Arenysaurus

Autor:

Kamil Kamiński

---

Arenysaurus (arenyzaur)
Długość	ok. 5-6 m
Masa	ok. 1 t
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Hiszpania, Huesca (formacja Tremp)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 68-66 Ma późna kreda (późny mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauroidea Hadrosauridae Lambeosaurinae
Rekonstrukcja arenyzaura w muzeum. Autor zdjęcia: Paleoymas [2].

Wstęp

Arenysaurus to rodzaj hadrozauryda z kladu Lambeosaurinae, żyjącego pod sam koniec późnej kredy na terenie dzisiejszej Hiszpanii. Jest to jeden z najbardziej kompletnych hadrozaurydów odkrytych w Europie.

Etymologia

Nazwa rodzajowa Arenysaurus pochodzi od wioski Aren i greckiego słowa sauros („gad”, „jaszczur”). Epitet gatunkowy honoruje geologa Lluisa Ardevola.

Materiał kopalny

Holotyp (MPZ-2008/1) to niekompletna czaszka (puszka mózgowa i dach czaszki). Okaz należał do dorosłego, lecz nie starego osobnika.

Liczne paratypy oraz materiał przypisany obejmują fragmenty czaszki, kręgi z różnych części ciała, żebra, elementy obręczy barkowej, miednicy i kończyn (Cruzado-Caballero i in., 2013).

Budowa i pokrewieństwo

Arenysaurus nie należał do szczególnie wielkich ornitopodów i osiągał ok. 5-6 m długości. Jego czaszka mierzyła ok. 600 mm długości i miała wydatną kopułę, tworzona przez stosunkowo krótkie i szerokie kości czołowe. Nie zachował się charakterystyczny dla lambeozaurynów grzebień, jednak budowa czaszki wskazuje na jego obecność. Jedną z charakterystycznych cech szkieletu pozaczaszkowego był grzebień naramienno-piersiowy kości ramiennej skierowany do przodu (Pereda-Suberbiola i in., 2009). Przeprowadzone w 2015 r. badania puszki mózgowej wykazały, że mózg arenyzaura wykazywał budowę typową dla hadrozaurydów. Niezywkle mały był jednak nerw wzrokowy. Ponadto charakterystyczna była budowa ucha wewnętrznego, która wyróżnia się wysokościa kanałów półkolistych (Cruzado-Caballero i in., 2015).

Zęby, dach czaszki i część żuchwy arenyzaura. Źródło: Prieto-Marquez i in., 2013 [1].

Autorzy opisu uznali Arenysaurus za bazalnego członka Lambeosaurinae. Później jednak, po opisaniu nowego materiału, został on zaklasyfikowany jako bardziej zaawansowany hadrozauryd, należący do Parasaurolophini (Cruzado-Caballero i in., 2013). Jednak np. w badaniu Ramireza-Velazco i in. (2021) okazywał się członkiem kladu Lambeosaurini.

Spis gatunków

Arenysaurus	Pereda-Suberbiola, Canudo, Cruzado-Cabbalero, Barco Lopez-Martinez, Oms i Ruiz-Omenaca 2009
A. ardevoli	Pereda-Suberbiola, Canudo, Cruzado-Cabbalero, Barco Lopez-Martinez, Oms i {{Kpt[Ruiz-Omenaca}} 2009

Bibliografia

Cruzado-Caballero, P., Canudo, J.I., Moreno-Azanza, M. & Ruiz-Omeñaca, J.I. (2013). „New material and phylogenetic position of Arenysaurus ardevoli, a lambeosaurine dinosaur from the late Maastrichtian of Arén (northern Spain).” Journal of Vertebrate Paleontology. 33 (6), Society of Vertebrate Paleontology. 1367–1384. DOI: 10.1080/02724634.2013.772061.

Cruzado-Caballero, P., Fortuny, J., Llacer, S. & Canudo, J. (2015). “Paleoneuroanatomy of the European lambeosaurine dinosaur Arenysaurus ardevoli.” PeerJ 3:e802 [[3]].

Paul, G.S. (2016). "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University.

Pereda-Suberbiola, X., Canudo, J.I., Cruzado-Caballero, P., Barco, J.L., López-Martínez, N., Oms, O. & Ruiz-Omeñaca, J.I. (2009). "The last hadrosaurid dinosaurs of Europe: A new lambeosaurine from the Uppermost Cretaceous of Aren (Huesca, Spain)" (PDF). Comptes Rendus Palevol. 8 (6): 559–572. doi:10.1016/j.crpv.2009.05.002

Ramírez-Velasco, Á.A., Aguilar, F J., Hernández-Rivera, R., Gudiño Maussán, J.L., Rodriguez, M. L. & Alvarado-Ortega, J. (2021). "Tlatolophus galorum, gen. et sp. nov., a parasaurolophini dinosaur from the upper Campanian of the Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, northern Mexico". Cretaceous Research. 104884 [w druku]. doi:10.1016/j.cretres.2021.104884.