Velafrons

Autor:	Maciej Ziegler
Korekta:	Krzysztof Lichota, Paweł Konarzewski

---

Velafrons (welafronz)
Długość	>8 m (niedorosły osobnik)
Masa	>3 t (niedorosły osobnik)
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Meksyk - Coahuila (formacja Cerro del Pueblo)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 73,6-72,7 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauroidea Hadrosauridae Lambeosaurinae Lambeosaurini
Rekonstrukcja czaszki Velafrons z uwzględnieniem odnalezionych kości. Autorka: Daniela Barrera Guevara [3]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/wiki/Cerro_del_Pueblo\" title=\"Cerro del Pueblo\"\u003ECerro del Pueblo\u003C/a\u003E, stan Coahuila, \u003Ca href=\"/wiki/Meksyk\" class=\"mw-redirect\" title=\"Meksyk\"\u003EMeksyk\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EV. coahuilensis\u003C/i\u003E\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Cerro del Pueblo, stan Coahuila, Meksyk|V. coahuilensis\n","link":"","lat":27.333333100000000825957613415084779262542724609375,"lon":-102.000000099999994063182384707033634185791015625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Velafrons to rodzaj lambeozauryna (grzebieniastego hadrozauryda), którego skamieniałości odnaleziono w Meksyku w skałach datowanych na późny kampan. Został on uznany za oddzielny rodzaj na podstawie budowy czaszki - szkielety pozaczaszkowe lambeozaurynów są bowiem bardzo podobne.

Materiał kopalny

Rekonstrukcja szkieletu Velafrons wraz z pokazaniem odnalezionych kości. Autorka: Daniela Barrera Guevara [1]

Welafronz jest znany z jednego z najbardziej kompletnych szkieletów dinozaurów odkrytych dotąd w Meksyku. Holotyp V. coahuilensis oznaczono CPC-59 (Colección Paleontológica de Coahuila - Kolekcja Paleontologiczna Coahuila). Zawiera on prawą kość zębową, element aparatu gnykowego (ceratobranchial), obydwie kości przedszczękowe i szczękowe, prawa kość jarzmowa, kwadratowa i nosowa, dach czaszki, kręgi szyjne, grzbietowe, krzyżowe i ogonowe, łuki neuralne, żebra szyję, żebra, szewrony, prawa łopatka, obydwie kości krucze, ramienne, łokciowe i promieniowe, kości śródręcza, paliczki dłoni, prawa kość biodrowa, obydwie kości kulszowe, łonowe, udowe i piszczelowe, lewa kość skokowa, kości śródstopia oraz paliczki stóp. Velafrons został uznany za młodego osobnika z powodu niekompletnego rozwoju grzebienia na czaszce, szczegółów budowy czaszki i rozmiarów w porównaniu do innych północnoamerykańskich lambeozaurynów.

Do omawianego rodzaju mogą należeć również 2 lewe kości szczękowe o numerach katalogowych CPC 904.1 i CPC 2614.1 oraz nieskatalogowane pary kości przedszczękowych, szczękowych przedzębowych i zębowych (Rybakiewicz i in., 2019; Ramírez Velasco i Hernandez Rivera, 2015).

Budowa

Czaszka Velafrons. Fot. Juan Carlos Fonseca Mata [2]

Czaszka jest duża w porównaniu do czaszek innych hadrozaurydów w podobnym stadium wzrostu. Być może jego grzebień był mniejszy u dorosłyc ooh osobników albo gatunek ten miał inny wzorzec rozwoju. Innym wytłumaczeniem tego faktu mogą być większe rozmiary welafronza w porównaniu do jego krewniaków, osiągających 9-10 m długości. Duże rozmiary nie są czymś niezwykłym wśród meksykańskich hadrozaurydów - dość wspomnieć o Kritosaurus sp. (ok. 11 m) czy Magnapaulia laticaudus (ok. 12,5 m, być może nawet do 16 m).

Środowisko życia

W czasach welafronza tereny, na których go znaleziono były wybrzeżem morskim. W osadach formacji Cerro del Pueblo znaleziono amonity, małże, ślimaki, mozazaury, żółwie, krokodyle i dinozaury. Wśród tych ostatnich zidentyfikowano szczątki teropodów: troodontydów, ornitomimidów i tyranozaurydów. Wśród roślinożerców znaleziono chasmozauryna Coahuilaceratops, centrozauryna, neoceratopsa nie będącego ceratopsydem i nowego grzebieniastego hadrozauryda (lambeozauryna). Co ciekawe, w Ameryce Północnej w tamtym okresie żył jeden rodzaj płaskogłowego hadrozauryda - Kritosaurus, który miał szeroki zasięg geograficzny, oraz kilka lambeozaurynów (Parasaurolophus tubicen, Velafrons i lambeozauryn z Baja - Magnapaulia laticaudus), zasiedlające mniejsze obszary. Dinozaury znane są wyłącznie z formacji z południa Ameryki Północnej, więc nie wiemy co się w tym czasie działo na obszarach wysuniętych bardziej na północ. Obszary z wcześniejszych formacji, takich jak Judith River czy Dinosaur Park, były przykryte przez morze, dzielące Amerykę Północną na dwie części.

Etymologia

Nazwa Velafrons odnosi się do charakterystycznego grzebienia dinozaura i znaczy "żaglowe czoło"; powstała z połączenia słów: vela (po hiszpańsku żagiel) i frons (łac. czoło). Epitet gatunkowy (coahuilensis) nadano od miejsca znalezienia - stanu Coahuila w północnym Meksyku.

Spis gatunków

Velafrons	Gates, Sampson, Delgado de Jesíşs, Zanno, Eberth, Hernandez-Rivera, Aguillón Martí­nez i Kirkland, 2007
V. coahuilensis	Gates, Sampson, Delgado de Jesíşs, Zanno, Eberth, Hernandez-Rivera, Aguillón Martí­nez i Kirkland, 2007

Bibliografia

Gates, T. A., Sampson, S. D., De Jesús, C. R. D., Zanno, L. E., Eberth, D., Hernandez-Rivera, R., Aguillón Martí­nez, M. C. & Kirkland, J. I. (2007). "Velafrons coahuilensis", a new lambeosaurine hadrosaurid (Dinosauria: Ornithopoda) from the late Campanian Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico. Journal of Vertebrate Paleontology, 27(4), 917-930. [917:VCANLH2.0.CO;2]

Loewen, M. A., Sampson, S. D., Lund, E. K., Farke, A. A., Aguillón-Martínez, M. C., de Leon, C. A., ... & Eberth, D. A. (2010). "Horned dinosaurs (Ornithischia: Ceratopsidae) from the Upper Cretaceous (Campanian) Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico". In New perspectives on horned dinosaurs: the Royal Tyrrell Museum Ceratopsian symposium (pp. 99-116). Bloomington: Indiana University Press.

Prieto-Márquez, A. (2010) "Global phylogeny of hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods" Zoological Journal of the Linnean Society, 2010, 159, 435–502. doi: 10.1111/j.1096-3642.2009.00617.x

Prieto-Márquez, Albert; Chiappe, Luis M. & Joshi, Shantanu H. (2012). "The Lambeosaurine Dinosaur Magnapaulia laticaudus from the Late Cretaceous of Baja California, Northwestern Mexico". PLoS ONE 7(6): e38207.doi:10.1371/journal.pone.0038207

Ramírez-Velasco, A.A., & Hernández-Rivera, R. (2015) "Diversity of late cretaceous dinosaurs from Mexico" Boletín Geológico y Minero. 126(1), 63-108.

Rybakiewicz, S., Rivera-Sylva, H.E., Stinnesbeck, W., Frey, E., Guzmán-Gutiérrez, J.R., González, R.V., Nava Rodríguez, R. L. & Padilla-Gutiérrez, J.M. (2019). "Hadrosaurs from Cañada Ancha (Cerro del Pueblo Formation; upper Campanian-?lower Maastrichtian), Coahuila, northeastern Mexico". Cretaceous Research 104, 104199. doi:10.1016/j.cretres.2019.104199