Los Colorados

Autor:	Korekta:
Mateusz Tałanda

Formacja Los Colorados
Miąższość:	600m
Wiek:	227-213 Ma (późny trias, noryk)
Ówczesny klimat:	ciepły i wilgotny
Kraj:	Argentyna
Dinozaury:
prozauropody koloradizaur, jeden nienazwany i riojazaur, zauropody lessemzaur i jeden nienazwany (ok. 10m długości), teropod zupajzaur.
Inna lądowa fauna:
dicynodont Jachaleria, aetozaur Neoaetosauroides, krokodylomorfy Pseudohesperosuchus i Hemiprotosuchus, rauizuch Fasolasuchus, ornitozuchid Riojasuchus, roślinożerny cynodont Chaliminia, żółw Palaeochersis i nienazwany popozauryd.
Flora:
Odciski pni i korzeni średniej wielkości drzew.

Wstęp

Los Colorados to słynna południowoamerykańska formacja, datowana na 227-213 milionów lat. Dostarczyła naukowcom licznych szczątków wczesnych dinozaurów oraz krewniaków krokodyli.

Położenie

Formacja Los Colorados znajduje się w środkowo-zachodniej Argentynie w prowincjach San Juan i La Rioja. Powstała na skutek rozciągania się płyty Gondwany, gdy pod koniec paleozoiku na terenie południo-zachodniej Ameryki Południowej utworzył się szereg ośrodków depozycji. Jeden z nich, basen Ischigualasto-Villa Unión jest w całości wypełniony przez grube pokłady przeważnie rzecznych i jeziornych osadów. Najwyższa (najmłodsza) część tego basenu to czerwone warstwy osadzone przez systemy rzek w późnym triasie. To one właśnie tworzą formację Los Colorados. Poniżej znajdują się osady formacji Ischigualasto i Chañares, a Los Colorados przykrywa niezgodnie formacja Cerro Rajado, prawdopodobnie wieku kredowego.

Sedymentacja

Osady formacji Los Colorados to głównie średnio- i drobnoziarniste piaskowce. Ku górze co raz większy udział mają iłowce, by ostatecznie zdominować najwyższą część. Magnetostratygrafia wskazuje, że osady formacji Los Colorados odkładały się przez 14 milionów lat w średnim tempie około 35 metrów na milion lat.

Klimat

Początkowo uważano, że w czasie gromadzenia się osadów, na terenie Los Colorados panował suchy, gorący klimat. Teren miał być porośnięty skąpą roślinnością. Później jednak odrzucono tę hipotezę ze względu na brak szczelin z wysychania, minerałów powstających przy wysychaniu oraz śladów wydm. Brak skamieniałych roślin jest wynikiem wczesnej diagenezy. Natomiast obfitość różnych grup roślinożerców wskazuje raczej na bogatą roślinność. Wspierają to dane sedymentologiczne, świadczące o wilgotnych warunkach.

Ekosystem

Starsze dzieje Los Colorados są słabo poznane. Wiadomo, że na początku (około 225 milionów lat) pasły się tam duże dicynodonty jachalerie, na które polowały nieokreślone archozaury.

Najlepiej jest poznana górna część formacji, datowana na około 217-213 milionów lat. Była ona wtedy zasiedlona przez faunę "La Esquina". Zdominowana ona była przez różne grupy archozaurów - zarówno te roślinożerne jak i mięsożerne. Do tych pierwszych należał średniej wielkości aetozaur Neoaetosauroides. Chronił on swoje ciało przed drapieżnikami pancerzem z kostnych płytek. Główną grupę roślinożerców stanowiły jednak prozauropody i zauropody. Były zróżnicowane na około 5 osobnych gatunków i miały rozmiary od 3 do 10 metrów. Najliczniejszy z nich był riojazaur, który jest znany z wielu osobników różnego wieku. Oprócz niego występowały koloradizaur, lessemzaur i dwa nienazwane gatunki. Dzięki długim szyjom mogły sięgać także po wysoką roślinność.

Proporcje między dinozaurami a innymi archozaurami wśród drapieżników były odwrotne niż u jaroszy. Tu przeważali krewniacy krokodyli. Krokodylomorfy, takie jak Pseudohesperosuchus i Hemiprotosuchus, były małe i czworonożne. Oba miały długie i smukłe kończyny. W przeciwieństwie do dzisiejszych krewniaków, żyły całkowicie na lądzie. Postrachem wszystkich gadów był ogromny rauizuch Fasolasuchus. Jego głowa mierzyła prawie metr długości. Mógł polować nawet na największe zauropody i prozauropody. Natomiast ornitozuchid Riojasuchus był średniej wielkości drapieżnikiem, prawdopodobnie wywodzącym się z Venaticosuchus z formacji Ischigualasto. Oba są krewnymi Ornithosuchus z Anglii. Teropody były rzadkie. Znaleziono przynajmniej dwa osobniki. Jednego nazwano zupajzaur, a drugi jest zbyt słabo zachowany, by go dokładniej oznaczyć. Zupajzaur mierzył 3 metry długości i wybierał niewielkie ofiary, takie jak cynodont Chaliminia. Jest on znany tylko z jednego okazu. Jego czaszka mierzy kilka centymetrów długości. Żywił się roślinami. Oprócz nich występowały duże żółwie. Ich karapaksy mierzyły prawie 70 centymetrów długości. Głowa była mała, a ogon długi, lecz pozbawiony osteoderm. Należały do rodzaju Palaeochersis. Co ciekawe, znaleziono je tylko w jednym miejscu.

Bibliografia

Arcucci, A.B., Marsicano, C.A., Caselli, A.T. 2004. Tetrapod association and palaeoenvironment of the Los Colorados Formation (Argentina): a significant sample from Western Gondwana at the end of the Triassic. Geobios, t. 37, nr 5, str. 557–568. doi:10.1016/j.geobios.2003.04.008

Ezcurra, M.D., Apaldetti, C. 2012. A robust sauropodomorph specimen from the Upper Triassic of Argentina and insights on the diversity of the Los Colorados Formation. Proceedings of the Geologists' Association. doi:10.1016/j.pgeola.2011.05.002

Kent, D.V., Malnis, P.S., Colombi, C.E., Alcober, O.A., Martínez R.N. 2014. Age constraints on the dispersal of dinosaurs in the Late Triassic from magnetochronology of the Los Colorados Formation (Argentina). PNAS, t. 111 nr 22, str. 7958–7963. doi: 10.1073/pnas.1402369111

Novas, F. 2009. The Age of Dinosaurs in South America. Indiana University Press, str. 1-452.