Hagryphus

Autor:

Dominik Mentelski, Maciej Ziegler

---

Hagryphus (hagryf)
Długość:	ok. 3 m
Masa:	ok. 50 kg
Miejsce występowania:	USA - Utah (formacja Kaiparowits)
Czas występowania	76-75 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Maniraptora (?) Oviraptorosauria (?Deinonychosauria) (?) Caenagnathoidea (??Dromaeosauridae) ? Caenagnathidae (??Velociraptorinae)
Autor: Michael Skrepnick [1].

Wstęp

Hagryphus to późnokredowy owiraptorozaur z rodziny Caenagnathidae, odnaleziony w stanie Utah (USA), dokładniej w osadach formacji Kaiparowits.

Dinozaur ten występował w kampanie, około 76-75 Ma. Jedynym opisanym gatunkiem hagryfusa jest Hagryphus giganteus (Zanno i Sampson, 2005). Niekompletny szkielet tego dinozaura przechowywany jest w Utah Museum of Natural History (Salt Lake City).

Etymologia i lokalizacja

Hagryphus (Ha - egipski bóg pustyni oraz greckie słowo gryphus, oznaczające mitycznego gryfa). Epitet giganteus odnosi się do wielkości owiraptorozaura.

Materiał kopalny

Odnaleziono dotychczas jeden szkielet oznaczony UMNH VP 12765, zawierający dolne części kończyn tylnych i kości dłoni.

Pozycja systematyczna

Hagryphus został opisany jako zaawansowany owiraptorozaur bliski Chirostenotes i Elmisaurus (Caenagnathidae?) i taką klasyfikację ukazuje większość analiz filogenetycznych (np. Senter, 2007). Jednakże analiza Xu i in. (2009 - w której przyjęto, że palce tetanurów to II-III-IV, zawierająca wiele cech dłoni i sporo niespodziewanych pozycji taksonów, szczególnie wśród bazalnych tetanurów) - wykazała, że Hagryphus jest deinonychozaurem. Podobnie badanie Agnolina i Novasa (2011): ujawniło ono, że Hagryphus należy do dromeozaurydów blisko spokrewnionych z Velociraptor.

Paleobiologia

Hagryfus był zapewne dinozaurem opierzonym. Zapewne miał podobny do ptasiego dziób, pomocny przy zdobywaniu pokarmu. Kiedyś sądzono, ze owiraptorozaury żywiły się jajami innych dinozaurów, lecz okazało się, że dowód takiego zachowania - zabity owiraptor przy domniemanym gnieździe protoceratopsa, okazał się dinozaurem wysiadującym tam własne jaja. Hagryf żywił się być może niewielkimi kręgowcami (np. ssakami). Był dość dużym owiraptorozaurem - osiągał około 3 metry długości (holotyp jest większy o ok. 30-40 % od Chirostenotes. Posiadał długie, zakrzywione pazury. Ozdobą jego głowy mógł być charakterystyczny dla cenagnatydów grzebień, używany być może do przyciągania samicy podczas godów. Posiadał zapewne mocne, umięśnione kończyny tylne, dzięki nim był zdolny do szybkiego biegu. Lindsay Zanno (współautorka opisu zwierzęcia) twierdzi, iż zwierzę to było zbudowane do biegu. Jego odkrycie zwiększyło znany zasięg występowania owiraptorozaurów w Ameryce Północnej bardziej na południe.

Spis gatunków

Hagryphus	Zanno i Sampson, 2005
H. giganteus	Zanno i Sampson, 2005

Bibliografia

Agnolin, F.L. & Novas, F.E. (2011) "Unenlagiid theropods: are they members of the Dromaeosauridae (Theropoda, Maniraptora)?" Anais da Academia Brasileira de Ciencias, 83(1), 117-162.

Senter, P. (2007) "A new look at the phylogeny of Coelurosauria (Dinosauria: Theropoda)" Journal of Systematic Palaeontology, 5, 429-463.

Xu, X., Clark, J.M., Mo J., Choiniere, J., Forster, C.A., Erickson, G.M., Hone, D.W.E., Sullivan, C., Eberth, D.A., Nesbitt, S., Zhao, Q., Hernandez, R., Jia, C., Han, F. & Guo, Y. (2009) "A Jurassic ceratosaur from China helps clarify avian digital homologies" Nature, 459, 940-944.

Zanno, L.E. & Sampson, S.D. (2005) "A new oviraptorosaur (Theropoda; Maniraptora) from the Late Cretaceous (Campanian) of Utah" Journal of Vertebrate Paleontology 25(4), 897-904.