Dacentrurus
| Autor: | Maciej Ziegler |
| Korekta: | Tomasz Singer, Daniel Madzia, Kamil Kamiński, Paweł Konarzewski |
| Dacentrurus (dacentrur) | |
|---|---|
| Długość | 7-8 (10?) m |
| Masa | 3-5 t |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Wielka Brytania - hrabstwo Wilt
Hiszpania - prowincja Teruel i Walencja |
| Czas |
156-151 (-142?) Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja szkieletu Dacentrurus. Autor: Jaime A. Headden [1] | |
Wstęp
Dacentrurus to duży stegozauryd znany z późnej jury i być może wczesnej kredy z terenów Europy. Jest to pierwszy znaleziony przedstawiciel Stegosauria, a jego poprzednia nazwa - Omosaurus, okazała się być zajęta przez fitozaura. Dacentrurus wciąż pozostaje słabo znany.
Wymiary
Wbrew temu co można przeczytać w wielu książkach, Dacentrurus był jednym z największych stegozaurów - osiągał 7-8 m długości (Galton i Upchurch, 2004; Naish i Martill, 2007; Paul, 2010) a niektóre pozostałości z Kimmeridge Clay wskazują na ok. 10 m (Naish, online), o ile do niego należą, być może chodzi o holotyp.
Etymologia
Nazwa Dacentrurus odnosi się do jego opancerzenia - dużych kolców ogonowych; z greki: da- (bardzo) + kentron (ostroga, kolec) + oura (ogon). Epitet gatunkowy (armatus) zapewne także się z wiąże z jego uzbrojeniem.
Budowa i paleoekologia
Dacentrurus to jeden z największych znanych europejskich stegozaurów. Od swoich kuzynów wyróżniał się budową kości krzyżowej. Trzony przednich kręgów ogonowych były masywne, a krótkie kolce nerwowe miały masywne, zaokrąglone szczyty. Posiadał on zapewne podwójny rząd niewielkich, trójkątnych kolców na grzbiecie i cztery pary kolców na ogonie, podobnie jak np. Kentrosaurus. Dysponował także typowym groźną bronią na końcu ogona tzw. thagomizer. Były to cztery ostre kolce służące do obrony przed wielkimi drapieżnikami, jak Allosaurus czy Torvosaurus. Jego kończyny przednie były dość długie w porównaniu do tylnych (Galton, 1991).
Materiał kopalny
Holotyp (BMNH 46013) pochodzi z Anglii - hrabstwo Wilt (osady Kimmeridge Clay). Są to 3 kręgi szyjne, 16 grzbietowych i 11 ogonowych, kości: ramienna, promieniowa, łokciowa, śródręcza, blok biodrowo-krzyżowy, kości kulszowe i łonowe, kość udowa (>1,2 m), piszczel, kość piętowa, kości śródstopia, płyta i kolec ogonowy.
Sánchez-Fenollosa i in. (2022) opisali nowy materiał kopalny należący do D. armatus z terenów Hiszpanii. Składa się on z czterech kręgów ogonowych (MAP-4682, MAP-4680, MAP-4683 i MAP-4681). Ten sam zespół badaczy oznaczył materiał kopalny z Walencji jako cf. Dacentrurus sp. Stanowi on dwa ogonowe łuki neuralne (MPA D-108 i MPA D-109) i pięć centrów ogonowych (MPA D-114, MPA D-111, MPA D-112, MPA D-115 i MPA D-113) ze stanowiska kopalnego Cañada París oraz dwa centra ogonowe (MPA-653; MPA-1086) z Alpuente
Odnalezione szczątki zaliczone do Dacentrurus z kimerydu, wczesnego tytonu i tytonu-berriasu (156-140 Ma) Francji i Portugalii są zbyt fragmentaryczne, aby określić przynależność gatunkową, a nawet rodzajową. Zostały więc przedzielone przez Maidment i in. (2008) do Dacentrurus sp. Odkrycie Miragaia dodatkowo zaciemnia ten obraz. Jednak opisanie kolejnego okazu miragaji w 2019 r. pozwoliło na odróżnienie obu tych taksonów.
Nieco bardziej kompletny materiał z Portugalii różni się nieznacznie od holotypu dacentrura i pochodzi z młodszych osadów (wczesny berrias - 145-142 Ma), lecz zdaniem Maidment i in. (2008) jest zbyt niekompletny aby nazwać nowy gatunek. Łącznie znaleziono tam 5 osobników.
Pozycja filogenetyczna
Wcześniejsze analizy kladystyczne wskazują, że Dacentrurus jest najbardziej bazalnym przedstawicielem Stegosauridae i jako jedyny wśród nich nie należy do Stegosaurinae. Jednak najnowsze analizy (Mateus i in., 2009; Maidment, 2010), uwzględniające jego takson siostrzany Miragaia, wykazały, że Dacentrurus jest zaawansowanym stegozaurydem.
Spis gatunków
| Dacentrurus | Lucas, 1902 | |
|---|---|---|
| = "Omosaurus" | Owen, 1875 | (zajęta Leidy, 1856) |
| =Dacentrurosaurus | Hennig, 1925 | |
| D. armatus | (Owen, 1875) Lucas, 1902 | |
| = "Omosaurus" armatus | Owen, 1875 | |
| =Stegosaurus armatus | (Owen, 1875) Lydekker, 1890 | |
| =Omosaurus lennieri | Nopcsa, 1911 | |
| =Dacentrurosaurus armatus | (Owen, 1875) Hennig, 1925 | |
| D. hastiger | (Owen, 1877) Hennig, 1915 | nomen dubium |
| = "Omosaurus" hastiger | Owen, 1877 | |
| =Stegosaurus hastiger | (Owen, 1877) Lydekker, 1890 | |
| D. phillipsi | (Seeley, 1893) Hennig, 1915 | nomen dubium |
| = "Omosaurus" phillipsi | Seeley, 1893 | |
| D. durobrivensis | (Hulke, 1877) Hennig, 1915 | =Lexovisaurus durobrivensis |
Bibliografia
Costa, F., Mateus, O. (2019) “Dacentrurine stegosaurs (Dinosauria): A new specimen of Miragaia longicollum from the Late Jurassic of Portugal resolves taxonomical validity and shows the occurrence of the clade in North America.” PLoS ONE 14(11): e0224263. [[2]].
Galton, P. M. (1991). "Postcranial remains of the stegosaurian dinosaur Dacentrurus from the Upper Jurassic of France and Portugal". Geologica et Palaeontologica, 25, 299-327.
Galton, P.M. & Upchurch, P. (2004) "Stegosauria" [w:] Weishampel, D.B., Dodson, P. & Osmólska, H. (ed) "The Dinosauria (2nd edition)" University of California Press, Berkeley, 343-362.
Maidment, S.C.R., Norman, D.B., Barrett, P.M., & Upchurch, P. (2008) "Systematics and phylogeny of Stegosauria (Dinosauria: Ornithischia)" Journal of Systematic Palaeontology, 6(4), 367-407. doi:10.1017/S1477201908002459
Maidment, S.C.R. (2010) "Stegosauria: a historical review of the body fossil record and phylogenetic relationships" Swiss Journal of Geosciences, 103(2), 199-210. doi: 10.1007/s00015-010-0023-3
Mateus, O., Maidment, S.C.R. & Christiansen, N.A. (2009) "A new long-necked 'sauropod-mimic' stegosaur and the evolution of the plated dinosaurs" Proceeding of the Royal Society B 276, 1663, 1815-1821. doi: 10.1098/rspb.2008.1909
Naish, D. & Martill, D. M. (2007) "Dinosaurs of Great Britain and the role of the Geological Society of London in their discovery: basal Dinosauria and Saurischia" Journal of the Geological Society, London, 164, 493-510.
Naish, online: http://dml.cmnh.org/2000Aug/msg00427.html
Paul, G.S. (2010) "The Princeton Field Guide to Dinosaurs" wyd. Princeton University - Princeton i Oxford
Sánchez-Fenollosa, S., Suñer, M., & Cobos, A. (2022). "New Fossils of Stegosaurs from the Upper Jurassic of the Eastern Iberian Peninsula (Spain)". Diversity, 14(12), 1047. doi:10.3390/d14121047
http://www.dinosauria.com/dml/names/dinod.htm
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Dacentrurus_armatus_skeleton.png){kind=link}