmenty (Brusatte i in., 2011).
Przypisany do gatunku materiał to także co najmniej lewa (IV) kość śródstopia (AMHN 2438), ząb (?AMNH 7624), kręg ogonowy (?MAPS A1226a) i ząb (?NJSM 14256) [Mortimer, 2009 z późniejszymi zmianami ,online)
Etymologia
Dryptosaurus znaczy "raniący jaszczur".
Historia taksonomii
Laelaps to nazwa nadana przez Cope'a szczątkom mięsożernego dinozaura w 1866 roku. Nieco ponad dekadę później, w 1877 r. Marsh nadał im nową nazwę rodzajową – Dryptosaurus, ponieważ nazwa Laelaps była zajęta przez rodzaj roztocza (Brusatte i in., 2013). Początkowo łączono omawianego dinozaura z innymi znanymi wówczas, nielicznymi teropodami, takimi jak Megalosaurus. Dopiero później, w miarę poznawania kolejnych gatunków, dostrzeżono jego podobieństwo do tyranozauroidów. W 2011 r. Brusatte i współpracownicy dokonali redeskrypcji dryptozaura.
Filogeneza
Dryptosaurus z reguły klasyfikowany jest jako bazalny tyranozauroid, o pozycji pośredniej między jurajskimi i wczesnokredowymi przedstawicielami tej grupy teropodów, a tyranozaurydami z późnej kredy. Wg analizy beyesowskiej autorstwa Brusatta i Carra (2016) był on jednak bardziej zaawansowany i należał to kladu Alioramini w obrębie Tyrannosauridae. Co ciekawe, w analizie opartej na parsymonii jego pozycja filogenetyczna była zupełnie odmienna, podobna jak w większości badań: okazał się tyranozauroidem bardziej bazalnym niż Appalachiosaurus czy Bistahieversor, i znajdował się poza Tyrannosauridae.
Budowa
Znane są tylko nieliczne fragmenty czaszki dryptozaura, które niewiele mówią o jej budowie. Kość szczękowa i zębowa wydają się jednak delikatniejsze niż u przedstawicieli Tyrannosauridae. Zęby były wąskie, zakrzywione i piłkowane, podobnie jak u większości teropodów, ale różniły się od masywnych zębów tyranozaura czy daspletozaura. Dryptosaurus charakteryzował się zredukowaną kością ramienną (stanowiącą ok. 38% długości kości udowej) i powiększonymi dłońmi. Taka kombinacja odróżnia go zarówno od bazalnych tyranozauroidów, jak i zaawansowanych przedstawicieli Tyrannosauridae. Brusatte i in. (2011) spekulują, że przednie łapy dryptozaura mogły w związku z tym pełnić bardziej istotną funkcję przy łapaniu zdobyczy. Paliczki przypominały budową analogiczne kości tyranozaurydów, co wskazuje, że podobnie jak one, dryptozaur prawdopodobnie miał jedynie dwa funkcjonalne palce dłoni. Wszystkie znane kręgi ogonowe były amficeliczne i proporcjonalnie dłuższe, niż u Tyrannosaurus. Kość udowa była nieznacznie dłuższa od kości piszczelowej, inaczej niż u wczesnych tyranozauroidów. Stopa miała rozwinięte arctometatarsus, co również zbliża dryptozaura do zaawansowanych tyranozaurydów.
Spis gatunków
| Dryptosaurus | Marsh, 1877 | |
|---|---|---|
| = Laelaps | Cope, 1866 [zajęta Koch, 1836] | |
| D. aquilunguis | (Cope, 1866) Marsh, 1877 | |
| = Laelaps aquilunguis | Cope, 1866 | |
| = Megalosaurus aquilunguis | (Cope, 1866) Osborn, 1898 | |
| ?D. macropus | (Cope, 1868) Hay, 1902 | ?nomen dubium |
| = Laelaps macropus | Cope, 1868 | |
| = Teihivenator macropus | Yun, 2017 | |
| D. antiquus | Leidy, 1865 | = Coelosaurus antiquus |
| D. explanatus | (Cope, 1876) Hay, 1902 | |
| = Laelaps explanatus | Cope, 1876 | |
| = D. laevifrons | (Cope, 1876) Hay, 1902 | = Saurornitholestes langstoni |
| D. incrassatus | (Cope, 1876) Hay, 1902 | |
| = Laelaps incrassatus | Cope, 1876 | = ?Albertosaurus incrassatus |
| D. potens | (Lull, 1911) Gilmore, 1920 | nomen dubium |
| D. trihedrodon | (Cope, 1877), Hay 1902 | |
| = Laelaps trihedrodon | Cope, 1877 | = ?Allosaurus trihedrodon |
Bibliografia
http://home.comcast.net/~eoraptor/Tyrannosauroidea.html#Dryptosaurusaquilunguis
Brusatte, S.L., Benson, R.B.J. & Norell, M.A. (2011) "The Anatomy of Dryptosaurus aquilunguis (Dinosauria: Theropoda) and a Review of Its Tyrannosauroid Affinities" American Museum Novitates, 3717, 1-53. doi:10.1206/3717.2.
Brusatte, S.L., Benson, R.B.J. & Norell, M.A. (2011) "The Anatomy of Dryptosaurus aquilunguis (Dinosauria: Theropoda) and a Review of Its Tyrannosauroid Affinities" American Museum Novitates, 3717, 1-53. doi:10.1206/3717.2.
Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information" [4]
Mortimer, M. (2009 z późniejszymi zmianami, online) [5]
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford.
![[3]](http://en.wikipedia.org/wiki/File:Laelops-Charles_Knight-1896.jpg){kind=link}
![[2]](http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dryptosaurus_remains_01.png){kind=link}