Asteriornis

Autor:

Paweł Konarzewski

---

Asteriornis (asterornis)
Masa	ok. 390 g
Dieta	? roślinożerny
Miejsce	Belgia - Eben-Emael (formacja Maastricht)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 66,8-66,7 Ma późna kreda (mastrycht)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Avialae Pygostylia Ornithothoraces Ornithuromorpha Ornithurae Neornithes Neognathae Pangalloanserae
Rekonstrukcja przyżyciowa Asteriornis w środowisku naturalnym. Autor: Phillip Krzeminski. Źródło: Field i in., 2024 [3]

Wstęp

Asteriornis to ptak żyjący u schyłku ery mezozoicznej na terenie dzisiejszej Belgii. Jest to obecnie najstarszy znany przedstawiciel kladu Neornithes obejmującego wszystkie współczesne ptaki.

Materiał kopalny

Sylwetki Asteriornis (z lewej strony) oraz Janavis (z prawej) wraz z zaznaczeniem odnalezionych kości. Źródło: Field i in., 2024 [1].

Asteriornis jest znany z jednego niekompletnego szkieletu (NHMM 2013 008) obejmującego prawie kompletną czaszkę oraz niekompletne k. udowe, obydwa tibiotarsus, tarsometatarsus i k. promieniową znajdujące się w czterech blokach skalnych. Badanie histologiczne kości udowej przeprowadzone przez Fielda i współautorów (2024) wykazało, że opisywany ptak w chwili śmierci był dorosłym osobnikiem.

Budowa

Rekonstrukcja czaszki Asteriornis. Autor: Hemiauchenia [2]

Cechy wyróżniające Asteriornis dotyczą głównie budowy czaszki. Jego dziób był bardzo podobny do tych u dzisiejszych ptaków grzebiących. Miał on lekko wygiętą końcówkę oraz delikatną budowę - brak skostniałych połączeń pomiędzy poszczególnymi częściami dzioba. Końcówka dzioba nie była również zahaczona, co różniło go od większości przedstawicieli Galloanserae. Kości kończyn tylnych są wydłużone i smukłe, podobne w proporcjach i strukturze do tych u dzisiejszych ptaków prowadzących naziemny tryb życia. Field i współpracownicy (2024) zauważyli, że tylne kończyny Asteriornis są dłuższe niż sądzono. Zdaniem badaczy potwierdzają one naziemny tryb życia z możliwym brodzeniem ptaka w płytkiej wodzie.

Systematyka

Asteriornis bez wątpienia jest przedstawicielem kladu Neornithes obejmującego wszystkie współczesne ptaki. W analizach filogenetycznych w zależności od metody plasował się jako bliski krewny ostatniego wspólnego przodka dla Galliformes (klad zawierający kury oraz ich najbliżsi krewni) lub Anseriformes (klad zawierający kaczki oraz ich najbliżsi krewni).

Etymologia

Nazwa rodzajowa Asteriornis nawiązuje do greckiej tytanki Asteria oraz zawiera słowo ornis znaczące "ptak". Epitet gatunkowy maastrichtensis odnosi się do miejsca odnalezienia skamieniałości, którym była formacja Maastricht będąca jednocześnie nazwą ostatniego wieku kredy.

Spis gatunków

Asteriornis	Field, Benito, Chen, Jagt i Ksepka, 2020
A. maastrichtensis	Field, Benito, Chen, Jagt i Ksepka, 2020

Bibliografia

Field, D. J., Benito, J., Chen, A., Jagt, J. W., & Ksepka, D. T. (2020). "Late Cretaceous neornithine from Europe illuminates the origins of crown birds". Nature, 579 (7799), 397-401. doi:10.1038/s41586-020-2096-0

Field, D. J., Benito, J., Werning, S., Chen, A., Kuo, P.-C., Crane, A., Widrig, K. E., Ksepka, D. T., & Jagt, J. W. M. (2024). "Remarkable insights into modern bird origins from the Maastrichtian type area (north-east Belgium, south-east Netherlands)". Netherlands Journal of Geosciences, Volume 103, e15. doi:10.1017/njg.2024.11