Aardonyx

Autor:	Korekta:
Tomasz Skawiński	Marcin Szermański, Maciej Ziegler

---

Aardonyx (aardonyks)
Długość:	~9 m
Miejsce występowania:	Republika Południowej Afryki (górne warstwy formacji Elliot)
Czas występowania	ok. 190–183 Ma (synemur-pliensbach)
Systematyka	Dinosauria Saurischia Sauropodomorpha Plateosauria Massopoda Anchisauria
Ilustracja Juliusa Csotonyia (©)
Porównanie wielkości Aardonyx i człowieka (rys. M. Bonnan; PD)

Opis

Aardonyx to rodzaj wczesnego zauropodomorfa należącego do grupy Anchisauria. Żył we wczesnej jurze na obecnych terenach Republiki Południowej Afryki. Zarówno cechy morfologiczne, jak i domniemana pozycja filogenetyczna sugerują… jego pośrednią… pozycję pomiędzy prozauropodami a zauropodami.

Budowa

Aardonyx był jednym z największych prozauropodów – odnalezione skamieniałości należały do zwierzą…t mierzących 7–9 m długości, jednak analizy histologiczne kości sugerują…, że nie zakończyły one jeszcze wzrostu, co wskazuje, że dorosłe osobniki osią…gały jeszcze większe rozmiary. Ogólną budową przypominał większość prozauropodów – miał długą… szyję i ogon, a kończyny tylne były dłuższe od przednich. Aardonyx jest jednak rodzajem wysoce autapomorficznym – cechy charakterystyczne, nieobecne u innych taksonów (autapomorfie) obejmują… cechy czaszki, kręgów szyjnych, przedramienia i stóp. Aardonyx miał pięć zębów przedszczękowych, podobnie jak Plateosaurus, jednak jest to wynik konwergencji, a nie bliskiego pokrewieństwa pomiędzy tymi zauropodomorfami. Aardonyx miał V-kształtne szczęki, co jest cechą… prymitywną, jednak utracił mięsiste policzki – odwrotnie niż bazalny chiński zauropod Chinshakiangosaurus, który miał policzki oraz U-kształtne szczęki. Aardonyx miał stosunkowo krótkie kończyny przednie – u mniejszego osobnika kość ramienna stanowiła około 72% długości kości udowej, co sugeruje, że Aardonyx był co najmniej fakultatywnie, a prawdopodobnie przeważnie dwunożny.

Filogeneza

Analizy filogenetyczne przeprowadzone przez Yatesa i współpracowników – wykorzystują…ce zmodyfikowane matryce danych z analiz Yatesa (2007) oraz Upchurcha i in. (2007) – sugerują…, że Aardonyx jest jednym z najbardziej zaawansowanych zauropodomorfów nienależą…cych do zauropodów. Analizy mocno wspierają… hipotezę, według której Aardonyx stanowi takson siostrzany wobec kladu obejmują…cego Melanorosaurus i zauropody. Pozycja Aardonyx jako taksonu „pośredniego” pomiędzy bazalnymi zauropodomorfami (prozauropodami) a zauropodami współgra z jego morfologiczną… „pośredniością…”, stanowią…cą… kombinację plezjomorfii i apomorfii. Aardonyx jest także najbardziej zaawansowanym spośród wszystkich znanych dwunożnych prozauropodów.

Taksonomia

Aardonyx został nazwany w 2010 roku przez Adama Yatesa z Uniwersytetu w Johannesburgu i współpracowników. Holotypem jest rostralna połowa lewej kości szczękowej (BP/1/6254). Zwietrzałą… tylną… część lewej kości szczękowej odnaleziono w odległości około metra od holotypu, możliwe więc, że oba fragmenty reprezentują… tę samą… kość. W pobliżu odkryto liczne szczą…tki czaszki oraz szkieletu pozaczaszkowego – kręgów, kości kończyn, żeber, szewronów. Nazwa rodzajowa Aardonyx pochodzi od aard – słowa z języka afrikaans oznaczają…cego Ziemię – oraz greckiego słowa onyx („szpon”) i odnosi się do grubej otoczki hematytu pokrywają…cej liczne kości dinozaura, zwłaszcza paliczki. Gatunkiem typowym rodzaju jest Aardonyx celestae. Nazwa gatunkowa honoruje Celeste Yates, która wypreparowała wiele kości.

Paleobiologia

Przeprowadzono analizę histologiczną… fragmentu żebra oraz łopatki Aardonyx. Na fragmencie żebra znajduje się pięć pierścieni przyrostowych, zaś na łopatce – siedem. Żadna z przebadanych kości nie zawiera ułożonych obwodowo „linii spoczynkowych” (ang. rest lines), dowodzą…cych ustania wzrostu, co wskazuje, że przebadane osobniki w chwili śmierci nie były w pełni dojrzałe – prawdopodobnie miały niespełna dziesięć lat i wcią…ż aktywnie rosły.

Spis gatunków

Aardonyx	Yates, Bonnan, Neveling, Chinsamy i Blackbeard	2010
Aardonyx celestae	Yates, Bonnan, Neveling, Chinsamy i Blackbeard	2010

Bibliografia

Yates, A. M., Bonnan, M. F., Neveling, J., Chinsamy, A. i Blackbeard, M. G. (2010) A new transitional sauropodomorph dinosaur from the Early Jurassic of South Africa and the evolution of sauropod feeding and quadrupedalism. Proceedings of the Royal Society B: Biological Sciences. 277 (1682): 787–794. doi:10.1098/rspb.2009.1440

Yates, A. M. (2007) The first complete skull of the Triassic dinosaur Melanorosaurus Haughton (Sauropodomorpha: Anchisauria). Special Papers in Palaeontology. 77: 9–55.

Upchurch, P., Barrett, P. M., Zhao X., Xu X. (2007) A re-evaluation of Chinshakiangosaurus chunghoensis Ye vide Dong 1992 (Dinosauria, Sauropodomorpha): implications for cranial evolution in basal sauropod dinosaurs. Geological Magazine. 144 (2): 247–262. doi:10.1017/S0016756806003062

Yates, A. M. Claw is here!. dracovenator.wordpress.com. [dostęp 21 lutego 2010]