Duriatitan: Różnice pomiędzy wersjami
m |
m (→Materiał kopalny) |
||
| (Nie pokazano 3 wersji utworzonych przez 2 użytkowników) | |||
| Linia 1: | Linia 1: | ||
| − | |||
| − | |||
{{DISPLAYTITLE:''Duriatitan''}} | {{DISPLAYTITLE:''Duriatitan''}} | ||
{{Opis | {{Opis | ||
| Linia 6: | Linia 4: | ||
|Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Krzysztof Stuchlik]], [[Michał Siedlecki]] | |Korekta = [[Maciej Ziegler]], [[Krzysztof Stuchlik]], [[Michał Siedlecki]] | ||
|nazwa = ''Duriatitan'' (duriatytan) | |nazwa = ''Duriatitan'' (duriatytan) | ||
| − | |długość = 14,4 m | + | |długość = 14,4 m <ref name="Molina-Larramendi">Molina-Pérez, R., & Larramendi, A. (2020). "Dinosaur Facts and Figures: The Sauropods and Other Sauropodomorphs". Princeton University Press. </ref> |
| − | |wysokość = 3,9 m (w ramionach) | + | |wysokość = 3,9 m (w ramionach) <ref name="Molina-Larramendi"></ref> |
| − | |masa = 9,5 t | + | |masa = 9,5 t <ref name="Molina-Larramendi"></ref> |
|dieta = roślinożerny | |dieta = roślinożerny | ||
| − | |miejsce = [[Wielka Brytania]] - Dorset | + | |miejsce = [[Wielka Brytania]] - Dorset; ?[[Portugalia]] - region Lizbony, ?[[Hiszpania]] - Burgos |
| − | <small>([[formacja]] [[Kimmeridge Clay]] - dolna część)</small> | + | <small>([[formacja|formacje]] [[Kimmeridge Clay]] - dolna część, ?[[Lourinhã]] - ogniwo Praia de Amoreira-Porto Novo i ?[[Rupelo]])</small> |
|czas = {{Występowanie|150|149}} | |czas = {{Występowanie|150|149}} | ||
| − | ok. 150 [[Ma]] <br> | + | ok. 150 - ?149 [[Ma]] <br> |
| − | <small>[[późna jura]] (późny [[kimeryd]])</small> | + | <small>[[późna jura]] (późny [[kimeryd]] - wczesny ?[[tyton]])</small> |
|systematyka = | |systematyka = | ||
[[Dinosauria]] | [[Dinosauria]] | ||
| Linia 42: | Linia 40: | ||
==Wstęp== | ==Wstęp== | ||
| − | + | ''Duriatitan'' to rodzaj średnich rozmiarów [[Sauropoda|zauropoda]] z grupy [[Macronaria|makronarów]] żyjącego pod koniec jury | |
| + | |||
| + | ==Materiał kopalny== | ||
| + | [[Holotyp]] (NHMUK 44635) to prawie kompletna lewa kość ramienna. Jej długość wynosi 140 cm. Został znaleziony w osadach należących do dolnej części [[formacja|formacji]] [[Kimmeridge Clay]] (datowanej na późny [[kimeryd]]). | ||
| − | + | Materiał przypisany obejmuje kilka okazów. Najważniejsze to NHMUK 49165 - dalsza część prawej kości łonowej, NHMUK R1484 - odlew jednego z końców prawej k. piszczelowej i NHMUK R1485 - odlew trzonu kręgu ogonowego. Wszystkie wymienione skamieniałości znaleziono w tej samej części formacji Kimmeridge Clay co okaz typowy. Niestety, żaden z tych szczątków nie pokrywa się z okazem typowym, więc nie ma pewności, czy rzeczywiście są to szczątki duriatytana. | |
| − | + | Z Portugalii ze skał należących do ogniwa Praia de Amoreira-Porto Novo należącej do formacji [[Lourinhã]] opisano prawą kość ramienną (MG 4976) przypisaną do [[Cf.|cf]]. ''D. humerocristatus'' (Mocho i in., 2016). Osobnik ten był mniejszy od duriatytana z Wielkiej Brytanii, wg Moliny-Péreza i Larramendiego osiągał 10,6 m długości, 2,9 m wysokości w ramionach oraz 3,8 t masy. Ponadto z najniższych warstw hiszpańskiej formacji [[Rupelo]] (tyton) opisano częściową kość ramienną (MDS-VPCR 214), którą oznaczono jako [[Aff.|aff]]. ''Duriatitan'' (Torcida Fernández-Baldor, Canudo i Huerta, 2020). Nie ma pewności czy szczątki z Półwyspu Iberyjskiego rzeczywiście należą do tego rodzaju. | |
| − | [[ | + | |
| + | Do tego taksonu w XIX i XX wieku przypisywano pojedyncze zęby z późnej jury (kimeryd-[[tyton]]) oraz początku wczesnej kredy [[berrias]] z Wielkiej Brytanii i Portugalii, lecz nie ma pewności, czy rzeczywiście należą do tego rodzaju. Przynajmniej dwa zęby (duży i mały) z berriasu Wielkiej Brytanii mogą należeć do ''[[Oplosaurus]]'' (''[[nomen dubium]]''). | ||
==Historia taksonomii== | ==Historia taksonomii== | ||
| − | ''Duriatitan humerocristatus'' znany był wcześniej pod innymi nazwami: pierwotnie został zaliczony do [[rodzaj]]u ''[[Cetiosaurus]]'' jako ''[[Cetiosaurus]] humerocristatus'' przez [[John Hulke|Hulke'a]] ([[1874]]). Później przypisywany był innym słabo znanym zauropodom – ''[[Pelorosaurus]]'' ([[ | + | ''Duriatitan humerocristatus'' znany był wcześniej pod innymi nazwami: pierwotnie został zaliczony do [[rodzaj]]u ''[[Cetiosaurus]]'' jako ''[[Cetiosaurus]] humerocristatus'' przez [[John Hulke|Hulke'a]] ([[1874]]) (wstępnie został nazwany ''Ceteosaurus humero-cristatus''). Później przypisywany był innym słabo znanym zauropodom – ''[[Ornithopsis]]'' (Lydekker, [[1888]]), ''[[Pelorosaurus]]'' ([[Lydekker]], [[1890]]), ''[[Ornithopsis]]'' i ''Morosaurus'' ([[Sauvage]], [[1897]]) lecz przynależność do żadnego z tych czterech odrębnych [[rodzaj]]ów dinozaurów długoszyich nie była pewna. Na podstawie niezwykle skąpego (ale diagnostycznego) materiału kopalnego (jedynie jedna kość – lewa ramienna) niektórzy naukowcy stwierdzili, że nie mógł należeć do żadnego z wymienionej czwórki. Ostatecznie utworzono dla tego gatunku nową nazwę [[rodzaj]]ową – ''Duriatitan'' ([[Paul Barrett|Barrett]] i in., [[2010]]). |
| − | == | + | ==Budowa, pozycja systematyczna i rozmiary== |
| − | Kość ramienna duriatytana była zbyt masywna jak na przedstawiciela [[Cetiosauridae]] (do którego należy ''[[Cetiosaurus]]''), była ona także odmienna od analogicznej kości [[gatunek typowy|gatunku typowego]] ''[[Pelorosaurus]]'' – ''P. conybearei''. [[Paul Upchurch|Upchurch]] i [[John Martin|Martin]] ([[2002]]) stwierdzili, że należy ona do przedstawiciela [[Titanosauriformes]]; z kolei wg Upchurcha i in. ([[2004]]) to nie tylko tytanozauriform, a już przedstawiciel brachiozaurydów ([[Brachiosauridae]]). Ostatecznie [[Paul Barrett|Barrett]] i in. ([[2010]]) zaliczyli go do [[Titanosauriformes]]. | + | Duriatytan był prawdopodobnie dużym czworonożnym roślinożercą o długiej szyi, nieco podobnym do [[Camarasaurus|kamarazaura]], bądź [[Astrodon|astrodonta]]. Kość ramienna duriatytana była zbyt masywna jak na przedstawiciela [[Cetiosauridae]] (do którego należy ''[[Cetiosaurus]]''), była ona także odmienna od analogicznej kości [[gatunek typowy|gatunku typowego]] ''[[Pelorosaurus]]'' – ''P. conybearei''. [[Paul Upchurch|Upchurch]] i [[John Martin|Martin]] ([[2002]]) stwierdzili, że należy ona do przedstawiciela [[Titanosauriformes]]; z kolei wg Upchurcha i in. ([[2004]]) to nie tylko tytanozauriform, a już przedstawiciel brachiozaurydów ([[Brachiosauridae]]). Ostatecznie [[Paul Barrett|Barrett]] i in. ([[2010]]) zaliczyli go do [[Titanosauriformes]]. |
| + | |||
| + | [[Thomas Holtz|Holtz]] ([[2008]]) ocenia go na 25 metrów i masę 4 słoni (ok. 14,4-28,8 t), lecz są to bardzo niepewne szacunki, oparte na zaledwie jednej kości. Molina-Pérez i Larramendi w swojej książce (2020) znacznie zmniejszają rozmiary tego zauropoda szacując je na 14,4 m długości, 3,9 m wysokości w ramionach i 9,5 t masy. | ||
==Etymologia== | ==Etymologia== | ||
| − | Nazwa | + | Nazwa rodzajowa ''Duriatitan'' to połączenie nazwy Dorset w formie łacińskiej (''Duria'') i gr. ''titan'' – olbrzyma z mitologii greckiej. Nazwę tę można więc przetłumaczyć na "tytan z Durii" (Dorset). Epitet gatunkowy ''humerocristatus'' wskazuje na kość ramienną (''humerus''), która jest jedyną pozostałością tego późnojurajskiego zauropoda. |
==Spis gatunków== | ==Spis gatunków== | ||
| Linia 62: | Linia 66: | ||
|{{V|''Duriatitan''}} | |{{V|''Duriatitan''}} | ||
| {{Kpt|[[Paul Barrett|Barrett]], [[Roger Benson|Benson]]}} i {{Kpt|[[Paul Upchurch|Upchurch]]}}, [[2010]] | | {{Kpt|[[Paul Barrett|Barrett]], [[Roger Benson|Benson]]}} i {{Kpt|[[Paul Upchurch|Upchurch]]}}, [[2010]] | ||
| + | |- | ||
| + | | = ''Ceteosaurus'' | ||
| + | |{{Kpt|[[Hulke]]}}, [[1874]]a | ||
|- | |- | ||
|{{V|''D. humerocristatus''}} | |{{V|''D. humerocristatus''}} | ||
| − | | ({{Kpt | + | | ({{Kpt|Hulke}}, 1874b) {{Kpt|Barrett, Benson}} i {{Kpt|Upchurch}}, 2010 |
| + | |- | ||
| + | | = ''C. humero-cristatus'' | ||
| + | |({{Kpt|Hulke}}, 1874a | ||
| + | | ''[[nomen dubium]]'' | ||
|- | |- | ||
| = ''[[Cetiosaurus]] humerocristatus'' | | = ''[[Cetiosaurus]] humerocristatus'' | ||
| − | | {{Kpt|Hulke}}, | + | | {{Kpt|({{Kpt|Hulke}}, 1974a) Hulke}}, 1874b |
| + | | ''nomen dubium'' | ||
| + | |- | ||
| + | | = ''[[Ornithopsis]] humerocristatus'' | ||
| + | | {{Kpt|({{Kpt|Hulke}}, 1874b) [[Richard Lydekker|Lydekker]]}}, [[1888]] | ||
| + | | ''nomen dubium'' | ||
|- | |- | ||
| = ''[[Pelorosaurus]] humerocristatus'' | | = ''[[Pelorosaurus]] humerocristatus'' | ||
| − | | ({{Kpt|Hulke}}, | + | |{{Kpt|({{Kpt|Hulke}}, 1874b) Lydekker]}}, [[1890]] |
| + | | ''nomen dubium'' | ||
|- | |- | ||
| − | | = '' | + | | = ''Morosaurus marchei'' |
| − | | ({{Kpt|Hulke}}, | + | |{{Kpt|({{Kpt|Hulke}}, 1874b) [[Sauvage]]}}, [[1897]] |
| + | | ''nomen dubium'' (''[[partim]]'') | ||
|} | |} | ||
| Linia 80: | Linia 98: | ||
Źródła naukowe: | Źródła naukowe: | ||
| − | Barrett, P.M., Benson, R.B.J. | + | Barrett, P.M., Benson, R.B.J., Upchurch, P. (2010). "Dinosaurs of Dorset: Part II, the sauropod dinosaurs (Saurischia, Sauropoda) with additional comments on the theropods". Proceedings of the Dorset Natural History and Archaeological Society 131: 113–126. |
| − | + | Mocho, P., Royo-Torres, R., Malafaia, E., Escaso, F., Ortega, F. (2016). "Systematic review of Late Jurassic sauropods from the Museu Geológico collections (Lisboa, Portugal)". Journal of Iberian Geology 42 (2) 2016: 227-250. [http://dx.doi.org/10.5209/rev_JIGE.2016.v42.n2.52177] | |
| − | Upchurch, P., Barrett, P.M. | + | Torcida Fernández-Baldor, F., Canudo, J.I., Huerta, P. (2020). "New data on sauropod palaeobiodiversity at the Jurassic-Cretaceous transition of Spain (Burgos)". Journal of Iberian Geology. 46 (4): 351–362. [https://doi.org/10.1007%2Fs41513-020-00145-w] |
| + | |||
| + | Upchurch, P., Martin, J. (2002). "The Rutland Cetiosaurus: the anatomy and relationships of a Middle Jurassic British sauropod dinosaur.". Palaeontology 45 (6): 1049–1074. | ||
| + | |||
| + | Upchurch, P., Barrett, P.M., Dodson, P. (2004). "Sauropoda". W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press. | ||
Inne: | Inne: | ||
| − | Holtz, T.R. Jr. (2012) "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information". [http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf] | + | Ford, T (online, 2024). [http://paleofile.com/Dinosaurs/Sauropoda/Brachiosaurinaenovahumerocristatus.asp] |
| − | </small> | + | |
| + | Holtz, T.R. Jr. (2012). "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information". [http://www.geol.umd.edu/~tholtz/dinoappendix/HoltzappendixWinter2011.pdf] | ||
| + | <references/></small> | ||
[[Kategoria:Dinosauria]] | [[Kategoria:Dinosauria]] | ||
| Linia 102: | Linia 126: | ||
[[Kategoria:Jura]] | [[Kategoria:Jura]] | ||
[[Kategoria:Kimeryd]] | [[Kategoria:Kimeryd]] | ||
| − | |||
Aktualna wersja na dzień 14:34, 21 lip 2024
| Autor: | Marcin Szermański |
| Korekta: | Maciej Ziegler, Krzysztof Stuchlik, Michał Siedlecki |
| Duriatitan (duriatytan) | |
|---|---|
| Długość | 14,4 m [1] |
| Wysokość | 3,9 m (w ramionach) [1] |
| Masa | 9,5 t [1] |
| Dieta | roślinożerny |
| Miejsce | Wielka Brytania - Dorset; ?Portugalia - region Lizbony, ?Hiszpania - Burgos
(formacje Kimmeridge Clay - dolna część, ?Lourinhã - ogniwo Praia de Amoreira-Porto Novo i ?Rupelo) |
| Czas |
ok. 150 - ?149 Ma |
| Systematyka | Dinosauria |
 Rysunek holotypu Duriatitan humerocristatus. Źródło: Hulke, 1873. [1] | |
Wstęp
Duriatitan to rodzaj średnich rozmiarów zauropoda z grupy makronarów żyjącego pod koniec jury
Materiał kopalny
Holotyp (NHMUK 44635) to prawie kompletna lewa kość ramienna. Jej długość wynosi 140 cm. Został znaleziony w osadach należących do dolnej części formacji Kimmeridge Clay (datowanej na późny kimeryd).
Materiał przypisany obejmuje kilka okazów. Najważniejsze to NHMUK 49165 - dalsza część prawej kości łonowej, NHMUK R1484 - odlew jednego z końców prawej k. piszczelowej i NHMUK R1485 - odlew trzonu kręgu ogonowego. Wszystkie wymienione skamieniałości znaleziono w tej samej części formacji Kimmeridge Clay co okaz typowy. Niestety, żaden z tych szczątków nie pokrywa się z okazem typowym, więc nie ma pewności, czy rzeczywiście są to szczątki duriatytana.
Z Portugalii ze skał należących do ogniwa Praia de Amoreira-Porto Novo należącej do formacji Lourinhã opisano prawą kość ramienną (MG 4976) przypisaną do cf. D. humerocristatus (Mocho i in., 2016). Osobnik ten był mniejszy od duriatytana z Wielkiej Brytanii, wg Moliny-Péreza i Larramendiego osiągał 10,6 m długości, 2,9 m wysokości w ramionach oraz 3,8 t masy. Ponadto z najniższych warstw hiszpańskiej formacji Rupelo (tyton) opisano częściową kość ramienną (MDS-VPCR 214), którą oznaczono jako aff. Duriatitan (Torcida Fernández-Baldor, Canudo i Huerta, 2020). Nie ma pewności czy szczątki z Półwyspu Iberyjskiego rzeczywiście należą do tego rodzaju.
Do tego taksonu w XIX i XX wieku przypisywano pojedyncze zęby z późnej jury (kimeryd-tyton) oraz początku wczesnej kredy berrias z Wielkiej Brytanii i Portugalii, lecz nie ma pewności, czy rzeczywiście należą do tego rodzaju. Przynajmniej dwa zęby (duży i mały) z berriasu Wielkiej Brytanii mogą należeć do Oplosaurus (nomen dubium).
Historia taksonomii
Duriatitan humerocristatus znany był wcześniej pod innymi nazwami: pierwotnie został zaliczony do rodzaju Cetiosaurus jako Cetiosaurus humerocristatus przez Hulke'a (1874) (wstępnie został nazwany Ceteosaurus humero-cristatus). Później przypisywany był innym słabo znanym zauropodom – Ornithopsis (Lydekker, 1888), Pelorosaurus (Lydekker, 1890), Ornithopsis i Morosaurus (Sauvage, 1897) lecz przynależność do żadnego z tych czterech odrębnych rodzajów dinozaurów długoszyich nie była pewna. Na podstawie niezwykle skąpego (ale diagnostycznego) materiału kopalnego (jedynie jedna kość – lewa ramienna) niektórzy naukowcy stwierdzili, że nie mógł należeć do żadnego z wymienionej czwórki. Ostatecznie utworzono dla tego gatunku nową nazwę rodzajową – Duriatitan (Barrett i in., 2010).
Budowa, pozycja systematyczna i rozmiary
Duriatytan był prawdopodobnie dużym czworonożnym roślinożercą o długiej szyi, nieco podobnym do kamarazaura, bądź astrodonta. Kość ramienna duriatytana była zbyt masywna jak na przedstawiciela Cetiosauridae (do którego należy Cetiosaurus), była ona także odmienna od analogicznej kości gatunku typowego Pelorosaurus – P. conybearei. Upchurch i Martin (2002) stwierdzili, że należy ona do przedstawiciela Titanosauriformes; z kolei wg Upchurcha i in. (2004) to nie tylko tytanozauriform, a już przedstawiciel brachiozaurydów (Brachiosauridae). Ostatecznie Barrett i in. (2010) zaliczyli go do Titanosauriformes.
Holtz (2008) ocenia go na 25 metrów i masę 4 słoni (ok. 14,4-28,8 t), lecz są to bardzo niepewne szacunki, oparte na zaledwie jednej kości. Molina-Pérez i Larramendi w swojej książce (2020) znacznie zmniejszają rozmiary tego zauropoda szacując je na 14,4 m długości, 3,9 m wysokości w ramionach i 9,5 t masy.
Etymologia
Nazwa rodzajowa Duriatitan to połączenie nazwy Dorset w formie łacińskiej (Duria) i gr. titan – olbrzyma z mitologii greckiej. Nazwę tę można więc przetłumaczyć na "tytan z Durii" (Dorset). Epitet gatunkowy humerocristatus wskazuje na kość ramienną (humerus), która jest jedyną pozostałością tego późnojurajskiego zauropoda.
Spis gatunków
| Duriatitan | Barrett, Benson i Upchurch, 2010 | |
| = Ceteosaurus | Hulke, 1874a | |
| D. humerocristatus | (Hulke, 1874b) Barrett, Benson i Upchurch, 2010 | |
| = C. humero-cristatus | (Hulke, 1874a | nomen dubium |
| = Cetiosaurus humerocristatus | (Hulke, 1974a) Hulke, 1874b | nomen dubium |
| = Ornithopsis humerocristatus | (Hulke, 1874b) Lydekker, 1888 | nomen dubium |
| = Pelorosaurus humerocristatus | (Hulke, 1874b) Lydekker], 1890 | nomen dubium |
| = Morosaurus marchei | (Hulke, 1874b) Sauvage, 1897 | nomen dubium (partim) |
Bibliografia
Źródła naukowe:
Barrett, P.M., Benson, R.B.J., Upchurch, P. (2010). "Dinosaurs of Dorset: Part II, the sauropod dinosaurs (Saurischia, Sauropoda) with additional comments on the theropods". Proceedings of the Dorset Natural History and Archaeological Society 131: 113–126.
Mocho, P., Royo-Torres, R., Malafaia, E., Escaso, F., Ortega, F. (2016). "Systematic review of Late Jurassic sauropods from the Museu Geológico collections (Lisboa, Portugal)". Journal of Iberian Geology 42 (2) 2016: 227-250. [2]
Torcida Fernández-Baldor, F., Canudo, J.I., Huerta, P. (2020). "New data on sauropod palaeobiodiversity at the Jurassic-Cretaceous transition of Spain (Burgos)". Journal of Iberian Geology. 46 (4): 351–362. [3]
Upchurch, P., Martin, J. (2002). "The Rutland Cetiosaurus: the anatomy and relationships of a Middle Jurassic British sauropod dinosaur.". Palaeontology 45 (6): 1049–1074.
Upchurch, P., Barrett, P.M., Dodson, P. (2004). "Sauropoda". W: David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): "The Dinosauria". Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press.
Inne:
Ford, T (online, 2024). [4]
Holtz, T.R. Jr. (2012). "Dinosaurs: The Most Complete, Up-to-Date Encyclopedia for Dinosaur Lovers of All Ages Supplementary Information". [5]
![[1]](https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Duriatitan.png){kind=link}