Bahariya

Hasło w trakcie rozbudowy 

Autor:

Paweł Konarzewski

---

Formacja Bahariya
Wiek	Trias 252 Jura 201,4 Kreda 143,1 66 ok. 100-94 Ma późna kreda (cenoman)
Miejsce	Egipt - Oaza Bahariya
Leży pod	formacje El Heiz i El Naqb
Miąższość	90-500 m
Klimat	gorący i wilgotny z okresami suchyni
Litologia	piaskowce, iłowce, mułowce, pyłowce, ropa naftowa, gaz ziemny
Zdjęcie przedstawiające wzgórze Gebel el Dist znajdujące się w północnej części Oazy Baharija. Na jej wzboczach są widoczne odsłonięcia skał formacji Bahariya. Fot. Ahmedherz [2]

Wstęp

Formacja Bahariya to jednostka litologiczna położona na terenie dzisiejszego Egiptu. Powstanie jej osadów datuje się na późną kredę, dokładniej na cenoman.

Etymologia

Nazwa formacji wywodzi się od Oazy Baharija znajdującej się w Pustyni Zachodniej, gdzie odsłaniają się jej osady.

Litologia

Skały formacji Bahariya gromadziły się w obrębie szelfu kontynentalnego. Powstały one w środowiskach rzecznych przybrzeżnych oraz płytkomorskich. W północnej części formacji skały są pochodzenia morskiego i rzecznego, natomiast w południowej - tylko rzecznego. Osady odkładały się w bardzo wolnym tempie (ok. 200 m w ciągu 3-6 mln lat). Warstwy formacji Bahariya cechują się dużą zmiennością w miąższości oraz licznymi przerwami w osadzaniu. W profilu typowej omawianej jednostki geologicznej (Gebel El-Dist) dominują iłowce, mułowce, pyłowce oraz piaskowce. Charakterystycznym elementem litologii są piaskowce żelaziste, które lokalnie wietrzeją i tworzą twarde skorupy. Piaskowce pochodzą z intensywnie zwietrzałych skał granitowych i gnejsowych powstałych w prekambrze. W formacji Bahariya znajdują się również bogate złoża ropy naftowej i gazu ziemnego (Catuneanu i in., 2006; Khalifa i Catuneanu, 2008; Tanner i Khalifa, 2010; Wanas i Assal, 2021; Shehata i in., 2023).

Paleośrodowisko

Rekonstrukcja paleośrodowiska wraz ze zwierzętami odnalezionymi w formacji Bahariya. Autor: Andrew McAfee. Źródło: Salem i in., 2022 [1]

Paleośrodowiskiem formacji Bahariya były głównie środowiska rzecznych (delty) oraz obszary przybrzeżne płytkiego pradawnego Morza Tetydy. Wraz z biegiem czasu klimat ulegał zmianom. W dolnej i środkowej części formacji był ciepły i wilgotny, natomiast w górnej bardziej suchy. W związku z tym roślinność na początku była typowa dla terenów wilgotnych: paprocie, rośliny iglaste (Taxodiaceae, Araucariaceae). Jednak z upływem czasu pojawiała się roślinność tolerująca susze (Elaterates, Ephedra Cheirolepidiaceae). Gorący klimat oraz wysokie stężenie tlenu w cenomanie powodowały również częste pożary roślinności. Najczęściej paliły się paprocie, których zwęglone skamieniałości odnajdywano w dolnej i środkowej części formacji Bahariya (Abdelhalim i in., 2025; El Afty i in., 2019).

Paleofauna

Fauna formacji Bahariya wyróżniała się na tle innych obszarów dawnej Gondwany i charakteryzowała się wyjątkowo dużą bioróżnorodnością. Głównymi drapieżnikami żyjącmi w Oazie Baharija były karcharodontozaurydy oraz spinozaurydy. Obok nich żyły mniejsze abelizauroidy. Zapewne spinozaurydy zajmowały inne nisze ekologiczne niż karcharodontozaurydy, dzięki czemu nie musiały konkurować o pokarm. Według Kellermanna i in. (2025) teropody z formacji Bahariya nie były zbyt blisko spokrewnione z grupą Kem Kem jak dotychczas sądzono. Z kolei wśród roślinożerców dominowały zauropody z grupy Titanosauria. W przestworzach latały pterozaury, a zbiorniki wodne zamieszkały plezjozaury, ryby oraz bezkręgowce. Oprócz dinozaurów na lądach żyły również krokodylomorfy oraz łuskonośne.

Bibliografia

Abdelhalim, L. A., Mansour, A., Tahoun, S. S., Abdelrahman, K., & Wagreich, M. (2025). "Paleoenvironmental and paleoclimatic trends during the early-middle Cenomanian in northeastern Africa (Egypt): Insights from palynomorph and palynofacies analyses". Review of Palaeobotany and Palynology, 335, 105297. doi:10.1016/j.revpalbo.2025.105297

Catuneanu, O., Khalifa, M. A., & Wanas, H. A. (2006). "Sequence stratigraphy of the Lower Cenomanian Bahariya Formation, Bahariya Oasis, Western Desert, Egypt". Sedimentary Geology, 190(1-4), 121-137. doi:10.1016/j.sedgeo.2006.05.010

El Atfy, H., Anan, T., Jasper, A., & Uhl, D. (2019). "Repeated occurrence of palaeo-wildfires during deposition of the Bahariya Formation (early Cenomanian) of Egypt". Journal of Palaeogeography, 8(1), 28. doi:10.1186/s42501-019-0042-6

Khalifa, M. A., & Catuneanu, O. (2008). "Sedimentology of the fluvial and fluvio-marine facies of the Bahariya Formation (early Cenomanian), Bahariya Oasis, Western Desert, Egypt". Journal of African Earth Sciences, 51(2), 89-103. doi:10.1016/j.jafrearsci.2007.12.004

Shehata, A. A., Abdel-Fattah, M. I., Hamdan, H. A., & Sarhan, M. A. (2023). "Seismic interpretation and sequence stratigraphic analysis of the Bahariya Formation in the South Umbaraka oilfields (Western Desert, Egypt): insights into reservoir distribution, architecture, and evaluation". Geomechanics and Geophysics for Geo-Energy and Geo-Resources, 9(1), 135. doi:10.1007/s40948-023-00673-6

Tanner, L. H., & Khalifa, M. A. (2010). "Origin of ferricretes in fluvial-marine deposits of the lower Cenomanian Bahariya formation, Bahariya Oasis, Western Desert, Egypt". Journal of African Earth Sciences, 56(4-5), 179-189. doi:10.1016/j.jafrearsci.2009.07.004

Wanas, H. A., & Assal, E. M. (2021). "Provenance, tectonic setting and source area-paleoweathering of sandstones of the Bahariya Formation in the Bahariya Oasis, Egypt: An implication to paleoclimate and paleogeography of the southern Neo-Tethys region during Early Cenomanian". Sedimentary Geology, 413, 105822. doi:10.1016/j.sedgeo.2020.105822