Ozimek

Autor:

Stanisław Kopeć, Paweł Konarzewski

---

Ozimek (ozimek)
Długość	ok. 90 cm
Dieta	prawdopodobnie owadożerny
Miejsce	Polska - Krasiejów (formacja Grabowa)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 ok. 230-227 Ma późny trias (karnik)
Systematyka	Archosauromorpha ? Sharovipterygidae / ? Tanystropheidae
Rekonstrukcja szkieletu Ozimek w pozycji szybującej. Źródło: Dzik i Sulej, 2016 [4]

Wstęp

Ozimek to niezwykły archozauromorf żyjący w późnym trasie na terenie dzisiejszej Polski. Ozimek został nazwany w 2016 roku przez dwóch polskich palentologów: Jerzego Dzika oraz Tomasza Suleja.

Etymologia

Nazwa rodzajowa nawiązuje do miejscowości Ozimek, nieopodal której odnaleziono skamieniałości. Epitet gatunkowy wywodzi się od łacińskiego słowa "volans", czyli "latać".

Materiał kopalny

Okaz typowy ozimka. Źródło: Dzik i Sulej, 2016 [1].

Holotyp (ZPAL AbIII/2512) to niemalże kompletny szkielet pozbawiony głowy. Do Ozimek przypisuje się wiele pojedynczych kości (m. in. kręgi szyjne i grzbietowe, żebra, gastralia, kości ramienne, udowe, piszczele, strzałkowe oraz śródstopia) oraz następujące okazy:

• ZPAL AbIII/2012 - zmiażdżona czaszka, niemalże kompletna szyja oraz kości kończyn
• ZPAL AbIII/2511- bardzo kompletny, lecz dysartykułowany szkielet
• ZPAL AbIII/3191 - bardzo kompletny szkielet z dysartykułowaną czaszką
• UOPB 1148 - artykułowane kręgi szyjne 5-8, prawdopodobne fragmenty kości kruczej, kość udowa i ramienna oraz częściowa stopa

Konietzko‐Meier i współautorzy (2024) zauważyli, że kość ramienna i udowa okazu UOPB 1148 różnią się od siebie wiekiem. Kość z kończyny przedniej należała do w pełni dorosłego osobnika, zaś udowa - młodocianego lub prawie dorosłego. W związku z tym kość ramienną oznaczyli nr katalogowym UOPB 1148a, z kolei udową UOPB 1148b. Zdaniem badaczy szkielet UOPB 1148 składa się z co najmniej dwóch różnych osobników.

Budowa

Czaszka ozimka. Źródło: Dzik i Sulej, 2016 [2].

Pysk Ozimek był wyposażony w małe i ostre zęby. Wszystkie kręgi były proceliczne (z przodu są wklęsłe, z tyłu wypukłe). Ozimek miał długą szyję składającą się z 9 kręgów szyjnych. Cechą charakterystyczną omawianego rodzaju były powiększone, podobne do płytki kości krucze, które prawdopodobnie były połączone z mostkiem. Podobnie jak u Sharovipteryx, Ozimek miał długie i smukłe kończyny, przy czym przednie były krótsze od tylnych. Między tylnymi kończynami rozciągała się duża błona. Cecha ta występowała również u Sharovipteryx (Dzik i Sulej, 2016).

Paleobiologia

Rekonstrukcja szybującego Sharovipteryx. Ozimek zapewne szybował podobnie. Autor: Dmitry Bogdanov [3]

Ozimek dzięki swojej budowie ciała mógł wykazywać zdolności do czasowego przemieszczania się w powietrzu. Dzik i Sulej (2016) zauważyli, że morfologia pasu barkowego uniemożliwiła lot na długie dystanse jak to robią dzisiejsze ptaki czy wymarłe pterozaury. Ich zdaniem Ozimek co najwyżej szybował na nieduże dystanse np. pomiędzy drzewami. Trzony kręgów oraz kości kończyn były puste, jednak nie miały typowych otworów pneumatycznych. Prawdopodobnie kości te były wypełnione tłuszczem. Cecha ta mogła zmniejszyć masę szkieletu ozimka. Konietzko‐Meier i in. (2024) uważają, że mikrostruktura kości długich Ozimek i dzisiejszych nietoperzy jest bardzo podobna. Jednak omawiamy rodzaj miał wolniejsze tempo wzrostu oraz metabolizm.

Systematyka

Autorzy opisu przypisali ozimka do kladu Sharovipterygidae. Pritchard i Sues (2019) w analizie kladystycznej wykazali, że Ozimek jest przedstawicielem Tanystropheidae, jednak nie wykluczają bliskiego pokrewieństwa opisywanego zwierzęcia z Sharovipteryx. Zdaniem badaczy obydwa rodzaje mogą być nietypowymi tanystrofydami. Podobny rezultat otrzymali Spiekman i współpracownicy (2021).

Spis gatunków

Ozimek	Dzik i Sulej, 2016
O. volans	Dzik i Sulej, 2016

Bibliografia

Dzik, J., & Sulej, T. (2016). "An early Late Triassic long-necked reptile with a bony pectoral shield and gracile appendages". Acta Palaeontologica Polonica, 61(4), 805-823. doi:10.4202/app.00276.2016

Konietzko‐Meier, D., Teschner, E. M., Tańczuk, A., & Sander, P. M. (2024). "I believe I can fly… New implications for the mode of life and palaeoecology of the Late Triassic Ozimek volans based on its unique long bone histology". Palaeontology, 67(3), e12715. doi:10.1111/pala.12715

Pritchard, A.C., & Sues, H.-D. (2019). "Postcranial remains of Teraterpeton hrynewichorum (Reptilia: Archosauromorpha) and the mosaic evolution of the saurian postcranial skeleton". Journal of Systematic Palaeontology. 17 (20): 1745–1765. doi:10.1080/14772019.2018.1551249

Spiekman, S.N.F., Fraser, N.C., & Scheyer, T.M. (2021). "A new phylogenetic hypothesis of Tanystropheidae (Diapsida, Archosauromorpha) and other "protorosaurs", and its implications for the early evolution of stem archosaurs". PeerJ. 9: e11143. doi:10.7717/peerj.11143