Menefeeceratops

Autor:	Kamil Kamiński, Paweł Konarzewski
Korekta:	Łukasz Czepiński

---

Menefeeceratops (menefeeceratops)
Długość	ok. 4-4,5 m
Dieta	roślinożerny
Miejsce	USA - Nowy Meksyk (formacja Menefee)
Czas	Trias 252 Jura 201 Kreda 145 66 81-78,5 Ma późna kreda (kampan)
Systematyka	Dinosauria Ornithischia Ceratopsia Ceratopsoidea Ceratopsidae Centrosaurinae
Rekonstrukcja Menefeeceratops. Autor: UnexpectedDinoLesson [2] Porównanie rozmiarów Menefeeceratops i człowieka. Autor: SlvrHwk [3]
Mapa znalezisk
Wczytywanie mapy… {"minzoom":false,"maxzoom":false,"mappingservice":"leaflet","width":"auto","height":"350px","centre":false,"title":"","label":"","icon":"","visitedicon":"","lines":[],"polygons":[],"circles":[],"rectangles":[],"wmsoverlay":false,"copycoords":false,"static":false,"zoom":4,"defzoom":14,"layers":["OpenStreetMap"],"overlaylayers":[],"resizable":false,"enablefullscreen":false,"scrollwheelzoom":true,"markercluster":false,"clustermaxzoom":20,"clusterzoomonclick":true,"clustermaxradius":80,"clusterspiderfy":true,"geojson":"","locations":[{"text":"\u003Cb\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003Cp\u003Emiejsce odnalezienia szcz\u0105tk\u00f3w \u003Ci\u003EMenefeeceratops\u003C/i\u003E\n\u003C/p\u003E\u003C/div\u003E\u003C/b\u003E\u003Chr /\u003E\u003Cdiv class=\"mw-parser-output\"\u003E\u003C/div\u003E","title":"miejsce odnalezienia szcz\u0105tk\u00f3w Menefeeceratops\n","link":"","lat":35.7000000000000028421709430404007434844970703125,"lon":-106.900000000000005684341886080801486968994140625,"icon":""}],"imageoverlays":null}

Wstęp

Menefeeceratops to rodzaj ceratopsa z kladu Centrosaurinae żyjącego w późnej kredzie na terenie Ameryki Północnej. Dalman i współpracownicy (2021) uwazają opisywanego dinozaura za najstarszego znanego centrozauryna, lecz wg Loewena i in. (2024) ustępuje on wiekiem Diabloceratops oraz Crittendenceratops.

Historia taksonu

W 1996 roku Paul Sealey w stanie Nowy Meksyk odnalazł niekompletny szkietet należący wówczas do nieznanego ceratopsyda. Skamieniałości znajdowały się na obszarze ok. 13 m² i wraz z nimi wykopano również kawałki skamieniałego drzewa oraz fragmentaryczne szczątki żółwia. Rok później Williamson wstępnie opisał szczątki, jednak nie nadał mu nazwy a jedynie wskazał, że okaz należy do centrozaurynów ze względu na morfologię kości łuskowej z charakterystycznym, schodkowatym stykiem z kością ciemieniową. W 2021 roku Sebastian Dalman wraz z wspólnikami szczegółowo opisali centrozauryna z formacji Menefee oraz nadali mu nazwę.

Materiał kopalny

Holotyp (NMMNH P-25052) to niekompletny szkielet, obejmujący fragmenty czaszki (częściowa lewa k. przedszczękowa, lewy róg nadoczny, fragment prawej k. łuskowej, lewą k. łuskową, niekompletną lewą k. ciemieniową, lewą k. jarzmową, k. przedzębową i lewą k. zębową), kręg szyjny, 8 kręgów grzbietowych, 6 kręgów krzyżowych, 11 żeber, lewą k. biodrową, część lewej k. promieniowej i łokciowej, II kość lewego śródstopia, lewą k. udową i fragment strzałkowej.

Budowa

Porównanie kości łuskowych bazalnych centrozaurynów Avaceratops (A), Yehuecauhceratops (B), Menefeeceratops (C) i Nasutoceratops (D). Źródło: Rivera-Sylva i in., 2016 [1].

Menefeeceratops nie należał do zbyt dużych centrozaurynów. Ogólnym pokrojem ciała przypominał inne ceratopsy, będąc masywnym czworonogiem o imponującej czaszce zakończonej kostną kryzą, osłaniającą kark. Od swoich krewniaków różnił się szczegółami budowy czaszki, a w szczególności morfologią kości łuskowej oraz żuchwy. Kość łuskowa miała charakterystyczny wachlarzowaty kształt oraz trzy nieduże wyrostki zwane episquamosales. Na wyrostku S1 znajdowały się trzy niewielkie pofałdowania, które były zwarte i szorstkie, dodatkowo S2 był oddzielony od S1 i S3 niedużymi wgłębieniami. Dodatkowo na kości łuskowej znajdowały się trzy grzbiety. Największy z nich był delikatnie łukowaty i biegł wzdłuż dolnej części kości łuskowej (zob. ilustracje obok. Jest on zaznaczony czerwonym kolorem - w Dalman i in. (2021) oznaczony jako pdrl). Następne dwa były znacznie znacznie mniejsze niż pierwszy (w Dalman i in. (2021) oznaczone jako sdlr i tdrl). Jak na centrozauryna, miał on stosunkowo długie rogi nadoczne, które na dalszych końcach były zagięte ku przodowi. Zaawansowane centrozauryny charakteryzują się dużym rogiem lub guzem na nosie, nie wiadomo jednak, jak wyglądała ta struktura u Menefeeceratops, gdyż ta część czaszki nie zachowała się.

Systematyka

Dalman i współautorzy uznali Menefeeceratops za prymitywnego centrozauryna. W ich analizie filogenetycznej uplasował się w nieokreślonej politomii z Crittendenceratops, Yehuecauhceratops oraz nienazwanym centrozaurynem z Malty. Z kolei Ishikawa i in. (2023) nie uwzględnili opisywanego dinozaura w analizie kladystycznej ze względu na skąpy materiał kopalny. W kolejnym roku Mark Loewen i współpracownicy uplasowali Menefeeceratops jako bazalnego przedstawiciela Centrosaurinae spokrewnionego jedynie z Yehuecauhceratops.

Paleopatologia?

Dwunasty kręg grzbietowy menefeeceratopsa jest prawie kompletny, lecz zdeformowany przez procesy tafonomiczne. Łuk kręgu jest zdeformowany i zapewne ma półokrągły kształt. Wyrostek kolczysty jest mniej pochylony niż wyrostki wcześniejszych kręgów. Lewy wyrostek poprzeczny jest słabo zachowany i brakuje w nim diapofyzy. Według Dalmana i współpracowników (2021) nieprawidłowo uformowany guzek znajdujący się na wyrostku kolczystym może być patologią.

Etymologia

Nazwa Menefeeceratops pochodzi od formacji skalnej Menefee. Drugi człon nazwy oznacza „rogata twarz” i powszechnie występuje w nazewnictwie ceratopsów. Epitet gatunkowy sealeyi honoruje Paula Sealeya, odkrywcę szczątków omawianego dinozaura.

Spis gatunków

Menefeeceratops	Dalman, Lucas, Jasinski, Lichtig i Dodson, 2021
M. sealeyi	Dalman, Lucas, Jasinski, Lichtig i Dodson, 2021

Bibliografia

Dalman, S.G., Lucas, S.G., Jasinki, S.G., Lichtig, A.J. & Dodson, P. (2021). "The oldest centrosaurine: a new ceratopsid dinosaur (Dinosauria: Ceratopsidae) from the Allison Member of the Menefee Formation (Upper Cretaceous, early Campanian), northwestern New Mexico, USA". PalZ 95, 291–335. doi:10.1007/s12542-021-00555-w.

Ishikawa, H., Tsuihiji, T & Manabe, M. (2023). "Furcatoceratops elucidans, a new centrosaurine (Ornithischia: Ceratopsidae) from the upper Campanian Judith River Formation, Montana, USA". Cretaceous Research. 105660. doi:10.1016/j.cretres.2023.105660

Loewen, M. A., Sertich, J. J. W., Sampson, S., O’Connor, J. K., Carpenter, S., Sisson, B., Øhlenschlæger, A., Farke, A. A., Makovicky, P. J., Longrich, N. & Evans, D. C. (2024). "Lokiceratops rangiformis gen. et sp. nov. (Ceratopsidae: Centrosaurinae) from the Campanian Judith River Formation of Montana reveals rapid regional radiations and extreme endemism within centrosaurine dinosaurs". PeerJ 12:e17224 doi:10.7717/peerj.17224

Williamson, T.E. (1997). "A new Late Cretaceous (Early Campanian) vertebrate fauna from the Allison Member, Menefee Formation, San Juan Basin, New Mexico". New Mexico Museum of Natural History and Science Bulletin 11: 51–59.