Velafrons

Autor:	Maciej Ziegler
Korekta:	Krzysztof Lichota, Paweł Konarzewski

---

Velafrons (welafronz)
Długość	>8 m (niedorosły osobnik)
Masa	>3 t (niedorosły osobnik)
Dieta	roślinożerny
Miejsce	Meksyk - Coahuila (formacja Cerro del Pueblo)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 73,6-72,7 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ornithopoda Iguanodontia Hadrosauroidea Hadrosauridae Lambeosaurinae Lambeosaurini
Rekonstrukcja czaszki Velafrons z uwzględnieniem odnalezionych kości. Autorka: Daniela Barrera Guevara [3]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Eformacja \u003Ca href=\"/wiki/Cerro_del_Pueblo\" title=\"Cerro del Pueblo\"\u003ECerro del Pueblo\u003C/a\u003E, stan Coahuila, \u003Ca href=\"/wiki/Meksyk\" class=\"mw-redirect\" title=\"Meksyk\"\u003EMeksyk\u003C/a\u003E|\u003Csmall\u003E\u003Ci\u003EV. coahuilensis\u003C/i\u003E\u003Cbr\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"formacja Cerro del Pueblo, stan Coahuila, Meksyk|V. coahuilensis\n","link":"","lat":27.333333100000000825957613415084779262542724609375,"lon":-102.000000099999994063182384707033634185791015625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Velafrons to rodzaj lambeozauryna (grzebieniastego hadrozauryda), którego skamieniałości odnaleziono w Meksyku w skałach datowanych na późny kampan. Został on uznany za oddzielny rodzaj na podstawie budowy czaszki - szkielety pozaczaszkowe lambeozaurynów są bowiem bardzo podobne.

Materiał kopalny

Rekonstrukcja szkieletu Velafrons wraz z pokazaniem odnalezionych kości. Autorka: Daniela Barrera Guevara [1]

Welafronz jest znany z jednego z najbardziej kompletnych szkieletów dinozaurów odkrytych dotąd w Meksyku. Holotyp V. coahuilensis oznaczono CPC-59 (Colección Paleontológica de Coahuila - Kolekcja Paleontologiczna Coahuila). Zawiera on prawą kość zębową, element aparatu gnykowego (ceratobranchial), obydwie kości przedszczękowe i szczękowe, prawa kość jarzmowa, kwadratowa i nosowa, dach czaszki, kręgi szyjne, grzbietowe, krzyżowe i ogonowe, łuki neuralne, żebra szyję, żebra, szewrony, prawa łopatka, obydwie kości krucze, ramienne, łokciowe i promieniowe, kości śródręcza, paliczki dłoni, prawa kość biodrowa, obydwie kości kulszowe, łonowe, udowe i piszczelowe, lewa kość skokowa, kości śródstopia oraz paliczki stóp. Velafrons został uznany za młodego osobnika z powodu niekompletnego rozwoju grzebienia na czaszce, szczegółów budowy czaszki i rozmiarów w porównaniu do innych północnoamerykańskich lambeozaurynów.

Do omawianego rodzaju mogą należeć również 2 lewe kości szczękowe o numerach katalogowych CPC 904.1 i CPC 2614.1 oraz nieskatalogowane pary kości przedszczękowych, szczękowych przedzębowych i zębowych (Rybakiewicz i in., 2019; Ramírez Velasco i Hernandez Rivera, 2015).

Budowa

Czaszka Velafrons. Fot. Juan Carlos Fonseca Mata [2]

Czaszka jest duża w porównaniu do czaszek innych hadrozaurydów w podobnym stadium wzrostu. Być może jego grzebień był mniejszy u dorosłyc ooh osobników albo gatunek ten miał inny wzorzec rozwoju. Innym wytłumaczeniem tego faktu mogą być większe rozmiary welafronza w porównaniu do jego krewniaków, osiągających 9-10 m długości. Duże rozmiary nie są czymś niezwykłym wśród meksykańskich hadrozaurydów - dość wspomnieć o Kritosaurus sp. (ok. 11 m) czy Magnapaulia laticaudus (ok. 12,5 m, być może nawet do 16 m).

Systematyka

Velafrons jest bez wątpienia przedstawicielem Lambeosaurinae, jednak jego pozycja wewnątrz kladu bywała różna. Zobacz więcej: Hadrosauridae#Kladogramy.

Środowisko życia

W czasach welafronza tereny, na których go znaleziono były wybrzeżem morskim. W osadach formacji Cerro del Pueblo znaleziono amonity, małże, ślimaki, mozazaury, żółwie, krokodyle i dinozaury. Wśród tych ostatnich zidentyfikowano szczątki teropodów: troodontydów, ornitomimidów i tyranozaurydów. Wśród roślinożerców znaleziono chasmozauryna Coahuilaceratops, centrozauryna, neoceratopsa nie będącego ceratopsydem i nowego grzebieniastego hadrozauryda (lambeozauryna). Co ciekawe, w Ameryce Północnej w tamtym okresie żył jeden rodzaj płaskogłowego hadrozauryda - Kritosaurus, który miał szeroki zasięg geograficzny, oraz kilka lambeozaurynów (Parasaurolophus tubicen, Velafrons i lambeozauryn z Baja - Magnapaulia laticaudus), zasiedlające mniejsze obszary. Dinozaury znane są wyłącznie z formacji z południa Ameryki Północnej, więc nie wiemy co się w tym czasie działo na obszarach wysuniętych bardziej na północ. Obszary z wcześniejszych formacji, takich jak Judith River czy Dinosaur Park, były przykryte przez morze, dzielące Amerykę Północną na dwie części.

Etymologia

Nazwa Velafrons odnosi się do charakterystycznego grzebienia dinozaura i znaczy "żaglowe czoło"; powstała z połączenia słów: vela (po hiszpańsku żagiel) i frons (łac. czoło). Epitet gatunkowy (coahuilensis) nadano od miejsca znalezienia - stanu Coahuila w północnym Meksyku.

Spis gatunków

Velafrons	Gates, Sampson, Delgado de Jesíşs, Zanno, Eberth, Hernandez-Rivera, Aguillón Martí­nez i Kirkland, 2007
V. coahuilensis	Gates, Sampson, Delgado de Jesíşs, Zanno, Eberth, Hernandez-Rivera, Aguillón Martí­nez i Kirkland, 2007

Bibliografia

Gates, T. A., Sampson, S. D., De Jesús, C. R. D., Zanno, L. E., Eberth, D., Hernandez-Rivera, R., Aguillón Martí­nez, M. C. & Kirkland, J. I. (2007). "Velafrons coahuilensis", a new lambeosaurine hadrosaurid (Dinosauria: Ornithopoda) from the late Campanian Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico. Journal of Vertebrate Paleontology, 27(4), 917-930. [917:VCANLH2.0.CO;2]

Loewen, M. A., Sampson, S. D., Lund, E. K., Farke, A. A., Aguillón-Martínez, M. C., de Leon, C. A., ... & Eberth, D. A. (2010). "Horned dinosaurs (Ornithischia: Ceratopsidae) from the Upper Cretaceous (Campanian) Cerro del Pueblo Formation, Coahuila, Mexico". In New perspectives on horned dinosaurs: the Royal Tyrrell Museum Ceratopsian symposium (pp. 99-116). Bloomington: Indiana University Press.

Prieto-Márquez, A. (2010) "Global phylogeny of hadrosauridae (Dinosauria: Ornithopoda) using parsimony and Bayesian methods" Zoological Journal of the Linnean Society, 2010, 159, 435–502. doi: 10.1111/j.1096-3642.2009.00617.x

Prieto-Márquez, Albert; Chiappe, Luis M. & Joshi, Shantanu H. (2012). "The Lambeosaurine Dinosaur Magnapaulia laticaudus from the Late Cretaceous of Baja California, Northwestern Mexico". PLoS ONE 7(6): e38207.doi:10.1371/journal.pone.0038207

Ramírez-Velasco, A.A., & Hernández-Rivera, R. (2015) "Diversity of late cretaceous dinosaurs from Mexico" Boletín Geológico y Minero. 126(1), 63-108.

Rybakiewicz, S., Rivera-Sylva, H.E., Stinnesbeck, W., Frey, E., Guzmán-Gutiérrez, J.R., González, R.V., Nava Rodríguez, R. L. & Padilla-Gutiérrez, J.M. (2019). "Hadrosaurs from Cañada Ancha (Cerro del Pueblo Formation; upper Campanian-?lower Maastrichtian), Coahuila, northeastern Mexico". Cretaceous Research 104, 104199. doi:10.1016/j.cretres.2019.104199