Asteriornis
| Autor: | Paweł Konarzewski |
| Asteriornis (asterornis) | |
|---|---|
| Masa | ok. 390 g |
| Miejsce | Belgia - Eben-Emael |
| Czas |
66,8-66,7 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rekonstrukcja przyżyciowa Asteriornis w środowisku naturalnym. Autor: Phillip Krzeminski. Źródło: Field i in., 2024 [3] | |
Wstęp
Asteriornis to ptak żyjący u schyłku ery mezozoicznej na terenie dzisiejszej Belgii. Jest to obecnie najstarszy znany przedstawiciel kladu Neornithes obejmującego wszystkie współczesne ptaki.
Materiał kopalny
Asteriornis jest znany z jednego niekompletnego szkieletu (NHMM 2013 008) obejmującego prawie kompletną czaszkę oraz niekompletne k. udowe, obydwa tibiotarsus, tarsometatarsus i k. promieniową znajdujące się w czterech blokach skalnych. Badanie histologiczne kości udowej przeprowadzone przez Fielda i współautorów (2024) wykazało, że opisywany ptak w chwili śmierci był dorosłym osobnikiem.
Budowa
Cechy wyróżniające Asteriornis dotyczą głównie budowy czaszki. Jego dziób był bardzo podobny do tych u dzisiejszych ptaków grzebiących. Miał on lekko wygiętą końcówkę oraz delikatną budowę - brak skostniałych połączeń pomiędzy poszczególnymi częściami dzioba. Końcówka dzioba nie była również zahaczona, co różniło go od większości przedstawicieli Galloanserae. Kości kończyn tylnych są wydłużone i smukłe, podobne w proporcjach i strukturze do tych u dzisiejszych ptaków prowadzących naziemny tryb życia. Field i współpracownicy (2024) zauważyli, że tylne kończyny Asteriornis są dłuższe niż sądzono. Zdaniem badaczy potwierdzają one, że opisywany ptak prowadził naziemny tryb życia z możliwym brodzeniem w płytkiej wodzie.
Crane i in. (2024) za pomocną tomografu komputerowego (TK) ponownie zbadali żuchwę Asteriornis. Jak się okazało zachowany okaz nie miał kluczowej cechy przedstawicieli Galloanserae, którym był wyrostek zastawowy (ang. retroarticular processes) znajdujący się na kości kątowej. Mimo to badacze ci nie wykluczają obecności tej struktury u omawianego rodzaju.
Systematyka
Asteriornis bez wątpienia jest przedstawicielem kladu Neornithes obejmującego wszystkie współczesne ptaki. W analizach filogenetycznych przeprowadzonych przez autorów opisu w zależności od metody plasował się jako bliski krewny ostatniego wspólnego przodka dla Galliformes (klad zawierający kury oraz ich najbliższysz krewnych) lub Anseriformes (klad zawierający kaczki oraz ich najbliższych krewnych). Crane i współautorzy (2024) na podstawie nowych cech budowy czaszki odzyskali Asteriornis wewnątrz grupy Galloanserae, czyniąc go najstarszym znanym przedstawicielem tego kladu.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Asteriornis nawiązuje do greckiej tytanki Asteria oraz zawiera słowo ornis znaczące "ptak". Epitet gatunkowy maastrichtensis odnosi się do miejsca odnalezienia skamieniałości, którym była formacja Maastricht będąca jednocześnie nazwą ostatniego wieku kredy.
Spis gatunków
| Asteriornis | Field, Benito, Chen, Jagt i Ksepka, 2020 |
| A. maastrichtensis | Field, Benito, Chen, Jagt i Ksepka, 2020 |
Bibliografia
Crane, A., Benito, J., Chen, A., Musser, G., Torres, C. R., Clarke, J. A., Lautenschlager, S. Ksepka, D. T. & Field, D. J. (2024). "Taphonomic damage obfuscates interpretation of the retroarticular region of the Asteriornis mandible". Geobios. doi:10.1016/j.geobios.2024.03.003
Field, D. J., Benito, J., Chen, A., Jagt, J. W., & Ksepka, D. T. (2020). "Late Cretaceous neornithine from Europe illuminates the origins of crown birds". Nature, 579 (7799), 397-401. doi:10.1038/s41586-020-2096-0
Field, D. J., Benito, J., Werning, S., Chen, A., Kuo, P.-C., Crane, A., Widrig, K. E., Ksepka, D. T., & Jagt, J. W. M. (2024). "Remarkable insights into modern bird origins from the Maastrichtian type area (north-east Belgium, south-east Netherlands)". Netherlands Journal of Geosciences, Volume 103, e15. doi:10.1017/njg.2024.11
![[2]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Asteriornis.svg){kind=link}