Khaan
| Autor: | Korekta: |
| Dawid Mika | Maciej Ziegler |
| Khaan | |
|---|---|
| Długość: | ok. 2 m |
| Masa: | ok. 30 kg ? |
| Miejsce występowania: | Mongolia - ajmak południowogobijski |
| Czas występowania | 73,6-70,6 Ma |
| Systematyka | Dinosauria
Oviraptoridae (?Caenagnathidae) ? "Ingeniinae" |
| |
Wstęp
Khaan to niewielki teropod, który żył w późnej kredzie na terenach Azji.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Khaan pochodzi od mongolskiego słowa khaan - władca. Epitet gatunkowy zaś tego teropoda (mckennai) honoruje Malcolma McKenna, który gorąco interesował się eksploatacją i badaniami kredowych osadów Mongolii oraz wspierał je.
Materiał kopalny
Holotyp Khaan to kompletny kompletny szkielet z lekko nieartykułowaną klatką piersiową (IGM 100/1127). Został on odkryty w Mark's Second Egg (Ukhaa Tolgod, Gurvan Tes Somon, Ajmak południowogobijski).
Ponadto do tego teropoda przypisuje się dwa inne niemal kompletne szkielety (IGM 100/973 i IGM 100/1002) odkryte w pobliżu Mark's Second Egg (Ukhaa Tolgod). Drugi z nich nie posiada tylnej części ogona. Wszystkie skamieliny Khaan pochodzą z datowanych na późny kampan osadów formacji Djadokhta. Dwa ostatnie wymienione tu okazy zostały pieszczotliwie określone jako "Romeo i Julia", gdyż odkryto je bardzo blisko siebie.
Historia odkryć
Jeden z przypisanych do Khaan okazów, konkretnie IGM 100/973 wyszedł po raz pierwszy na światło dzienne w 1994 r., kiedy Novacek i współpracownicy umieścili jego zdjęcie w swojej pracy. Kolejne jego zdjęcie pojawiło się w pracy Dashzeveg i innych (1995), którzy oznaczyli go jako cf. "Ingenia". Następnego roku Webster napisał, że IGM 100/973 należy do "Ingenia" yashini. Kolejny okaz Khaan – IGM 100/1002 został przedstawiany światu po raz pierwszy na fotografii w pracy Morella wydanej w 1997 jako Oviraptor. W 2001 r. James Clark, Mark A. Norell i Rinchen Barsbold wydali pracę pt. "Two new oviraptorids (Theropoda: Oviraptorosauria) from the Late Cretaceous Djadokta Formation, Ukhaa Tolgod". Opisali w niej owiraptorozaury Citipati osmolkae oraz Khaan mckennai. Wymienione wyżej okazy zaklasyfikowali w niej jako należące do tego drugiego. Opisali go jednak pobieżnie i zamieścili niewiele zdjęć. Na szczęście jednak matryce z prac Lu (2004), Osmólskiej i innych (2004) oraz Sentera (2007) zawierają wiele danych na jego temat. Gatesy i Middleton (1997) opublikowali wymiary kości kończyn tylnych "nieopisanego owiraptoryda". Są one niemal identyczne z podanymi przez Dyke i Norella (2005), które jednak dotyczą Khaan. Może świadczyć to, że wymieniony przez pierwszych wymienionych tu badaczy teropod to naprawdę Khaan.
Budowa
Khaan jako jedyny z zaawansowanych owiraptorozaurów ma nierozszerzoną proksymalnie i nie dotykającą pozostałych kości śródręcza trzecią jego kość. Nie miał grzebienia na kościach czołowych. W odróżnieniu od "ingenii" nie posiada on mocno rozszerzonej pierwszej kości śródręcza. Od konchoraptora odróżnia go długa otworu nosowego skierowana bardziej horyzontalnie, a od Citipati: wyrostek na kości kierowany tylnogórnie, a nie pionowo przedszczękowej; potylica raczej pionowa niż zwróconą ku tyłowi-górze; zrośnięte kośćmi nosowe nie tak głębokie patrząc od tyłu z mniej rozległą pneumatyzacją przedniej części; kość jarzmowa rozszerzającą się ku tyłowi; przednia wewnętrzna część kości zębowej leżącą raczej w pobliżu wewnętrznej podstawy kości kątowej niż zachodzącą na nią bocznie oraz wyniosłą części dziobatej żuchwy. Ogólnie rzecz biorąc czaszka Khaan jest mniej wyspecjalizowana niż Citipati i najbardziej przypomina tę znaną u konchoraptora.
Spis gatunków
| Khaan | Clark, Norell i Barsbold, 2001 |
|---|---|
| K. mckennai | Clark, Norell i Barsbold, 2001 |
Bibliografia
Clark, Norell i Barsbold (2001) "Two new oviraptorids (Theropoda: Oviraptorosauria) from the Late Cretaceous Djadokta Formation, Ukhaa Tolgod" Journal of Vertebrate Paleontology. 21(2), 209-213.
http://home.comcast.net/~eoraptor/Oviraptorosauria.htm#Khaanmckennai
![[1]](http://www.skeletaldrawing.com/psgallery/images/khaan.jpg){kind=link}