Yi
| Autor: | Mateusz Tałanda |
| Korekta: | Kamil Kamiński |
| Yi | |
|---|---|
| Masa | 380 g |
| Dieta | mięsożerny |
| Miejsce | Chiny - Hebei |
| Czas |
ok. 159 Ma późna jura (późny oksford) |
| Systematyka | Dinosauria |
 Ii ze skrzydłami jak nietoperz. Autor: Karolina Twardosz [2]. | |
| Mapa znalezisk | |
Wczytywanie mapy…
| |
Wstęp
Ii (łac. Yi qi) to nieduży gatunek nadrzewnego dinozaura o skrzydłach jak nietoperz, który żył na terenie dzisiejszych Chin około 159 milionów lat temu. Jego nazwa pochodzi z języka mandaryńskiego i jest najkrótsza wśród dinozaurów. Oznacza "dziwne skrzydło", w nawiązaniu do jego niezwykłej budowy.
Materiał kopalny
Znany jest jeden niekompletny szkielet. Należał prawdopodobnie do dorosłego osobnika. Zawiera czaszkę, kręgi szyjne, skrzydła, część klatki piersiowej i fragmenty kończyn tylnych. Zachowała się też błona lotna oraz pióropodobne struktury pokrywające ciało.
Niezwykła budowa
Ii miał krótki, mocny pysk, tak jak inne skansoriopterygidy oraz owiraptorozaury i niektóre prymitywne ptaki (Sapeornis i Shenzhouraptor). Jego przód był skierowany lekko w dół. Pierwszy ząb był nieco większy od pozostałych. Zęby generalnie płożyły się na szczękach, zwłaszcza te na przedzie żuchwy. Skrzydła miały trzy palce zakończone pazurami. Jeden z nich był wyjątkowo długi, co również jest charakterystyczne dla skansoriopterygidów. Najbardziej szokującą cechą ii jest długi patykowaty dodatkowy element odchodzący od nadgarstka. Dokładne badania potwierdziły, że jest on skostniały. Żaden z dotychczas znanych dinozaurów nie ma czegoś takiego. Na nim oraz na palcach rozpięta była błona lotna. Podobne rozwiązania są znane u różnych szybujących ssaków na przykład wiewiórek i nietoperzy, a także u pterozaurów.
Oprócz błony lotnej zachowały się pokrywy ciała ii, które wyglądają jak coś między futrem a piórami. Cienkie, ale sztywne włókniste struktury widać wokół głowy, szyi, ale także na skrzydłach. Te na głowie były najkrótsze, o długości 1,5-2 centymetrów. Te na szyi sięgały 3 centymetrów, natomiast najdłuższe były na dłoni. Tam dochodziły nawet do 6 cm. Niektóre z tych włóknistych "piór" były rozgałęzione lub składały się z wielu rozchodzących się włókien. Inne przypominały pędzle - podstawa była szeroka i prosta, po czym rozszerzała się jeszcze bardziej w wiele równoległych włókienek. Na włóknach i błonie lotnej ii występują struktury przypominające melanosomy - organella odpowiedzialne za niektóre kolory na pokrywach ciała zwierząt. Są one bardzo zróżnicowane pod względem rozmiarów, kształtu i zagęszczenia. Na błonie lotnej były niewielkie, natomiast te na "piórach" na tylnych kończynach należą do największych spośród znanych z piór w ogóle.
Paleobiologia
Ii należy do tajemniczej rodziny skansoriopterygidów, która prawdopodobnie skupia różne nadrzewne formy takie jak zongornis, epideksipteryks, czy skansoriopteryks. Żyły one wśród koron drzew. Wspinały się za pomocą długich pazurów. Ii miał błonę lotną, dzięki której mógł szybować z gałęzi na gałąź w poszukiwaniu pożywienia. Nie miał tak silnych ramion jak ptaki, dlatego nie wiadomo, czy mógł machać skrzydłami w czasie lotu. Wg Dececchi i in. (2020) jest bardzo mało prawdopodobne, by Yi wykazywał zdolność do aktywnego lotu. Prawdopodobnie był też kiepskim szybownikiem.
Z tego samego stanowiska (Bawanggou) co ii pochodzą pterozaury Qinglongopterus guoi i Dendrorhynchoides mutoudengensis, ssak Arboroharamiya jenkinsi, salamandra Chunerpeton tianyiensis oraz owad Yanliaocorixa. Ten ostatni być może padał ofiarą ii.
Spis gatunków
| Yi | Xu, Zheng, Sullivan, Wang, Xing, Wang, Zhang, O'Connor, Zhang i Pan, 2015 |
| Yi qi | Xu, Zheng, Sullivan, Wang, Xing, Wang, Zhang, O'Connor, Zhang i Pan, 2015 |
Literatura
Dececchi, T.A., Roy, A., Pittman, M., Kaye, T.G., Xu, X., Habib, M.B., Larsson, H.C.E., Wang, X. & Zheng, Z. (2020). "Aerodynamics Show Membrane-Winged Theropods Were a Poor Gliding Dead-end. iScience 101574 DOI: https://doi.org/10.1016/j.isci.2020.101574.
Xu, X., Zheng, X., Sullivan, C., Wang, X., Xing, L., Wang, Y., Zhang, X., O'Connor, J.K., Zhang, F., Pan, Y. 2015. A bizarre Jurassic maniraptoran theropod with preserved evidence of membranous wings. Nature, t. 521, str. 70-73. doi:10.1038/nature14423
Yu, Z., He, H., Li, G., Deng, C., Wang, H., Zhang, X., Yang, Q., Xia, X.-P., Zhou, Z., Zhu, R. 2020. SIMS U-Pb geochronology for the Jurassic Yanliao Biota from Bawanggou section, Qinglong (northern Hebei Province, China). International Geology Review, w druku. [3]
