Daspletosaurus

do weryfikacji

Autor:	Korekta:
Kamil Kamiński Eryk Sroka

---

Daspletosaurus (daspletozaur)
Długość:	9 m
Masa:	1,8-2,3 t
Miejsce występowania:	Kanada - Alberta,
Czas występowania	77-74 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Theropoda Tetanurae Coelurosauria Tyrannosauroidea Tyrannosauridae Tyrannosaurinae
RekonstrukcjaDaspeltosaurus. Autor: Steceoc 86. [3]

Wstęp

Daspletosaurus to rodzaj dużego tyranozauryda. Jak dotąd, za ważny uznaje się jeden jego gatunek - D. torosus. Daspletozaur wykazuje duże podobieństwo do swojego większego i szerzej znanego w popkulturze krewniaka – tyranozaura. Niekiedy był nawet uważany za jego przodka.

Odkrycie i historia badań

Pierwsze szczątki daspletozaura (niekompletny szkielet o numerze katalogowym CMN 8506) odkrył w osadach formacji Oldman w Albercie w 1921 r. Charles Sternberg i przypisał je do rodzaju Gorgosaurus. Dopiero 1970 roku Dale Russel uznał, że reprezentują one nowy rodzaj tyranozauryda który opisał pod nazwą Daspletosaurus torosus.

Klasyfikacja

Daspletosaurus należał do rodziny Tyrannosauridae i podrodziny Tyrannosaurinae.

Gregory Paul (1998) zasugerował, że daspletozaur to w rzeczywistości gatunek tyranozaura (Tyrannosaurus torosus). Pogląd ten nie został jednak powszechnie zaakceptowany (Currie, 2003). Późniejsi autorzy w zasadzie zawsze rozdzielali Daspletosaurus i Tyrannosaurus.

Etymologia

Nazwa Daspletosaurus została utworzona z połączenia greckich słów daspleto co znaczy „straszny" i saurus czyli „jaszczur". Epitet gatunkowy - torosus pochodzi z łaciny, i oznacza „krzepki, silny".

Budowa i rozmiary

Daspletozaur atakujący grupę chasmozaurów. Autor: Alexander Lovegrove [1].

Daspletosaurus pod względem ogólnej budowy ciała przypominał inne tyranozaurydy – był dwunożnym mięsożercą z dużą głową, uzbrojoną w ostre zęby o o piłkowanych krawędziach i stosunkowo małymi kończynami przednimi o dwóch palcach (choć i tak były one proporcjonalnie większe niż u jego najbliższych krewniaków).

Czaszka daspletozaura osiągała ok. 1 m długości (u holotypu – 1,04 m). W kości przedszczękowej znajdowały się 4 zęby, kości szczękowe miały po 13-17 zębów, a kości zębowe – po 16-17 (Currie i in., 2003). Podobnie jak u innych tyranozaurydów, u daspeltozaura występował heterodontyzm – zęby premaksillarne (leżące w kości przedszczękowej) były mniejsze i gęściej rozstawione, a w przekroju poprzecznym miały kształt litery „D”; z kolei zęby kości szczękowej były proporcjonalnie większe i bardziej owalne w przekroju. Wszystkie były zakrzywione do tyłu i miały piłkowane krawędzie. Nad oczodołami daspletozaura znajdowały się niewielkie kostne grzebienie o trójkątnym kształcie, obecne też u wielu innych teropodów, w tym niektórych tyranozaurydów (ale nie u Tyrannosaurus i Tarbosaurus. Głowa spoczywała na dość krótkiej, esowato wygiętej szyi.

Daspletosaurus poruszał się na silnych tylnych kończynach, zaopatrzonych w cztery palce, z których tylko trzy dotykały ziemi. U dorosłych osobników kość udowa była o ok. 13-15% dłuższa od kości piszczelowej. Odróżnia to daspletozaura od lżej zbudowanych i prawdopodobnie szybszych albertozaurynów, u których obie kości były bardzo zbliżone długością; miały one również nieco dłuższe śródstopia.

Paleobiologia i paleoekologia

Odżywianie

Daspletosaurus był zapewne sprawnym drapieżnikiem. Bezpośrednie dowody drapieżnictwa są znane u spokrewnionego z nim tyranozaura (zob. Tyrannosauroidea#Odżywianie i zmysły. Daspletozaur mógł polować na powszechne w jego środowisku hadrozaury, jak np. Corythosaurus czy Parasaurolophus oraz na ceratopsy, np. Albertaceratops. Spekulowano, że masywniejszy i prawdopodobnie wolniejszy od gorgozaura Daspletosaurus specjalizował się w polowaniu na dinozaury rogate, podczas gdy ten drugi zadowalał się szybszymi dinozaurami kaczodziobymi. Wydaje się jednak, że między tymi dwoma tyranozaurydami nie istniał aż tak ścisły podział zdobyczy.

Daspletozaur w pogoni za grupą lambeozaurów. Autor: Abelov2014 [2].

Środowisko

Środowisko, w którym żył Daspletosaurus zostało stosunkowo dobrze poznane. Zamieszkiwał on bujnie porośnięte równiny zalewowe, obfitujące w różne formy życia. Jak już wspomniano, licznie występowały tam dinozaury rogate i kaczodziobe, a także ankylozaury, jak np. Scolosaurus. Obok nich żyło też wiele gatunków małych i średnich teropodów: dromeozaurydów, troodontydów i ornitomimidów, które nie stanowiły konkurencji dla dorosłych daspletozaurów. Oprócz dinozaurów pospolite były żółwie, krokodylomorfy, ssaki, jaszczurki i inne zwierzęta. W formacji Dinosaur Park rywalem daspletozaura mógł być podobnej wielkości tyranozauryd Gorgosaurus (zob. też. Gorgosaurus#Koegzystencja z ''Daspletosaurus'').

Gatunki

D. torosus

Miejsce: Kanada – Alberta, formacja Oldman

Materiał kopalny: Holotyp (CMN 8506) obejmuje czaszkę z żuchwą, kręgi szyjne, grzbietowe, krzyżowe i 11 pierwszych kręgów ogonowych, żebra, szewrony, kości przednich kończyn, kość biodrową, obie kości łonowe i kość udową (Mortimer, 2016 online).

Materiał przypisany to kość szczękowa o nr katalogowym RTMP 97.12.223 (być może należąca do innego niż D. torosus gatunku) oraz pojedynczy ząb, mogący jednak równie dobrze należeć do Gorgosaurus (Mortimer, 2016 online).

Spis gatunków

Daspletosaurus	Russell, 1970
D. torosus	Russell, 1970
= Tyrannosaurus torosus	Paul, 1988

Bibliografia

Currie, P., J. (2003) "Cranial anatomy of tyrannosaurids from the Late Cretaceous of Alberta". Acta Palaeontologica Polonica. 48 (2), s. 191–226. [4]

Currie, P., J., Hurum, J., H., Sabath, K. (2003) "Skull structure and evolution in tyrannosaurid phylogeny". Acta Palaeontologica Polonica. 48 (2), s. 227–234. [5]

Mortimer, M. (2016). “The theropod database” [6]

Paul., G., S. (2010 noline) [7]